قلعه سلاسل

آدرس : شوشتر - میدان جانبازان - بعد از پل آزادگان - قلعه سلاسل
قلعه سلاسل شوشتر دژی است بسیار بزرگ که دارای حیاط‌های مفصل و متعدد و سربازخانه‌ها و طویله‌ها و حمام‌ها و شبستان‌ها و برج‌ها و باغچه‌ها و قورخانه و نقاره خانه و حرم خانه و آشپزخانه و قاپی‌های متعدد و حوض‌های بزرگ و حصار و خندق بوده‌است.
قلعه باشکوه سلاسل در استان خوزستان و در شمال‌غربی شهرستان شوشتر در کنار رودخانه شطیط قرار دارد. قدمت این قلعه بر طبق برخی روایات مربوط به دوره ساسانی می‌شود.
ولی بر طبق گفته راولینسون این قلعه همان قلعه باستانی مربوط به دوران ساسانی نیست.
قلعه سلاسل بارها و بارها بازسازی شده و ویرانی‌هایی که در حال حاضر به چشم می‌خورد مربوط به قلعه دوران قاجار است.
هرچند که امروز تمام عمارت‌های این قلعه تخریب شده‌اند و جز اتاق‌های زیر زمینی، شوادانها و تونلهای داریون چیزی از آن نمانده‌است.
متون تاریخی از وجود آن در زمان هخامنشیان حکایت می‌کنند و قلعه تا حدود 50 سال پیش آباد بوده‌است. این قلعه بجز نقش دفاعی که از شهر شوشتر داشته‌است، مرکز کنترل نهر داریون ...مشاهده کامل متن و همچنین محل استقرار والی خوزستان می‌بوده.
باوجود تخریب قسمت عمده این قلعه، بخش‌های باقیمانده چشمگیر و بسیار دیدنی هستند.
مادام ژان دیولافوآ باستان شناس معروف اعزامی دولت فرانسه در سال 1881م در باره قلعه می‌گوید: «قلعه سلاسل اقامتگاه رسمی والی خوزستان است، و در روی کوهی که مانند فلات کوچکی است قرار دارد.
در پای این کوه هم یکی از شعب کارون که شطیط نام دارد عبور می‌کند، و ساختمانها و استحکاماتی که از عهد ساسانیان باقی مانده‌اند آن را از طرف شهر قابل دفاع می‌سازند.»
این قلعه بجز نقش دفاعی که از شهر شوشتر داشته‌است، مرکز کنترل نهر داریون و همچنین محل استقرار والی خوزستان بوده است. باوجود تخریب قسمت عمده این قلعه، بخش‌های باقیمانده، دیدنی هستند
قلعه سلاسل که برخی نام سلاسل را مربوط به شخصی به نام ابی سلاسل می‌دانند که در قرن 4 زندگی می‌کرده و قلعه را تعمیر و مرمت کرده است.
این قلعه جزء قلعه‌های چند وجهی است و به شکل بیضی بنا شده و در زمان‌های مختلف بازسازی و تعمیر شده است.
این قلعه دارای 2 در بزرگ است و در سمت شمال و شمال شرقی آن خندقی وجود دارد که در جنوب به نهر داریون منتهی می‌شود. برج‌های این قلعه به صورت مدور بوده و در دوران اخیر دارای تأسیساتی از قبیل نانوایی، اصطبل، حمام، سربازخانه، اسلحه‌خانه، آشپزخانه و حیاط‌های متعدد بوده است.
محدوده قدیمی این قلعه باستانی از جانب شمال و غرب محدوده فعلی است ولی از جانب جنوب و شرق خندقی آنرا احاطه می‌کرده که هنوز مقداری از آثار آن باقی مانده است.
این دژ قدیمی با حصار باستانی شهر شوشتر که آثار آن در غرب و جنوب غربی خندق باشد و رئدخانه‌های شطیط و گرگر که از عوامل مهم پایداری شهر و حفظ موقعیت نظامی آن بشمار می‌رود همچون نقطه عطف و قلب این شهرباستانی محسوب می‌گردد.
دو مجرای آبرسانی فعلی و شمالی قلعه سلاسل و هم سطح رود مافاریان قرار دارد بر روی مجرای شرق سازمان آب تأسیساتی ایجاد کرده است.
ولی مجرای دیگر بصورت اولیه باقی است.
آب این دو مجرای آبرسانی در زیر قلعه سلاسل یکی شده و بوسیله مجرای مشترکی به نهرداریان میریزد.
قلعه سلاسل
جهت رسیدن به نهر داریان دو ردیف پلکان ساخته اند. پلکان اول با 8 پله به عرض 90/1 متر، در نتیجه اختلاف ارتفاع سطح قلعه سلاسل ایجاد شده است.
این پلکان در سنگ کنده شده است. پس از این پلکان سطح نسبتاً وسیعی دیده می‌شود که آنرا می‌توان پاگرد پلکان اول بحساب آورد. در سمت راست پلکان اول و بفاصله تقریبی دو متر پلکان دوم دیده می‌شود که نسبت به پلکان اول تیزتر و ارتفاع هر پله بلند‌تر است.
این پله‌ها را در دوره‌های بعد تعمیر کرده اند. پلکان نامبرده به محوطه سربازی منتهی می‌گردد. که نهر داریان از آنجا شروع می‌گردد. آبخور اولیه نهر داریان در این محل قرار دارد و می‌توان چگونگی و نتیجه اقدامات بعدی را که منجر به مسدود شدن این قسمت گردیده است دریافت.
در این محوطه بر کنار نهرداریان حوض سنگی کوچکی دیده می‌شود که در مواقع طغیان رود داریان، آب در آن جمع می‌گردد و در غیر اینصورت آنرا با دست پر می‌کنند.
روبروی این حوض تونلی است که به شوادانی (شبستان) با دیوارهای صاف دست ساز منتهی می‌گردد و انتهای آن بصورت نمادی مسدود دیده می‌شود.
در دوران قاجار توسط والی خوزستان عمارتی حکومتی در سمت شمال این قلعه در 3 طبقه ساخته شده است. در زیر این قلعه ظاهراً 5 شوادان بزرگ بوده که با شوادان‌های سطح شهر در ارتباط بوده است.
شوادان بزرگ قلعه که در دوران نظام السلطنه مافی در سال 1307 بازسازی و مرمت شده به چشم می‌خورد. کف و دیوارهای آن توسط کاشی‌های آبی رنگ تزئین شده و در بالای سی‌سرای نزدیک شوادان یک بادگیر قرارداشته که روی تونلی از زیر قلعه رد می‌شده قرار داشته است.
در قسمت بالای این شوادان 3 سی‌سرا بزرگ قرار دارد که کار تهویه هوا را انجام می‌داده و ظاهرا بزرگان نظامی در این شوادان در تابستان استراحت می‌کرده اند.
در قسمت شمالی‌تر این قسمت یک عمارت 3 طبقه بزرگ قرار داشته که قسمت‌های زیرین بزرگتر از دیگر طبقه‌ها بوده و بالاترین طبقه ظاهرا تماشاخانه بوده و حوض بزرگی در میان آن قرار داشته است.
این قلعه بجز نقش دفاعی که از شهر شوشتر داشته‌است، مرکز کنترل نهر داریون و همچنین محل استقرار والی خوزستان بوده است. باوجود تخریب قسمت عمده این قلعه، بخش‌های باقیمانده، دیدنی هستند.
قلعه سلاسل بارها مرمت شده است. یک بار به دست فتحعلی خان پسر واخشتوخان در قرن 11 هجری و دفعه دیگر در سال 1237 به دست محمد علی میرزای دولتشاهی.
همچنین بار دیگر به امر نظام السلطنه حسینقلی خان مافی در سال 1307 مرمت کامل شده است. در دهه 40 باقیمانده قلعه را ویران کرده‌اند و از مصالح آن در قسمت غربی قلعه ساختمان ادارات دارائی قند و شکر و غله و دخانیات احداث شد.
قلعه سلاسل در سال 1354 توسط سازمان میراث فرهنگی با شماره 1117 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.


منابع :
http://www.tebyan.net/
www.shushtarchtb.ir
http://hamshahrionline.ir/details/155409
http://fa.wikipedia.org/wiki