" کزج " ، از کلمه " کزه " به معنی چوب دستی گرفته شده است و نام روستایی زیبا و گردشگری با ارتفاع 1250 متر از سطح دریا ، واقع شده درکوه‌های سر به فلک کشیده منطقه
خلخال ، در دامنه تند کوهی به نام "بلدداشی " و در ساحل شرقی
رودخانه قزل اوزن در استان
اردبیل می‌باشد.
این روستا جزو بخش خورش
رستم شهرستان
خلخال با فاصله ای 12 کیلومتری از مرکز بخش ( هشجین ) و 57 کیلومتری از مرکز شهرستان
خلخال می‌باشد ، که از جمله روستای هدف گردشگری استان و نیز جزوء 10 روستای دارای
بافت با ارزش معماری سنتی در کشور محسوب می‌شود .
مردمان روستا آذری زبان هستند و به مشاغلی همچون دامداری و کشاورزی مشغول می‌باشند و از جمله محصولاتشان
انگور، گردو، سیب و گلابی، گیلاس، آلبالو و توت ، به ویژه توت خشک است.
علاوه بر این
جاجیم بافی، پلاس بافی، جوراب، کلاه و دستکش، طناب و سبدبافی از صنایع دستی این روستا بوده و قدمت طولانی دارد.
کزج را به عنوان یکی از جاذبه‌ها استان
اردبیل ...مشاهده کامل متن می‌شناسند ، چرا که دارای بافت قدیمی و سنتی ، معماری مخصوص برای مکان‌های مسکونی ، واقع شدن در کوهپایه ، جاری بودن رودخانه قزل اوزن که باغات روستا را سیرآب می‌کند و همچنین قدمت و پیشینه تاریخی و صنایع دستی در کنار طبیعتی بکر و زیبا است ، که همگی باعث جذب علاقه‌مندان می‌شود.
این روستا دارای بافتی متمرکز دارد و تمامی ساخت و سازها در پیرامون هسته اولیه می‌باشد که موجب گشته تا زمین‌های زراعی و باغات بیشتر در حاشیه و اطراف بافت مسکونی روستا گسترده شوند.
به دلیل ارتفاعات "عرب بیله دشت " ، " ورگان چوله " و " داغ یولی " که در سمت شرق روستا واقع شده اند و روستا را احاطه کردند ، این روستا بافتی متشابه با روستای گردشگری ماسوله پیدا کرده است.
این تشابه ظاهری و ساختاری کزج و همچنین نزدیکی این روستا به روستای ماسوله سبب گشته است تا عده ای از متخصصان و کارشناسان آثار معماری تاریخی با توجه به شواهد مستدل و مشابهت ساخت و ساز و نیز معماری خانه‌ها ، طریقه آرایش و سلیقه به کار رفته در ساخت و ساز در روستای کزج ، با روستای ماسوله ، اهالی روستای ماسوله را نیز از ساکنین روستای کزج بدانند ، که در گذشته‌های دور به علت کوچ‌رو بودن مردم کزج و استفاده از منطقه ماسوله به عنوان ییلاق ، بخشی از جمعیت روستای کزج در آن منطقه ساکن شده و روستای ماسوله را به وجود آورده‌اند، اما به علت کوتاهی در معرفی این روستا با وجود اینکه قدمت روستای کزج بیشتر از ماسوله است ، نسبت به روستای ماسوله در میان ایرانیان شناخته شده نیست.
در ساخت خانه‌های این روستا از چنار تبریزی استفاده شده است و برای پوشاندن سقف خانه‌ها نیز از مصالحی به نام " پرند " که شامل چوب‌های باریک به طول 2متر و به ضخامت یک سانتی متر می‌باشد، استفاده کرده اند.
پشت بام اکثر خانه‌های این روستا کاهگلی بوده و به علت شیب تند محل ساخت و استقرار روستا ، پشت بام هر خانه‌ای حیاط خانه بالاتر است. هر ساله به روش ماله کشیدن‌های سالانه ، سقف و پشت بام خانه‌ها را با افزودن لایه‌های کاهگلی متعدد در حدود نیم سانتی متر ضخیم می‌کنند ، طوری که بارشهای باران و برف موجب چکه کردن سقفها نمی‌شود.
مواد تشکیل دهنده این لایه‌های کاهگلی گل خاک رس منطقه و کاه گندم می‌باشد که در سال‌های اخیر برای جلوگیری از نفوذ آب به لایه‌های زیرین و پیشگیری از چکه کردن سقف بام‌ها ، به این ترکیب ، نمک نیز افزوده شده است.
روستای کزج به علت بافت معماری از جمله نوع مصالح به کار رفته در ساخت و ساز، رنگ آمیزی دیوارها ، حیاط خانه‌ها ، درها ، پنجره‌ها ، سلیقه در ساخت بناها ، هدایت فاضلاب منازل و بکر بودن فرهنگ زندگی اجتماعی ، منحصر به فرد می‌باشد اما علاوه بر معماری آنچه این روستا را دارای اهمیت و منحصر به فرد ساخته ، علاقه اهالی به حفظ این نوع معماری و تاکید بر حفاظت و حراست از سنت‌ها ، آداب ، رسوم و فرهنگ گذشته این منطقه است.
طبق سرشماری سال 1385 ، این روستا بالغ بر هزار و 435 نفر در قالب 277 خانوار جمعیتی داشته است که 65 درصد آن را اهل سنت و 35 درصد بقیه را اهل تشیع تشکیل داده‌اند که این نیز یکی از ویژگی‌های این روستا به شمار می‌رود.
منبع :
http://fa.wikipedia.org
http://www.mehrnews.com
http://hamshahrionline.ir
http://www.kazaj.com
