خانه امیر لطیفی از سمت جنوب به مرکز محله و بازار قدیمی نعلبندان مرتبط میشود و در پشت
مسجد جامع گرگان واقع شده است.
این خانه لطفی در محله چهارشنبه ای قرار دارد و بنایی دو طبقه و روبه جنوب میباشد که حدود هزار متر مساحت دارد و شامل دوبخش هسته اصلی بنا و بخشهای خدماتی میباشد.
عمده ارزش بنا به هسته ساختمان اصلی بستگی دارد و در مرکز خود هر طبقه یک اطاق سه دربی و دو راه پله در مجاورت آن و سپس یک اطاق دیگر در هر سووجود دارد. به این صورت بنایی است که سه اتاق و دو راه پله نمای اصلی آن را تشکیل میدهد.
میتوان گفت که همین طرح در طبقه فوقانی نیز تکرار شده و فضای راه پلهها به اتاقها اضافه شده است و اطاقهای سه دری به پنج دری تبدیل شده است در خانه امیر لطفی از فضای مورد استفاده در کرسی چینی نیز به نحو مطلوب استفاده شده است و با ساخت حوض خانه، در مسیر آب شهری که از جنوب وارد ساختمان میشود، فضایی برای روزهای گرم تابستان فراهم شده است.
جرزهای قطور هشتاد سانتیمتری ساتمان توان باربری طبقات را دارا میباشد و به منظور پیوسته بودن اجزا ساخت کلاف بندی در آن انجام شده است که مهمترین آنها در سر در طاقها مشاهده میشود که با الوارهای قطور و قوی اجزا آن را به هم متصل کرده اند.
دربهای چوبی دو لنگه که در طبقه اول دارای کتیبه و در طبقه دوم دارای هلال
...مشاهده کامل متن میباشند نمای اصلی بنا را جلوه ای زیبا بخشیده اند. فرم موزون رعایت تقارن، ارتفاع مناسب با ابعاد بنا سرشیرهای پیش آمده و مطبق کف قلوه چین و آجر فرش گچبری اتاقها جدا سازی فضاهای خدماتی چون آشپزخانه و انباری و بخش خدمه از هسته اصلی از ویژگیهای بنای امیر لطفی میباشد.
تاریخ ساخت این بنا به اواخر دوره قاجاریه میرسد و اوج رونق بنا زمان پهلوی اول بوده است.
این بنا در سال هزار و سیصد و هفتاد و هشت با شماره دو هزار و سیصد و نود و یک در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. بانی آن مرحوم مهدی خان ملک میباشد و قدمت خانه به اواخر دوره قاجاریه میرسد .
این خانه با وسعتی حدود هزار متر مربع شامل دوبخش است بخش نخست و هسته اصلی ساختمان در دوطبقه و بخشهای خدماتی در یک طبقه ساخته شده اند . دارای یک سه در میانی ، دو راهرو و جهت دسترسی به طبقه فوقانی و سپس یک سه دری در هر طرف میباشد .
سایر بخشهای خدماتی نظیر : انبار ، اشپزخانه ، حمام و … در دوسوی شرق و غرب حیاط در یک طبقه بنا شده اند.
در خصوص این ساختمانباید گفته شود که اندود جداره بخش خدماتی کلا الحاقی میباشد ضمنا دیوار ایجاد شده برجایگاه دستشویی قدیمی منزل و حمام هم الحاقی که در جای فوق ساخت و ساز شده است .
در انتهای راهرو جناح غربی بخش خدماتی در جرز دیوار ، محل درب ارتباطی مشهود است که مسدود گشته است . همچنین در قسمت شمال شرقی جنب هسته اصلی ساختمان دو طبقه هم دیواری الحاقی به چشم میخورد که این منزل را از مجموعه کل جدا سازد .
کالبد این منزل درست مانند تمام منازل سنتی این محله میباشد و از نظر سازه ای بخشهای خدماتی دارای دیوارهای باربر ، یک طبقه میباشد اما هسته اصلی منزل با سازه چوبی ، خشت ، آجر و ملات ( ساروج ) بناشده است .
بر اساس سونداژهای انجام شده در بنا کف اتاقهای بخش خدماتی بر روی خاک معمولی بنا شده بود که در برهه ای از زمان فرش آن برداشته و کف آن سیمان کاری شده است
.در داخل سونداژ آثار پایههای چوبی به چشم میخورد .شاید کف انباری در مقطعی چوبی بوده است پی ساختمان به طور کلی بر سطح خاک معمولی کار شده است.
ساختار پلههای راهرو دسترسی دارای سازه چوبی است که با آجر فرش شده است کف محوطه هم با آجر فرش و قلوه سنگ مزین گشته است . در مورد تامین آب مصرفی ساکنین بنا طبق روال قدیم یا از آب انبارهای همجوار منزل مانند: آب انبار شیرکش و دربنو و… استفاده میشده یا خریداری آب ازچشمه سرگو تامین میشده است .
بعد از حفرچاههای عمیق برای تامین آب شهر قسمتی از محلات لوله کشی شد.آب حوض از قناتهای شهری تامین میشد، که امروزه کور شده اند . به وسیله یک کانال روباز آبهای سطحی ، نزولات اسمانی و فاضلاب بخشهای خدماتی بعد از عبور از چند منزل به جوی گذر و در نهایت به رودخانه زیارت وارد میشده است .
چاه فاضلاب منزل به صورت چاه جذبی سنتی بوده است . خانه تاریخی میر شهیدی ،از آثار دوره قاجاریه در محله سرچشمه در بافت تاریخی گرگان واقع شده و حدود ششصد و پنجاه متر مربع مساحت دارد.
از این خانه امروزه به عنوان موزه صنایع دستی استفاده میشود.
منابع :
http://www.negahmedia.ir/
http://www1.jamejamonline.ir/
http://www.irane7000saale.com
http://golestantour.blogfa.com/
http://seyedeinco.ir/