منطقه سالوک که از نظر تیپ‌‌های گیاهی و گونه‌های جانوری از تنوع مطلوبی برخوردار بوده است پس از شناسایی و معرفی به استناد مصوبه شماره ۴۸ مورخ ۱۳۵۲/۹/۲۰ شورای عالی حفاظت محیط زیست به عنوان منطقه حفاظت شده سالوک رسما آگهی میگردد.
طی مصوبات جاری، 20 درصد مساحت هر یک از مناطق حفاظت شده به منظور تأمین امنیت بهتر وحوش وحفظ ارزش‌های اکولوژیکی آن تحت عنوان منطقه امن به طور کامل قرق گشته وحفاظت میگردد.
بر این اساس در سال 1357 منطقه امن سالوک با وسعت تقریبی 6000 هکتار انتخاب و مورد تصویب قرار گرفت و پس از 13 سال قرق وحفاظت کامل این منطقه سبب رشد غنای طبیعی آن گشته و به همین دلیل در سال 1381 به خاطر ویژگی‌های با ارزش اکولوژیکی آن به سطح
پارک ملی ارتقاء یافت و در حال حاضر نیز با همین نام تحت کنترل و مدیریت میباشد.
در تاریخ ۱۳۸۱/۳/۲۱ طی مصوبه شماره ۲۳۳ شورای عالی محیط زیست منطقه امن سالوک به عنوان
پارک ملی مورد تصویب قرار گرفت.
وسعت
پارک ملی سالوک ۸,۲۳۱ هکتار و وسعت منطقه حفاظت شده سالوک ۱۱,۶۷۷ هکتار میباشد.
دژ قدیمی معروف به قلعه سالوک یا صعلوک از بناهای است.
این قلعه تاریخی در شمال منطقه حفاظت شده سالوک واقع شده و در انتهای دره زاری و بر فراز صخره‌های سخت‌گذر سالوک بنا شده‌است.
...مشاهده کامل متن وجود غارهای مهم از جمله غار رختیان و غار پلنگ تخته نی در سالوک و غار پیش قلعه در پارک ملی و حفاظت شده ساریگل از مناطقی هستند که برای گردشگری سودمندند.
غار پیش قلعه در منطقه ساریگل واقع بوده و بخاطر اینکه در دیواره صخره قرار دارد ورود به این مکان مستلزم وسایل و تجهیزات است و بر اساس شنیده‌ها این غار از عمق بسیار زیادی برخوردار بوده و در گذشته مردم برای پیدا کردن آثار باستانی به داخل آن می‌رفته‌اند و اعتقاد دارند که در این غار آثار باستانی فراوانی وجود دارد.
وجود چشمه‌های فراوان مانند چشمه سیاه خانه، چشمه دره جوز، چشمه اردغان، چشمه سفیدارلی، چشمه بازی گربه، چشمه عرب و چشمه ترنو در اسفراین از جاذبه‌های آنست.
نزدیک‌ترین شهر به پارک ملی و منطقه حفاظت شده سالوک شهر اسفراین میباشد.
این شهر در شرق منطقه قرار داشته و حدود ۲۰ کیلومتر با آن فاصله دارد.
پارک ملی و منطقه حفاظت شده سالوک از نظر ژئومورفولوژی به دو واحد کوهستانی و دشت تقسیم میشود.
دو سوم وسعت منطقه را مناطق کوهستانی و حدود یک سوم آن را دشت فرا گرفته است. اختلاف ارتفاع بین پست‌ترین نقطه منطقه در دشت جنوبی (۱۲۱۰متر) و مرتفع‌ترین نقطه در کوهستان‌های جنوب (۲۷۲۰ متر) به حدود ۱۵۱۰ متر می‌رسد و این اختلاف ارتفاع اکوسیستم‌های متنوعی را در این منطقه ایجاد نموده که به تبع آن بر تنوع زیستی منطقه افزوده شده است.
منابع آب:
پارک ملی و منطقه حفاظت شده سالوک از نظر منابع آب نسبتا غنی بوده و علاوه بر تعداد زیادی چشمه در سطح منطقه بعضی از دره‌ها از جریانی ثابت در طی سال برخوردارند.
منابع تامین آب این جریانات اکثرا از ارتفاعات شمالی منطقه میباشد که با جهت جنوبی به ناحیه دشت وارد گشته و در آبرفت‌های دشت فرو می‌روند.
پوشش گیاهی:
پارک ملی و منطقه حفاظت شده سالوک از نظر پوشش گیاهی از تنوع گیاهی بسیار خوبی برخوردار میباشد.
گونه گیاهی غالب سالوک درمنه میباشد که به صورت درمنه دشتی در قسمت جنوبی و درمنه کوهی در کوهستان‌های منطقه مشاهده میشود. پس از درمنه گونه گیاهی غالب دیگر منطقه کلاه میرحسن و گون می‌باشند که این دو گونه گیاه عمدتا در کوهستان‌های شمالی منطقه مشاهده میشوند.
در برخی از دره‌های منطقه از جمله دره توی، زاری، دره جوزی و دره چهار برج، جنگل‌ه ای پراکنده مشاهده میشود.
در این جنگل‌ها درخت غالب درخت ارس میباشد که در گذشته‌های دور به صورت جنگل‌های انبوه در منطقه وجود داشته است.
پس از ارس، زالزالک، زرشک و نسترن وحشی جزو درختچه‌های جنگلی منطقه محسوب میشوند.
مطالعه آثار به جای مانده در سالوک حاکی از این است که در ابتدا منطقه دارای جنگل‌های انبوه از نوع ارس بوده است و با تخریب جنگل‌های ارس، درختان زالزالک جایگزین آن شده است.
با تخریب زالزالک‌ها درختچه‌های نسترن وحشی و زرشک و با تخریب بوته‌های زرشک و نسترن وحشی، گون و کلاه میرحسن و با تخریب گون و کلاه میر حسن درمنه جایگزین آنها شده است.
علت اصلی تخریب جنگل‌های منطقه در گذشته الگوی ساختمان سازی در روستاهای اطراف منطقه، مصارف سوخت و چرای دام بوده است.
از جمله گیاهان سمی می‌توان تلخه، افدرا، فرفیون، گل راعی و زنبق کوهی را نام برد.
از نظر تعداد، گونه زرشک با حدود ۶۵۰,۰۰۰ اصله، ارس با حدود ۵۰۰,۵۵۱ اصله و شیر خشت با حدود ۳۲۵,۰۰۰ بیشترین تراکم گیاهی را دارند.
گونه‌های شاخص جانوری:
بیش از یکصد گونه جانوری در پارک ملی و منطقه حفاظت شده سالوک شناسایی شده است.
پستانداران: قوچ و میش اوریال با جمعیت نسبتا زیاد، آهو، کل وبز، پلنگ، گربه وحشی و سمور از گونه‌های کمیاب منطقه به حساب می‌آیند.
محدوده پارک ملی نسبت به منطقه حفاظت شده سالوک به دلیل امنیت از جمعیت جانوری بیشتری برخوردار میباشد. هر چه از محدوده پارک ملی دور شویم تعداد جانوران منطقه کمتر میشوند.
خرس در گذشته نه چندان دور که هنوز پوشش جنگلی انبوه منطقه دستخوش تخریب قرار نگرفته بوده است از زیست‌مندان این ناحیه بوده ولی در حال حاضر اگر چه گزارشات تائید نشده‌ای مبنی بر مشاهده آثار خرس در منطقه وجود دارد نمی‌توان به طور قاطع از حضور این حیوان در این منطقه صحبت کرد.
گرازهای وحشی در کوهستان‌های شمالی از ریشه بوته‌ها و درختچه‌های منطقه استفاده می‌ی‌نمایند.
این گرازها مکان ثابتی نداشته و گاهی تا مسافت‌های طولانی محل زندگی خود را تغییر می‌دهند.
گرگ، شغال و روباه از حیواناتی می‌باشند که در تمامی سالوک مشاهده میشوند.
در حالی که کفتارها فقط در تپه ماهورهای جنوبی منطقه دیده میشوند.
پارک ملی و منطقه حفاظت شده سالوک مهمترین زیستگاه آهو در خراسان شمالی به شمار می‌رود به نحوی که ۷۰ درصد کل جمعیت آهوهای خراسان شمالی در این منطقه زندگی می‌کنند.
آهوها اکثرا در درمنه زارهاب دشت جنوبب منطقه سالوک مشاهده میشوند. جمعیت آهو در این منطقه حدود ۲۰۰ راس میباشد.
خارپشت ایرانی، خارپشت بیابانی، سنجاب، هامستر خاکستری، دوپای خراسانی، تشی، خرگوش، شغال، روباه، راسو و سمور از دیگر پستانداران سالوک به شمار می‌روند.
پرندگان: منطقه سالوک به دلیل برخورداری از نوع اکوسیستم کوهستانی و دشتی زیستگاه بسیار مناسبی برای انواع پرندگان به شمار می‌رود.
پرندگان سالوک عبارتند از: پیغوی کوچک، سنقر سفید، سارگپه پابلند، سارگپه معمولی، کوکر شکم سیاه، کوکر شکم سفید، کوکر گندمی، کبوتر چاهی، قمری معمولی، دودوک، شب‌گرد معمولی، باد خورک کوچک، باد خورک معمولی، باد خورک کوهی، زنبورخور معمولی، زنبورخور گلوآبی، سبزقبا، هدهد، چلچله بیابانی، پرستو، چکاوک سنگلاخ، چکاوک سردم سیاه، چکاوک هدهد، دم جنبانک زرد، دم جنبانک ابلق، سنگ چشم دم سرخ، سار، زاغی، کلاغ سیاه، غراب، چک، چکچک پشت سفید، طرقه بنفش، توکای سیاه، کمرکلی بزرگ، سسک ابروسفید، سسک تالابی معمولی، سسک جنبان، مگس گیرخالدار، گنجشک خاکی، گنجشک کوهی، سهره جنگلی، سهره معمولی، زردپره مزرعه، زرد پره گونه سفید و …
تعارضات و تهدیدات منطقه:
- دام اهلی یکی از مخرب‌ترین موارد تخریب مراتع و مناطق میباشد.
متاسفانه دام بسیار بیشتر از ظرفیت قابل تحمل مرتع وارد چراگاه میشود که این عامل پی آمدهایی مثل کوبیده شدن و کاهش نفوذ پذیری خاک، توقف رشد و تولید مثل و نهایتا عاری شدن خاک از پوشش گیاهی را در بر دارد.
علاوه بر آن حضور دام به تبع آن انسان و سگ امنیت را از وحوش گرفته، علاوه بر خسارت مستقیم حیات وحش را با استرس مواجه می‌نماید، که نهایتا منجر به کاهش تولید مثل گونه‌های جانوری میگردد.
- تامین سوخت و تبدیل به ذغال از عوامل عمده نابودی جنگل‌های منطقه بوده به گونه‌ای که امروز از آن همه جنگل‌های انبوه جوامع پراکنده‌ای بیش نمانده است.
هیچ گونه سکونتگاه انسانی در داخل منطقه حفاظت شده سالوک وجود ندارد.
ولی در پیرامون منطقه مورد مطالعه چند روستا و شهر وجود دارد که شغل اکثر مردم آنها کشاورزی و دامداری میباشد. شهرهای پیرامون منطقه عبارتند از:
1ـ شهر اسفراین: نزدیک‌ترین شهر به منطقه مورد مطالعه شهر اسفراین میباشد، این شهر در شرق منطقه قرار داشته وحدود 20 کیلومتر با منطقه فاصله دارد.
2ـ شهر بجنورد: این شهر در شمال منطقه مورد مطالعه واقع شده و تا منطقه مورد مطالعه حدود 30 کیلومتر فاصله دارد.
مهمترین راههای منطقه عبارتند از:
1ـ جاده آسفالته اسفراین به بجنورد در شمال و شرق منطقه
2ـ جاده قدیم اسفراین به بجنورد در قسمت شرق منطقه
3ـ جاده آسفالته اسفراین به روستاهای غربی در جنوب منطقه
4ـ راه شوسه سیاه خانه در شرق منطقه
5ـ جاده شوسه گاز جهت انتقال خط گاز از بجنورد به اسفراین در شرق منطقه احداث شده است
6ـ جاده مالرو سالوک عیسی بیگ
7ـ جاده مالرو سیاه خانه به آهنگران
8 ـ جاده مالرو آهنگران به دره چهار برج
9ـ جاده مالرو سپیدارلی به دره عرب
10ـ جاده مالرو به پیش قلعه
منابع :
http://fa.wikipedia.org/wiki
http://boomegan.com
http://bama.resaco.ir/?partid=3138
http://www.iew.ir/1391/06/09/932
http://www.nkhdoe.ir/
