گل سوسن چلچراغ در روستای داماش

در سال ۱۳۵۴ گیاه شناسی به نام لدربوری در منطقه عمارلو ، روستای داماش موفق به شناسایی این گونه نادر شد و پس از آن سوسن چلچراغ کانون توجهات داخلی گردید.
پس از معرفی این گل به دولت ایران در همان زمان از سوی شورای عالی محیط زیست در زمره آثار زیست محیطی ملی کشور به ثبت رسید و طی این سالها رویشگاه سوسن چلچراغ در روستای داماش به مساحت ۴ هکتار تحت حفاظت قرار گرفته است.
از آنجا که گلهای آن به طرز خاصی به پایین برگشته اند نام سوسن چلچراغی به خود گرفته است. گل ملی سوسن چلچراغ، تنها گلی است که در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
این گیاه دارای پیازی فلس دار و وجود ریشه درقسمت بالای پیازعامل مهم سازگاری این گل در شرایط نامساعد جوی به ویژه در تنشهای آبی است.
یکی از ویژگیهای منحصر به فرد سوسن چلچراغ نور افشانی آن در هنگام شب به دلیل دارا بودن مواد فلئورسان است.
این گل که به نام «سوسن سفید» نیز خوانده شده، به علت متعلق بودن به دوران چهارم زمین شناسی از لحاظ ژنـتیکی بسیار مورد توجه بوده و یکی از کمیاب‌ترین گونه‌های تیره «سوسنیان» است.سوسن چلچراغ با نام علمی "لیلیوم لدوبوری" یکی از گونه‌های تیرهٔ سوسن با ارتفاع بین ۵۰ تا ۱۵۰سانتیمتر بوده و تنها گونهٔ ایرانی جنس سوسن است که از لحاظ زیبایی همردیف اکثر گونه‌های شناخته شده و پرورش یافتهٔ این جنس است.
لغت لیلیوم شکل لاتین لغت یونانی به معنی سفیدی است و با آثاری که از این گیاه در حالت گلدار در روی ظروف سفالین در ناحیه ای از کرت (جزیره ای در دریای مدیترانه ) به نام "کوس" به دست آمده قدمت شناسایی گیاه به 17 قرن قبل از میلاد نسبت داده می‌شود و حدود 100 سال بعد از تاریخ مذکور نیز پرورش آن رایج شده است.
در مومیائی‌های مصری نیز پیاز سوسن دیده شده همچنین از آن در تورات نیز نام برده شده و در کتاب زبور حضرت داود از سوسن به عنوان نغمه و نوائی از موسیقی و خنیاگری و نوازندگی یاد شده است.
نمونه‌هایی از آن که بیشتر از ۱۵ گل دارند، نیز دیده شده است اما معمولاً دارای ۴ تا ۱۰ گل است که قطعات گل پوش آن در حدود ۷ سانتیمتر طول دارند.
سه منطقه در جهان رویشگاه سوسن چلچراغ است.
هم اکنون گونه نادر سوسن چلچراغ تنها در سه منطقه از جهان شامل قریه داماش در بخش عمارلو از توابع رودبار، جمهوری آذربایجان در نزدیکی لنکران و در منطقه شغال دره شهرستان نمین استان اردبیل دیده شده است.
زمان رویش این گل در ماه‌های خرداد و اوایل تیر است که به صورت گلی با قامت بلند به شکل واژگون شکفته می‌شود. شکوفه‌های این گل با رنگ سفید به صورت واژگون باز شده و انتهای گلبرگهای آن پوشیده از دانه‌های برجسته و پرچم‌های بسیار بلند است.
سوسن چلچراغ به دلیل این همه زیبایی و ارزش ، از سال ۱۳۵۵ رسماً توسط سازمان حفاظت محیط زیست مورد حفاظت قرار گرفت و در فهرست آثار ملی طبیعی کشور ثبت شده است.
سوسن چلچراغ هنوز هم به طور کامل توسط سازمان حفاظت محیط زیست گیلان نگهداری می‌شود و با توجه به نادر بودن این گل ملی و ثبت شده در فهرست میراث طبیعی، سازمان محیط زیست اطراف این زمین را حصار کشی کرده و از آنجا که این منطقه جزء مناطق چهارگانه سازمان حفاظت محیط زیست کشور است هرگونه بهره برداری از آن تنها با مجوز رسمی از دفتر وزارت و بازرسی سازمان محیط زیست کشور ممکن خواهد بود.
این گل پرطرفدار در حال حاضر توسط سازمان حفاظت محیط زیست استان گیلان به طور کامل محافظت می‌شود.»سوسن چلچراغ از اواسط خرداد گل می‌دهد و گل‌های آن تا نیمه تیرماه پایدار می‌ماند و محل رویش آن در ایران، در قریه داماش در بخش عمارلو از توابع رودبار است.
سوسن چلچراغ ارزش و شهرت ملی و جهانی دارد و بسیار آسیب پذیر است به طوری که در صورت نابودی پرورش آن ممکن نیست.

منبع :http://anarkol.blogfa.com/category/33
http://fa.wikipedia.org/
گیاهان تزئینی آذربایجان
http://guilan.irib.ir/index.php