اقلیم : معتدل
ورزقان از شهرستان‌های استان
آذربایجان شرقی و مرکز آن شهر
ورزقان میباشد و از دو بخش
مرکزی و بخش خاروانا تشکیل شده است.
براساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال 1390، جمعیت شهرستان
ورزقان در حدود 45708 نفر (1.2 درصد جمعیت استان) و جمعیت مرکز این شهرستان 5385 نفر برآورد شده است.
...مشاهده کامل متن جمعیت شهری این شهرستان 6758 نفر و جمعیت روستایی آن 38950 نفر و تعداد خانوار آن 12244 خانوار است.
ورزقان از سمت شرق به شهرستان اهر، از سمت غرب به شهرستان‌های مرند و شبستر . از سمت شمال به شهرستان‌های کلیبر و جلفا و از سمت جنوب به شهرستان تبریز محدود شده‌است.
این شهرستان سابقاً یکی از بخشهای شهرستان اهر بوده‌است.
نام دیگر شهرستان ورزقان ارسباران است و این نام به دلیل واقع شدن بسیاری از جنگلهای ناحیهٔ سرسبز ارسباران در این شهرستان است.
امروزه قسمتی از قدیمی‌ترین منطقه قره داغ که به دیزمار ارسباران موسوم است تحت عنوان دیزمار مرکزی "(بخش خاروانا)" تابع این شهرستان میباشد.
پس از جدا کردن بخش مواضع خان (خواجه) از ورزقان و الحاق آن به شهرستان هریس، بخش دیزمار شرقی (مردانقم) از خاروانا و الحاق آن به شهرستان خداآفرین، دیزمار غربی (سیه رود) از خاروانا و الحاق آن به شهرستان جلفا , اصلاحات تقسیماتی زیردر استان آذربایجان شرقی تصویب شد: بخشهای ورزقان و خاروانا از شهرستان اهر منتزع و به شهرستان تبدیل و به عنوان "شهرستان ارسباران" شناخته شود.
مرکزیت شهرستان ارسباران درشهر ورزقان خواهد بود این شهرستان شامل بخشهای زیر میباشد:
الف: بخش مرکزی به مرکزیت شهر ورزقان شامل دهستانهای: 1ـ ازومدل شمالی 2ـ ازومدل جنوبی 3ـ بکرآباد 4ـ سینا.
ب: بخش خاروانا به مرکزیت شهر خاروانا شامل دهستانهای: 1ـ ارزیل 2ـ جوشبن 3ـ دیزمار مرکزی. در سال ۱۳۸۰ با پیگیری‌های شبانه روزی مسئولین وقت، به شهرستان ارتقا یافت و در تاریخ ۱۱/۱۰/۱۳۸۰ مراسم افتتاح با حضور استاندار وقت و سایر مسئولین استانی و محلی برگزار گردید.
شهرستان ورزقان منطقه معدن خیز بوده و انواع عناصر قیمتی و با ارزش در این دیار یافت شده و کشف خواهد گردید و از نظراقتصادی مهمترین و غنی‌ترین منطقه کشور محسوب می‌شود.
آب و هوای ورزقان در تابستان معتدل تا گرم و در زمستان سرد و یخبندان و پربرف است. ورزقان به طور کلی منطقه‌ای کوهستانی است و اطراف آن را کوههای آق‌داغ، مشکعنبر، کامتال، جوشون، جله‌داغ، ایری‌داغ، کیامکی، خاروانا و پیرسقا فرا گرفته‌اند.
به همین جهت تا کشاورزی و دامداری در این شهرستان رونق بیشتری داشته باشد، به گونه‌ای که همه ساله ورزقان در فصل تابستان شاهد حضور دام‌های عشایر قره‌داغ است
با توجه به وجود رودخانه‌های دائمی و فصلی متعدد، تولیدات متنوع زراعی از جمله تولید حبوبات و گندم، تولید حدود 10 درصد میوه‌های نیمه گرمسیری استان (انار و انجیر)، دامپروری و آبزی‌پروری و زنبورداری،در این شهرستان انجام می‌شود
واژه ورزقان از دو کلمه وزنه+گان که به مرور به "قان" تبدیل شده است، تشکیل شده و به معنی محل کشاورزی میباشد.
از سده‌ی نهم تا هفدم قبل از میلاد مسیح(ع) در شهرستان ورزقان قومی به نام «اوراتور» یا آرارات در ارمنستان کنونی و قسمتی از آناتولی و آذربایجان و قفقاز سلطنت داشتند.
این قوم با دولت نیرومند آشور معاصر و از رقیبان سرسخت آنان بشمار می‌رفتند و در عصر خود دارای تمدنی درخشان و پیشرفته بخصوص در حفر قنوات و انهار بودند و در احیای زمین‌های بایر مهاجرت خاصی داشتند.
کتیبه معروف به «کتیبه اورارتویی سغندل» به خط میخی اورارتور را در منطقه ورزقان به یادگار گذاشتند, همچنین وجود خطوط تصویری 12000 ساله در غارها و کوهای سونگون نشان از قدمت تاریخی این شهرستان داشته و بیانگر این است که ورزقان خواستگاه اولیه انسان بوده است.
ستارخان سردار ملی ایران،کنل محمد تقی پسیان،علامه محمد تقی جعفری ،آیت الله حاج میرزا احمد، مجتهد دینوری ،آیت الله حاج میرزا حسن علیاری ،آیت الله سید محمد حجت کوه کمری،آیت الله حسین کوه کمری مشهور به حسین ترک، آیت الله حاج میرزا یوسف مدنی از چهره‌های ورزقان هستند.
شهرستان ورزقان به دلیل قرار گرفتن در منطقه‌ی زیبای قره داغ، دارای مناظر بدیع و بکر طبیعی است که ویژگی‌های خاصی به طبیعت ورزقان بخشیده است. سنگ نوشته سه هزار ساله سغندل، آغجاقلعه، قلعه جوشن، قلعه علی بیگ، قاضی بلاغی، امامزاده سیدخلیل جوشین، منطقه سید جبرئیل آستامال،روستای آستمال ، گنبد الله الله ، روستای کرینگان با گویش تاتی، ساختمان امیر ارشد در روستای آبخاره ، صنایع دستی بی‌همتایی چون جوراب بافی و گلیم‌بافی ، مسجد جامع خاروانا ، برج گنبد الله الله در روستای کبود گنبد ، بقایای قلعه وردین ، تالاب‌های شکاری روستای سردارکندی ، شکارگاه کمتال، روستای باستانی کرینگانباگویش تاتی، مناطق زیبا و سرسبزهفت چشمه ، یخچال طبیعی روستای کرویق، چیچکلو، آندیل ونستان و آبشار گل آخور تنها بخشی از جاذبههای گردشگری شهرستان ورزقان هستند
منبع:
http://www.iauv.ac.ir/varzaghan.html
http://varzaghan.ir/?PageID=12
http://azarbayejanshar3000.blogfa.com/post-19.aspx
http://fa.wikipedia.org
http://www.seemorgh.com/culture/2482/41397.html
