تنگ چوگان

تنگ چوگان در 23 کیلومتری شهر کازرون و روبروی شهر باستانی بیشاپور واقع شده و رودخانه شاپور در جهت شمال شرقی به جنوب غربی از دل این تنگه می‌گذرد و چشمه زیبای ساسان در قسمتی از این تنگه فوران می‌کند.
این چشمه در طول سالیان بسیار زیاد استمرار داشته و امروز نیز قسمتی از آب شرب شهرستان کازرون را تامین می‌کند و قسمتی از آن هم برای آبیاری زمین‌های زیر کشت کشاورزان منطقه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
این تنگ طبیعی و تاریخی در کنار ویرانه‌های شهر تاریخی بیشاپور قرار دارد و دارای 3 روستای تنگ چوگان بالا، تنگ چوگان پایین، تنگ چوگان وسطا است.راه دسترسی اهالی به این روستاها جاده‌ی آسفالته ای است که از قسمت جنوبی چوگان وارد می‌شود
همچنین باغها و کشتزارهایی در پهنه ای میان دو کوه در برگیرنده تنگ چوگان قرار دارند.
بر اساس شواهد تنگ چوگان محل بازی سنتی چوگان، توسط شاهان ساسانی بوده است،.
غار پر آوازه شاپور و تندیس (پیکره سنگی) زیبای شاپور در میان دیوارهای ...مشاهده کامل متن غربی آن واقع شده است.
در آذر ماه سال ۱۳۹۰ قسمت منگوله اسب سنگ‌نگاره بهرام دوم در تنگ چوگان توسط فرد یا افرادی با پتک تخریب شد.
تنگ چوگان گنجینه‌ای بی‌نظیر از آثار و حجاری‌های دوره ساسانیان را دارد و به همراه طاق بستان در کرمانشاه و نقش رستم و نقش رجب در نزدیکی تخت جمشید یکی از محوطه‌های تاریخی با ارزش آن دوره به شمار می‌آید.
علاوه بر ۶ نقش برجسته مربوط به شاپور اول و بهرام اول و دوم،این دره مجسمه عظیمی از شاپور اول به ارتفاع 6 متر را در غار شاپور، که در ارتفاعی نزدیک به ۸۰۰ متر از بستر رودخانه قرار دارد در خود جای داده است.
نقش برجسته‌های موجود در این تنگه نسبت به سایر نقش‌های دوره ساسانی بزرگتر و شلوغ‌تر می‌باشند طوری که مساحت سه تا از این نقش برجسته‌ها بیش از ۳۰ متر مربع است و در هر کدام نقش پیکر بیش از ۳۰ نفر تراشیده شده است که تنها نقش برجسته صحنه شکار خسرو پرویز در طاق بستان کرمانشاه با آنها قابل مقایسه است.
در این تنگه ۶ نقش برجسته کنده شده که تقریبا همگی نزدیک به ورودی آن و در فاصله‌ای کمتر از ۵۰۰ متر از شهر باستانی بیشابور قرار دارند.
اگر از سمت بیشابور به این تنگه وارد شویم ۴ عدد از این نقش برجسته‌ها در شمال و سمت چپ و دو تای دیگر در جنوب و سمت راست قرار دارند.
اولین نقش برجسته که بزرگترین و شلوغ‌ترین نقش برجسته در بین دیگران است نقشی مربوط به جشن پیروزی شاپور اول بر امپراطوری روم است.
شاپور در دوران فرمانروایی بر ایران دو بار با امپراطور روم جنگید. در پایان اولین جنگ گردیانوس، امپراتور روم در اثر شورش فرمانده گارد خود، فیلیپ معروف به عرب، کشته شد و فیلیپ برای استقرار حکومت خودش به سرعت پیشنهاد صلح و قبول پرداخت غرامت و واگذاری ارمنستان به ایران را مطرح کرد.
سالها بعد با به قدرت رسیدن والریانوس در روم، او برای جبران شکستهای قبلی مجددا به ایران حمله کرد که این بار هم به دنبال شکست ارتش روم، والریانوس به همراه ۷۰ هزار نفر از صاحب منصبان و لشکریانش به اسارت شاپور درآمدند
در ایران نیز شاپور در مراسمی که در پایتخت ایران، شهر تیسفون برگزار کرد در حضور والریانوس و ژنرال‌هایش ایران را خورشید گیتی تاب و تنها ابر قدرت دنیا خواند و دستور داد تا نقش این پیروزی را در محل‌های متعددی بر کوه حک نمایند.
معروف‌ترین این نقش برجسته‌ها در نقش رستم و بزرگترین و باشکوه ترین‌هایشان در تنگ چوگان قرار دارند.
در اولین نقش برجسته شاپور اول سوار بر اسب در مرکز نقش به تصویر کشیده شده است. جنازه گردیانوس در زیر پاهای اسب شاپور افتاده و دستان والریان به نشانه اسارت در دست شاپور قرار دارد.
فیلیپ نیز در جلوی اسب شاپور زانو زده و تقاضای صلح دارد. افسران و نظامیان ایرانی در ۵ ردیف سوار بر اسب در پشت سر شاپور قرار دارند و سربازان و صاحب‌منصبان رومی نیز در ۵ ردیف در جلوی شاپور در حال حمل هدایا و پیشکش‌هایی برای او دیده می‌شوند.
در این نقش برجسته ۱۱۵ پیکر دیده می‌شود که از این نظر رکورددار نقش برجسته‌های ایرانی به شمار می‌آید.
پیروزی بهرام دوم بر اعراب بیابانگرد دومین نقش برجسته می‌باشد که بهرام سوار بر اسب در سمت چپ نقش قرار داشته و اعراب در حال راهنمایی توسط سرداران ایرانی به منظور پیشکش اسب و شتر در مقابل او دیده می‌شوند.
سومین نقش برجسته که کامل‌ترین و زیباترین نقش برجسته زمان ساسانی به شمار می‌آید که مراسم دریافت حلقه شهریاری بهرام اول از اهورامزدا را به تصویر کشیده است.
حکاکی این نقش برجسته بسیار هنرمندانه بوده و چین و چروک‌ها و حرکت لباس همگی بسیار زیبا نشان داده شده اند. همه چیز در این نقش به شکل حیرت انگیزی تناسب دارد.
حتی جزییات فیزیکی اسب و رگ‌های روی پای اسب نیز مشخص شده است.
صحنه پیروزی بهرام دوم (شاپور دوم- ذوالاکتاف) بر یاغیان نقش برجسته چهارم است. در این نقش پادشاه در مرکز نقش نشسته بر تخت و به صورت روبرو به تصویر کشیده شده است در حالیکه در سمت راست او سربازان و سرداران ایرانی به احترام ایستاده و اسرا و یاغیان در سمت چپ توسط سربازان ساسانی به حضور شاه آورده می‌شوند.
در سمت راست تنگه نقش برجسته پنجم واقع شده که سالم‌ترین نقش برجسته در میان نقوش 6 گانه است نیز به پیروزی شاپور بر دولت روم اختصاص دارد.
ششمین و آخرین نقش برجسته که آنهم در سمت راست تنگه و دقیقا در کنار جاده واقع شده است متاسفانه بیشترین آسیب را در طی زمان دیده و قسمت‌های بالای آن تقریبا از بین رفته است.
در این نقش برجسته مراسم دریافت حلقه شهریاری شاپور اول از اهورامزدا و پیروزی وی در جنگ با رومیان به تصویر کشیده شده است.
در این نقش، زیر سم اسب مظهر اهورامزدا، اهریمن و زیر پای اسب شاپور، گردیانوس، امپراطور کشته شده، لگدمال می‌شوند. فیلیپ نیز طبق معمول جلوی اسب شاه زانو زده و تقاضای صلح و بخشش دارد
این تنگه با شماره ۱۵۸ در 15دی سال ۱۳۱۰ به ثبت ملی رسیده است.
منبع:
http://fa.wikipedia.org
http://hamshahrionline.ir/details/117123
http://www.kazerunsfu.ac.ir/tabid/162/KazerunInfo/View/ID/5/Default.aspx
http://jahannews.com/vglirvarwt1ayvx..bttc2ckz.html
http://www.khabaronline.ir/detail/261296/society/fun