سنگ نوشته رازلیق در کوه زاغان در حدود ۱۲ کیلومتری شمال
سراب در ناحیه رازلیق از دهستانهای ششگانه بخش
سراب پیدا شده است که از شمال به
کوه سبلان و از جنوب به دهستان
هریس و از شرق به آغمیون واز مغرب به ینگچه محدود است .
اسم این روستا هم به همین دلیل رازلیق خوانده میشود. که تا حدود 50 سال پیش، متن این کتیبه مثل یک راز بود و رمزگشایی نشده بود, رازلیق بمعنای مکان رازآلود است.
اورارتوها که به اعتقاد بسیاری از محققان، نیاکان ارامنه و گرجی‌ها بوده‌اند، با مادها در
ایران مراوده و البته مجادله‌های بسیاری داشتند و پادشاهان آنها نیز مانند آنچه در آن روزگار متداول بود پس از پیروزی‌های بزرگشان دستور به کندن و نگارش کتیبه و ثبت پیروزی‌های تاریخی‌شان می‌کردند.
سنگ‌نوشته رازلیق یکی از همین اسناد ارزشمند است که به خواست آرگیشتی دوم (730 ـ 685 قمری) پادشاه صاحب نام اورارتو، پس از پیروزی بر همسایگانش و تسخیر بخش‌های زیادی از سرزمین‌های آنان به نگارش درآمد.
کتیبه رازلیق بین دو روستای دیزه حاجی طومار و میرا کوه علی میرزا بر بالاترین صخره طبیعی کنده شده است ، کوه صخره ای بلندی میان این دهکده
...مشاهده کامل متن و کوهی که کتیبه بر آنست ، فاصله انداخته و برای رسیدن به کتیبه از کوه شرقی دهکده عبور نمود و دره رودخانه رازلیق را پشت سر گذاشت و از صخره ای بنام کوه قلعه به ارتفاع ۲۰۰ متر صعود نمود تا به سنگ نبشته رسید.
کوه زاغان تودة سنگین آتشفشانی است و از بستر رودخانه پسلر حدود 200 متر ارتفاع دارد.
قله کوه چند شاخه دارد و میان‌آن را خاک پر کرده و گیاهان مختلف روی آن روییده است. در زمان گذشته در طول 200 متری از پای کوه تا کتیبه، پلکانی در بدنه کوه تعبیه‌شده بود که به مرور زمان فرسوده شده ولی چندین پله در پایین کوه هنوز به صورت نیمه فرسوده بر جای مانده است.
سطح پله‌ها بطور متوسط 40 سانتی‌متر و ارتفاع آنها 15 سانتی‌متر بوده است. در پای کتیبه به یک دیوارة نیمه طبیعی می‌رسیم که تا کتیبه درحدود 3 متر فاصله دارد و به سختی می‌توان بالا رفت و مقابل کتیبه رسید.
این کتیبه مانند دو کتیبه دیگر (قرخ قزلار و سقندل) کاملاً رو به جنوب انتخاب شده است. جنس این سنگ گرانیت است و رنگش‌آبی روشن و نزدیک به خاکستری میباشد.
لوحه رازلیق 110 سانتی‌متر طول و 82 سانتی‌متر عرض دارد و در 16 سطر حک شده است.
این کتیبه به فارسی ترجمه شده است که متن آن به این شرح است:
به حول و قوه خالدی. ارگیشتی روساهینی گوید:
من به سرزمین «آرهو» لشکر کشیدم.
من سرزمین «اولوشو» و سرزمین «برقو» را تسخیر کردم.
من تا کنار رودخانه «مونا» رسیدم و از آنجا باز گشتم.
من سرزمین «گیردو» و «گتوهایی» و «ترایشیدو» را تسخیر کردم.
شهو «روتومنی» را من گرفتم.
سرزمینهایی را که من تسخیر کردم تحت باج خود قرار دادم.
این قلعه را بزور گرفتم دوباره برقرار ساختم.
من آن را ارگیشتی ایردو (یعنی رعیت ارگیشتی) نامیدم.
تا به خاطر تقویت «بیا ای نی» (اورارتو).
برای مطیع ساختن سرزمین‌های دشمن.
تا به حول و عظمت خالدی و «آرگیشتی» بزرگ.
شاه، شاه جهان، شاه شاهان، خداوندگار شهر «توشبا».
ارگیشتی می‌گوید: هر کس نام مرا محو کند.
یا به این کتیبه خسارتی وارد بیاورد.
امیدوارم خدایان: خالدی «ته ای شه با» «شیوانی» او را زیر خورشید براندازد.
این اثر در تاریخ ۱ فروردین ۱۳۴۷ با شمارهٔ ثبت ۷۹۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
منبع:
http://www.tebyan-zn.ir
http://www.torastmigi.blogfa.com/post-15.aspx
http://amintaleshi.blogfa.com/post/318
http://www.hammihan.com/post/209810#
