منطقه گردشگری خاییز ( خائیز )

روستای خوش آب و هوای خاییز در جنوب شرق شهر اهرم مرکز شهرستان تنگستان بین دو کوه بیرمی و کوه سرخ قرار دارد.
روستای خاییز با 42 هزار و 627 هکتار وسعت،یکی از روستاهای خوش آب و هوا و زیبا در استان بوشهر میباشد که در قدیم بعنوان اصلی‌ترین تامین کننده مرکبات و خرمای بوشهر،فارس و خوزستان بوده است.قرار گرفتن در بین دو کوه بنام بیرمی و کوه سرخ به این روستا نمایی زیبا بخشیده است.
فاصله روستای خاییز با اهرم حدود 20 دقیقه است و پنج روستای بنیون، گشی، مخدان، یخ و آشی به ترتیب ابتدا و انتهای خاییز را تشکیل می‌دهند و شغل اصلی مردم منطقه باغداری و دامداری است.
به تعبیر معتمدان و ریش سفیدان روستا ,خاییز، واژه ای تازی به معنای زیبایی است و به دلیل تنوع رنگ ها، طبعیت بسیار زیبا و موقعیت جغرافیایی ویژه روستا، این نام بر آن نهاده شده است.
این روستا بسیار سرسبز بود که مرکبات و تولیدات باغی آن از جمله لیمو ترش، در منطقه و کشور شهرت خاصی داشت و به عنوان یکی از قطب‌های کشور در این زمینه محسوب می‌شد ولی بارش برف شدید در سال 42 در منطقه و سرمازدگی ناشی از این بارش، همه محصولات کشاورزی را از بین برد و تا مدت‌ها پس از آن دیگر محصولی ...مشاهده کامل متن در زمین‌های منطقه نرویید و مردم گمان کردند زمین آلوده شده و دیگر قابل کشاورزی نیست و از همان زمان بود که مهاجرت از این روستا به روستاها و شهرهای مجاور آغاز شد.
سال‌ها بعد دوباره کشت محصولات باغی و مرکبات در این روستا آغاز شد، روستا رونق گرفت و برخی مردم بازگشتند و زندگی در روستا جریان یافت
روستای خاییز از لحاظ موقعیت جغرافیایی و توپوگرافی خاص بین 150 تا یکهزار و 950 متر ارتفاع دارد که به دلیل تفاوت ارتفاع و وجود چشمه‌های آب معدنی در روستاها، از چند منطقه آب و هوایی و سه پوشش گیاهی ارتفاعات، دامنه کوه بیرمی و دشت برخوردار است.
منطقه خاییز 10 روستا دارد که از این تعداد پنج روستا خالی از سکنه شده و تقریبا از بین رفته است و روستاهای موجود نیز هر کدام یک تنگ و یک چشمه آب معدنی دارد که در فاصله هر تنگ، نخیلات و مرکبات کاشته شده است.
منطقه خاییز تنگستان شامل روستاهای گشی، بنیون، آشی، یخ، مغدان وتلخ آبیه است که 454نفر جمعیت دارند وتعدادی از روستاهای این منطقه خالی از سکنه است.
شکل خاص کوه ها، تعدد و تنوع سنگ ها، وجود انواع گیاهان دارویی و گونه‌های جانوری از جمله ببر، گربه وحشی، قوچ، آهو، گونه‌های نادر پلنگ و هوبره و مستعد بودن برای کشت گلخانه ای از ویژگی‌های خاص خاییز است و سبکی آب این روستا بین 250 و 500 است که یکی از بهترین و شیرین‌ترین آب‌های کشور را دارد.
شغل اصلی اهالی خاییز باغداری و دامداری است . باغهای این منطقه غالباً نخل بوده ضمن اینکه باغهای لیمو و مرکبات نیز بدلیل آب وهوای مناسب منطقه دربعضی ازنقاط خصوصاً تنگه‌های کوه بیرمی وجود دارد .
دربخش دامداری نیز در حدود 2000راس دام از مراتع کوهستانی منطقه استفاده می‌کنند، با ورود عشایردر فصل زمستان آمار دام به رقمی قابل توجه می‌رسد(بالغ بر 6000راس).
خاک این منطقه بدلیل رسی و سنگلاخی بودن وتاثیر شدید فرسایش برآن خاک غنی محسوب نمی‌شود و مراتع به شدت آسیب پذیر می‌باشند.
ارتفاع متغیر این منطقه که در دامنه 150 تا 1950 متری قرار دارد سبب بوجود آمدن 3قسمت آب هوایی متفاوت و منحصر به فرد گردیده که شاید در هیچ جای استان این تنوع وجود نداشته باشد.
این تنوع سبب پدید آمدن فون و فلور متفاوت و ویژه ای گردیده است . منطقه خاییز را از لحاظ ارتفاع ، پوشش گیاهی و آب و هوا می‌توان به 3 منطقه تقسیم نمود .
مناطق پست :این مناطق از ارتفاع 150 متری در بستر رودخانه فصلی رود شیرین در شمال غربی منطقه شروع می‌شود و تا ارتفاع 500 متری در تپه‌های مشرف به تنگه‌های بیرمی ادامه پیدا می‌کند.
گیاهان علفی یکساله، گیاهان بوته ای یکساله وچند ساله مانند خارشتر،قیچ،اشک ودربعضی از نقاط خرزهره و درختچه‌های کهور ایرانی،کنار،گزشورواستبرق در این منطق وجود دارند,آب وهوا در این مناطق با سایر نقاط استان زیاد تفاوت ندارد.
تنگه‌های کوه بیرمی نوع دیگری از پوشش آب وهوایی را تشکیل می‌دهند که از ارتفاع 500 متری از ابتدای تنگه بنیون شروع می‌شود و تا ارتفاع 900 متری ادامه پیدا می‌کند کوه بیرمی ۷ تنگه مهم بنامهای تنگ تلخ آب بید ،تنگ بنیون ،تنگ روانی ،تنگ گشی ،تنگ یخ ،تنگ مخدان و تنگ آشی دارد.
چشمه‌های آب شیرین ودائمی درابتدای این تنگه‌ها و ارتفاع نسبتا بالا از سطح دریا باعث رویش گیاهان مختلف و ایجاد جنگلها و نیزارهای زیبا شده است .
درختان چندین ساله همچون پده ،انار، بنه ، بادام وحشی (باسوره)، مرکبات ، نخل ، کنار ، انجیر ،درختچه هایی همچون گز ، خرزهزه ، شیر بادام ،بوته هایی همچون هلپه ، گون ، گل گندم و علفهایی مثل گاوزبان ، بارهنگ ، دم روباه ، پرسیاوشان طبیعت این تنگه‌های زیبا را تشکیل می‌دهند.
این تنگه‌ها حیات وحش متنوعی دارند که این تنگه‌ها را به اکوسیستمی بارز با چشم اندازی زیبا تبدیل کرده است دمای هوا در این منطقه بطور محسوسی با سایر نقاط استان تفاوت دارد و بهتر و خنکتر است.
نوع سوم اقلیم کوهستانی منطقه است که از ارتفاع 1000 متر، با تغییر در پوشش گیاهی شروع می‌شود و کم کم درختچه‌ها و بوته‌های برگ ریز جای درختان پهن برگ را می‌گیرند .
آویشن شیرازی بارز‌ترین گیاه این منطقه است که فقط در ارتفاع 1000متری به بالا دیده می‌شود
پوشش غالب درختان، بادام کوهی وبه ندرت بنه و افرا در این منطقه دیده می‌شود .
بوته‌های برگ ریز یکساله و گلهایی مثل گل پامچال در این منطقه زیاد دیده می‌شود .
در این منطقه دمای هوا به صورت محسوسی کاهش می‌یابد و در اغلب زمستانها قله کوه که ارتفاع 1950 متر دارد، برای مدت کوتاهی پوشیده از برف می‌گردد. فصلها دراین منطقه نسبت به سایر نقاط استان متمایزترند و بارندگی نیز زیادتر است .
البته هنگامی که در فصول مختلف ، نقاط مختلف خاییز مورد بررسی قرار می‌گیرد ، تفاوتهای جزیی در این تقسیم بندی را برهم می‌شود . مشاهدات ظاهری وفرم ترکیبی گونه‌ها و وجود گونه‌های انحصاری مناطق ، صحت این تقسیم بندی را بیشتر تایید می‌کند.
لذا جمع بندی چندساله این مشاهدات و بررسی آنها وجود این مناطق را تایید کرده است .
متوسط درجه حرارت سالانه 6/24 سانتیگراد و بارندگی 260 میلیمتر میباشد. این عوامل باعث ایجاد آب وهوایی متنوع و دلپذیر در منطقه شده به نحوی که تنگه‌های بیرمی در اواسط تابستان برخلاف سایر نقاط استان سرسبز و دلپذیر می‌باشد .
برودت هوا در ارتفاعات بیرمی در زمستان گاهاً به 15- درجه سانتی گراد نیز می‌رسد . کوه بیرمی از معدود کوههای برف گیر استان می‌باشد .
خاییز آب و هوایی دلپذیر و معتدل دارد این موضوع سبب شده این منطقه در میان طبیعت گردان از جایگاهی خاص برخوردار گردد. ارتفاع متغیر این منطقه که از 150 تا 1950 متری را شامل می‌شود.
هم اکنون ۱۲ چشمه آب شیرین در روستاهای منطقه سر سبز خاییز تنگستان موجود است و آب مورد نیاز باغ‌های منطقه و آشامیدنی برخی روستاهای منطقه را تامین می‌کند.این چشمه‌ها به نام های، بهشتی، نحدان، یخ، کلری، تنگ گشی، تنگ روان، خاکستان، شاسمنی، بنیون، تموری، بنو و چشمه اسکی که پرآب‌ترین آنها چسمه بنیون است.
میزان آب دهی این چشمه‌ها متغیر گاهی دو لیتر تا ۲۰ لیتر بر ثانیه است.
همچنین چاه شماره۳ به نام(کیسی) در روستای بنیون آب ۴۵ روستای نوار ساحلی تنگستان را با ۲۵ لیتر در ثانبه را تامین می‌کند.
منطقه گردشگری خاییز از دیر باز زیستگاه اصلی گیاهان دارویی، گونه‌های جانوری حیات وحش بوده است.
در حدود 100 گونه پرنده در منطقه خاییز زندگی می‌کنند، از آنها می‌توان انواع عقابها، شاهین سانان، پلیکان، آبچلیک وکبوتر,کبک ،تیهو ،کبوترچاهی ، قمری‌ها ، سبزقبایان ، دارکوب سوری وتعداد قابل توجهی گونه‌های گنجشک سانان را نام برد.
از پستانداران می‌توان به قوچ و میش ، کل و بز،پلنگ، گربه وحشی ، خارپشت ایرانی ،تشی ، خفاش میوه خوار، روباه معمولی وشنی ، قوچ ,گراز ، شغال ،کفتار ، گرگ ، خدنگ ، سمور کوهی,پلنگ و انواع جوندگان اشاره کرد
از رده خزندگان نیز چندین گونه وزغ ویک نوع قورباغه، اگاما ، اسکینک ، بزمجه و انواع مارهای سمی همچون جعفری و نیمه سمی مانند تیرمار و غیر سمی مثل مارقیطانی در این منطقه زندگی می‌کنند .
از ماهیان نیز دو گونه برکه زی از کپور ماهیان ( سیپرینیون و گارا) و گونه ای مارماهی مشاهده شده است
بادام کوهی، انجیر کوهی، آویشن وگل حسرت از مهم‌ترین گیاهان دارویی منطقه خاییز به شمار می‌رود.
منبع:
http://www.jonoubnews.ir/showpage.aspx?id=48183
http://daliranetangestan.com/showcontent.aspx?MVrTtfmytYY
http://boushehr.irna.ir
http://khaeez20.blogfa.com/9001.aspx
http://nikdabstan.blogfa.com/post/11
http://www.btnews.ir
http://www.porfatemi.ir/Pages/News-178.html
http://www3.boushehr.irna.ir
http://barmak64.mihanblog.com/post/39