آسیاب بادی نهبندان

آسیاب بادی یا آسباد‌ها در روستای خوانشرف و در مجاورت شهر نهبندان در کنار آسباد‌های روستا‌های همند، رومه، میغان و چهارفرسخ از جمله آثار تاریخی زیبای ایران زمین نیز به شمار می‌آیند.
یکی از ویژگی‌های آسباد‌های ایران این است که برخلاف آسیاب‌های اروپایی که محوری عمودی داشته اند اینها محوری افقی دارند و با نیروی باد حرکت می‌کنند.
منطقه سیستان و خراسان جنوبی محل وزش باد‌های ۱۲۰روزه سیستان است؛ باد هایی که می‌تواند به عنوان عنصری ویران کننده تلقی شود. با وجود این ایرانیان قدیم آسیاب‌های بادی نهبندان را در مسیر این باد‌ها ساختند.
باد‌های ۱۲۰ روزه سیستان در دوره گرم سال و معمولاً در بازه اواسط اردیبهشت تا اوایل پاییز و معمولاً بیش از ۱۲۰ روز می‌وزد. معمولاً اوایل خرداد تا اوایل پاییز این باد‌ها قدرت و شدت بیشتری دارند.
منشأ باد‌های ۱۲۰ روزه که در اصطلاح محلی به بادکوه معروف است، ارتفاعات پربرف کوه بابا در هندوکش می‌باشد. وجود باد‌های شدید از یک طرف و نبود آب از طرف دیگر باعث رونق آسیاب‌های بادی در شرق ایران زمین بوده وباعث اهمیت آن شده است
بنای ...مشاهده کامل متن آسباد از ساده‌‌ترین مصالح شامل خشت و گل و چوب ساخته شده و ساختمان آن از دو طبقه اصلی تشکیل شده است.
طبقه همکف سالن اصلی آسباد است و محل قرار گرفتن سنگ بزرگ و مدور آسیاب است و کار اصلی آسیاب غلات در این بخش انجام می‌شود. از این طبقه جهت انبار غلات هم استفاده می‌شود.
طبقه دوم همان پشت بام آسباد محسوب می‌شود و در آن پره‌ها و تیرک‌های متصل به آن قرار گرفته است پره‌های آسیاب از چوب ساخته شده است و سبک است تا به راحتی حرکت کرده و بتواند سنگ بزرگ طبقه زیرین را به حرکت در آورد.
در مناطق گرمسیری‌تر جنس پره‌ها متفاوت است. در آسباد خوانشرف نهبندان برای پره‌ها از شاخه‌های نخل استفاده شده است.
از دید فنی، ساختمان عمومی بیشتر این آسبادها را ۲ دیوار موازی به ارتفاع ۱۰ متر که به فاصله ۴ متری هم قرار دارند تشکیل می‌دهند. در قسمت شمالی این محفظه پره‌های بزرگی وجود دارد که با کمک نیروی باد می‌چرخند.
چرخش پره‌ها اهرم بزرگ و سنگ زیرین را به حرکت درآورده و عملیات آسیاب کردن شروع می‌شود.
آسبادهای خوانشرف تفاوت هایی با باقی آسباد‌های این منطقه دارند طوری که آنها در ۲ طبقه ساخته شده اند. فضای بالایی آن مکانی است که بزرگ‌ترین قطعات آسیاب در آن کار گذاشته شده است.
این فضا از ۳ طرف محصور و جهت باز آن در معرض وزش باد است.
آسباد‌ها معمولاً در کنار هم و متصل به یکدیگر ساخته می‌شوند تا در برابر باد‌های 120 روزه مقاوم بمانند. قرار گرفتن در ورودی آسباد، پشت به جهت باد نکته جالب در معماری آسباد است که نشان دهنده‌ی توجه به تمام زوایای یک معماری خاص دارد.
محور آسباد به شکل یک تیر ثابت به طول 5/4 تا 5 متر است که بر سطح آن شکاف‌هایی مستطیل شکل به وجود آمده تا بازوها در آن قرار گیرند.
بازو شامل چوب‌های موازی هستند که تیرها را در یک حالت عمودی و در معرض باد نگه می‌دارند
سنگ آسیاب نیز شامل ۲ سنگ هم اندازه مدور است که سنگ زیرین ثابت و سنگ فوقانی متحرک است.
طبقه همکف نیز شامل انبارهای نگهداری آرد و گندم و یک رشته پلکان منتهی به طبقه فوقانی است.این سازه‌ها به دلیل نوع کاربرد تزیینی ندارند
نقشه آسبادهای منطقه نهبندان برگرفته از آسبادهای سیستان و تقریباً مشابه یکدیگر هستند.
آسبادهای خوانشرف در دو طبقه ساخته شده‌اند. فضای بالایی آن مکانی است که بزرگترین قطعات آسیا در آن کار گذاشته شده است.
این آسیاب‌ها اکنون دیگر مورد استفاده عموم مردم نیستند و یکی از آنها به صورت نمادین برای گردشگران فعال شده است.
در گذشته در شرق ایران از خراسان گرفته تا سیستان و بلوچستان آسیاب‌های بادی بسیار رایج بوده‌اند که به آنها آس باد گفته می‌شود. «آس» به دو سنگ مسطح و گرد می‌گویند که روی هم قرار گرفته و غلات را با آن آرد می‌کنند.
وقتی این سنگ با قدرت باد کار کند به آن آس باد و وقتی با قدرت آب به حرکت در‌آید به آن آس آب می‌گویند.
منبع:
http://parsinews.ir/news/page/aacc3633518e768c7b636dcb09216679
http://tnews.ir/news/E9B317540121.html
http://www.yjc.ir/
http://nehbandan1366.blogfa.com/
http://birjandpic.persianblog.ir/post/15/
http://tebyan-zn.ir/News-Article/tourism/travel_turism_in_iran/South_Khorasan_Province/2013/10/13/137830.html
http://www.khabarkhani.com/
http://www.ghatreh.com/
http://khabarfarsi.com/n/6608486