زیارتگاه پیر هِریشت از نیایشگاه‌های زرتشتیان است که در ۹۰ کیلومتری غرب
یزد، در پانزده کیلومتری شهر
اردکان، در دامنه کوههای کم‌ارتفاع و با پوشش گیاهی کم قراردارد.
زرتشتیان هر سال از روز اَمرداد تاروز خور از ماه فروردین (7 تا 11 فروردین) برای برگذاری آیین‌های دینی و سنتی در این زیارتگاه جمع میشوند.
زرتشتیان باورند دارند که «هریشت» محل غایب شدن یکی از کنیزهای بانوی «یزدگرد ساسانی» است.( آورده اند که این مکان مقدس «گوهربانو»، از ندیمگان دختر یزدگرد سوم
شهریار را در خود گرفته است.) گوهربانو در پی تعقیب تازیان پس از حمله‌ی وحشیانه به
ایران از کاروان همراهان جدا شده و پس از سرگردانی در این محل به نیایش خدا می‌پردازد و ناگهان ناپدید می‌شود و سال‌ها پس از ناپدید شدن بر کودکی گمشده نمایان می‌شود و به او می‌گوید از پدرش بخواهد که بنای
پیر هریشت را بسازد.
زیارتگاه ، در بالای پله‌هایی ساخته شده است که به بالای کوه راه دارد. پیش از رسیدن به پای پیر، زیارت کنندگان دست و صورت خود را با آب پاکی که در راه‌پله و قبل از رسیدن به پیر درنظر گرفته شده است، شستشو می‌دهند.
درِ ورودی زیارتگاه در بالای پله‌ها قرار دارد که به‌گونه‌ای
...مشاهده کامل متن زیبا با سه سخن اندیشه‌برانگیز اشوزرتشت اسپنتمان یعنی" هومت ، هوخت و هورشت" آراسته شده است.
به‌هنگام ورود، اتاقی پیش رو قرار می‌گیرد که در میان آن کلکی وجود دارد که بر روی آن آتش می‌افروزند و بوی خوش بر آن قرار می‌دهند.
اطراف این اتاق سکوهایی برای نشستن زیارت کنندگان ساخته شده است . زرتشتیان در حالی که نگاره‌ی زیبای نخستین پیامبر آریایی ، تابلوهایی به خط بی‌نظیر دین‌دبیره و گل‌هایی شاداب این اتاق را آذین بخشیده است، روسری و کلاه بر سر می‌گذارند و اهورامزدای یگانه را ستایش میکنند.
ساختمان اصلی زیارتگاه ، علاوه بر این اتاق ، یک پستو دارد که آتش همیشه روشن در اینجا جلوه‌ای روحانی بدان بخشیده است. پستو همان بخشی است که آن را مکان ناپدید شدن گوهربانو خوانده‌اند.
اینجا هم با نمادهایی از دین زرتشتی آراسته شده است و مکانی است که انسان را به آرامش درونی برای راز و نیاز با پروردگار خویش می‌رساند.
در خارج از ساختمان زیارتگاه و پایین آن ، ساختمان‌هایی به نام خیله توسط خیراندیشان زرتشتی برای ماندنِ چند روزه‌ی زیارت کنندگان بنا شده است. همچنین ، آب انباری در پایین پیر وجود دارد.
بنابر تقویم قدیم زرتشتیان در طول ماه آبان هر بهدینی می‌توانست به این جشن گاه رفته و آیین ویژه‌ی زیارت را بجای آورد.به روایتی جشن آتش افروزی «هیرومبا» را زرتشتیان شریف آباد در 26 فروردین در این زیارتگاه برگزار میکنند.روایت دیگری هم از برگزاری جشن و پایکوبی در 18 فروردین خبر می‌دهد.
در این جشن چند تن از بانوان زرتشتی که لباسهای سنتی به تن دارند، دایره ای به دست می‌گیرند و با دایره زنی خود باشندگان زیادی گرد آنها جمع میشوند، که در این میان یکی از مردها چوبی را به دست دارد و دیگری چادرشبی را به کمر بسته است، و با شادی و عربونه نوازی به تک تک خیله‌های زیارتگاه سر می‌زنند تا افرادی که برای نخستین بار در آیین هیرمبا شرکت کرده اند و یا در سال گذشته اتفاق خوشایندی برایشان روی داده است را چوب بزنند، گروهی از باشندگان فرد مورد نظر را بالای سر می‌برند و فرد دیگری سه ضربه آرام چوب بر پشت شخص وارد میکند و در پایان همراهانش یا خود فرد قند و شربتی را پیشکش میکنند و یا وجه نقدی را به جای قند و شربت تقدیم میکند.
پس از پذیرایی با شرب و شیرینی، برای دقایقی، شادی و پایکوبی در سالن ادامه می‌یابد تا نوبت به ناهار برسد. پس از ناهار نیز باشندگان برای ساعتی استراحت میکنند و بعد از اینکه برای آخرین بار به نیایش در پیرهریشت پرداختند، آماده میشوند تا پس از حدود یک روز باشندگی در این زیارتگاه راهی آتشکده شریف آباد شوند و در آتش افروزی هیرمبا شرکت کنند.
هر یک از زنان و مردان سعی میکنند با آوردن حتی شاخه ای کوچک از هیزم خشک شده ای در این آئین سهمی داشته باشند . برگزاری این آئین برای یاد کردن از درگذشتگان است .
موبدان نام درگذشتگان را می‌خوانند و مردان در دو گروه به نوبت با صدای بلند کلمه‌ی هیرومبا را بیان میکنند و به سمت پایین خم میشوند.
پس از غروب آفتاب و ادای مراسم وخواندن دعا ، موبدان هیزم‌های فراهم شده را آتش می‌زنند.
منابع:
http://www.anjomanemobedan.com/
http://www.pirherisht.blogfa.com/category/1
http://www.berasad.com/fa/content/view/7338/
http://ahouramazda.parsiblog.com/Posts/18
http://kheshtezarin.blogfa.com/post-39.aspx
