تمساح پوزه کوتاه (گاندو)

در حوزه حیات وحش تمساح پوزه کوتاه برجسته‌ترین موجود منطقه چابهار است که به طور طبیعی و آزاد زندگی می‌کند.
زیستگاه اصلی این تمساح که به نام محلی گاندو خوانده می‌شود، حدود 380 هزار هکتار مساحت دارد که بخشی از آن در چابهار و بخش دیگر آن در شهرستان ایرانشهر واقع شده است.
تمساح پوژه کوتاه در برکه‌های راسک، باهوکلات و باتلاق‌های دلگان و کلانی زندگی می‌کند و تنها نوع تمساح ایران است که ارزش ملی و بین المللی دارد. طول این جانور تا چهار متر می‌رسد و قوی‌ترین عضو آن دمش است.
کروکودیل پوزه کوتاه با نام انگلیسی «ماگر» از ایران به سمت شرق تا آسام هند و به سمت جنوب تا سریلانکا پراکنش دارد و ایران غربی‌ترین نقطه پراکنش جهانی این گونه به حساب می‌آید.
این گونه دارای قدرت سازش‌پذیری بسیار بالایی بوده و دامنه وسیعی از زیستگاه‌ها نظیر رودخانه، دریاچه، برکه و چشمه را در بر می‌گیرد.
کروکودیل پوزه کوتاه که منطقه پراکنش آن در ایران محدود به قسمتی از مکران ...مشاهده کامل متن href="/tourstate/1/ایران">ایران در بلوچستان و محدود به بخشی از منطقه باهوکلات می‌باشد، کروکودیلی است با جثه متوسط تا بزرگ با پوزه پهن که آفتاب گرفتن بارزترین فعالیت روزانه آن به شمار می‌رود.
این گونه نیز همانند سایر خویشاوندان خود بسیار کند به نظر می‌رسد ولی هنگام شکار و شنا بسیار سریع و چالاک عمل نموده و از منابع مختلف غذایی از حشرات گرفته تا پستانداران تغذیه می‌کند.
فصل تولید‌مثل آن در ایران تقریباً از اواخر اسفند ماه شروع شده و بعد از طی مراحل جفت‌گیری، لانه‌سازی و تخم‌گذاری نوزادان بعد از طی دوران تفریخ در اواخر تیرماه سر از تخم در می‌آورند که در این هنگام طول آنها به 25 سانتی‌متر بالغ می‌گردد.
نام محلی این گونه در مناطق پراکنش آن در طول رودخانه‌های کاجو و سرباز که در حوزه شهرستان چابهار واقع گردیده‌اند. «گاندو» می‌باشد.
این تمساح دارای پوزه‌ای پهن است که فک بالایی ۱۹ دندان و فک پایینی ۱۵ دندان دارد. در قسمت پشت سر و در ناحیه گردن دو جفت صفحه شاخی بزرگ دیده می‌شود. دارای پاهای کوتاه بوده و پنج انگشت منتهی به ناخن‌های بلند در پاهای جلوئی و چهار انگشت منتهی به ناخنهای کوتاه‌تر در پاهای عقبی دیده می‌شود.
رنگ عمومی بدنش زیتونی تا قهوه‌ای بوده و شکمی بدون فلس و به رنگ سفید متمایل به زرد دارد.
میانگین اندازهٔ این کروکودیل در نرها ۳ متر و ماده‌ها ۲٫۴۵ متر است. البته نرهای مسن ممکن است بسیار بزرگتر شده و به ۴ تا ۵٫۵ متر طول و ۵۵۰ کیلوگرم وزن برسند.
البته گاندوهای ایران به‌ندرت به ۳ متر می‌رسند و بزرگترین گاندو مشاهده شده ۳٫۶ متر طول داشته‌است.
دم این حیوان که نیمی از طول بدن آن را تشکیل می‌دهد، آن‌قدر قدرتمند است که می‌تواند استخوان بدن پستاندار بزرگ جثه‌ای را با ضربه‌ای قوی خرد کند و آرواره‌های وی آن‌چنان محکم است که می‌تواند بزرگترین استخوان‌ها را به‌راحتی خرد کند.
از ویژگی‌های دیگر گاندو اسید معدهٔ بسیار قوی است که این جانور را قادر به هضم اشیاء سخت و سفت می‌کند و همچنین وجود پرده‌ای بنام Veium Pahatinum در بدن این تمساح که راه ورود آب به معده را حتی در زمانی که دهان حیوان باز است، می‌بندد.
رفتارشناسی گاندو : فعالیتها و عادات و رفتارهای روزانه گاندو ناشی از فیزیولوژی این گونه و نحوه زندکی آن بوده و به لحاظ خونسرد بودن اقدام به فعالیتهایی می‌کند که لازمه بقا و زندگی آن است.
رفتارهای عمده و شاخص گاندو را می‌توان به بخشهای زیر تقسیم‌بندی نمود:
عادات دو زیستی یا رفتارهای داخل آب
عادات و رفتار معمول خارج از آب
نقب زنی
مهاجرت
قلمروخواهی گاندو را به حالت‌های مختلف می‌توان داخل آب دید،
گاهی اتفاق می‌افتد که ساعتها زیر آب باقی می‌ماند و تنها در فواصل 5 –3 دقیقه‌ای و گاهی بیشتر برای مدت بسیار کوتاهی تنها پوره خود را از آب بیرون آورده و دوباره به زیر آب می‌برد که احتمالا این عمل برای تنفس و هواگیری به کار می‌رود.
گاهی نیز به صورت ساکن در یک محل در خالی که تنها سر جانور بیرون بوده و هیچ تحرک و تغییر مکانی ندارد در فواصل متفاوت که حتی به یک ساعت نیز می‌انجامد باقی می‌ماند.
راهپیمایی در بستر برکه و یا رودخانه نیز رفتاری ثبت شده برای این گونه می‌باشد که به نظر می‌رسد این امر فعالیتی در جهت یافتن غذا باشد.
حالت شناگری در روی آب نیز حالتی است که معمولاً به چشم می‌خورد و جانور در حالی که کل سطح بالایی بدن آن تا انتهای دم بیرون از آب است اقدام به شنا روی آب در طول و عرض برکه یا رودخانه می‌کند.
لازم به ذکر است که در ساعات نامساعد روز خواه گرمای زیاد و یا باد و حتی خنگی هوا گاندو معمولاً در داخل آب بوده وبدین ترتیب از شرایط غیر دلخواه رهایی می‌یابد ...
فعالیتهای معمول شبانه روزی گاندو در خارج از آب محدود بوده و به طور عمده شامل آفتاب گرفتن و یا به بیان دیگر لمیدن در زیر آفتاب و یا شب‌گردی می‌گردد.
شب‌گردی در گاندو بسیار معمول بوده و شامل طی مسافتهای کوتاه و بلند برای یافتن غذا می‌باشد. آفتاب گیری در ساعات خاصی از روز بسته به شرایط محیطی و فصل از عمده رفتارهای روزانه گاندو به شمار می‌رود به نحوی که در طول روز می‌توان آنها را ساعتها در این حالت مشاهده نمود.
این رفتارها به همراه رفتارهای دوزیستی آن تابعی از شرایط محیط برای تنظیم بیولوژیک جریان خون، متابولیسم و دمای بدن می‌باشند و ساعات آن در طول فصول سرد و گرم متفاوت است.
شب‌گردی در این گونه بسیار گزارش شده و به دفعات در طول بررسی‌ها نیز ردپای گاندو را در اطراف برکه یا در مسیرهای متفاوت تعقیب نموده‌ایم.
این امر حتی به دفعات توسط روستائیان محل ساکن کنار برکه‌ها گزارش شده بدین نحو که گانو برای یافتن غذا شبها به داخل روستاها می‌آید و مشاهده ردپای گاندو در داخل محوطه روستا شاهدی بر صحت این مدعا بود.
عادت نقب‌زنی این رفتار را شاید بتوان شاخص‌ترین و بارزترین رفتار گاندو در بین تمام کروکودیل‌ها ذکر کرد که در همة نقاط پراکنش آن نیز گزارش گردیده است.
نقب زنی اساساً برای ایجاد پناهگاه جهت فرار از گرما و خشکسالی در فصول گرم ایجاد می‌شود و در صورت خشک شدن آب رودخانه و یا برکه‌ها بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در طول بررسی‌های انجام یافته توانستیم در چندین مورد ردپای گاندو را در مسیر رفت و برگشت به داخل نقب تعقیب نماییم.
شواهد و گفته‌ها دال بر این واقعیت بود که گاندو ساعات گرم را داخل تونل خود سپری می‌کند و با خنک‌تر شدن و حتی تاریک شدن هوا از نقب بیرون آمده و اقدام به گشت و گذار در منطقه برای یافتن غذا و یا انجام سایر فعالیت‌های بیولوژیکی می‌کند.
با توجه به اختلاف دمای موجود بین داخل نقب و محیط بیرون و نیز نحوه لانه‌سازی و تخم‌گذاری گاندو بعید به نظر می‌رسد که از نقب به عنوان محل تخم‌گذاری استفاده شود.
بخصوص اینکه هیچگونه شواهدی و دلایلی در این راستا یافت نشده و حتی در مورد سایر گونه‌ها نیز چنین روشی برای احداث لانه و تخم‌گذاری گزارش نگردیده است. نقب گاندو طویل بوده و رسیدن به انتهای آن به لحاظ شکل خاص لانه و موقعیت آن بسیار سخت است امری که تا به حال موفق به انجام آن نشده‌ایم.
البته به احتمال در انتهای تونل فضای کافی برای چرخش و استراحت یک کروکودیل باید وجود داشته باشد، نقب‌ها اکثراً بر روی دیوارة برکه‌ها و یا دیواره کنار رودخانه با فاصله مشخصی از سطح آب حفر می‌شود و در صورت عدم وجود جای مناسب در کنار برکه در دیواره تپه‌های اطراف و یا حتی در زیر ریشه درختان حفر می‌گردد.

منبع :
http://zahedan.irib.ir/
http://fa.wikipedia.org/
http://mazraehdaran.com/
http://animal-science.ir/index.php/article/aquatic/625-