بی شک
اردکان تا دوران صفویه معماری خشتی را دارا بوده و آجر یکی از کم‌یاب‌ترین و گران‌ترین مصالح موجود دوران خود بوده است به‌طوری که در طول معماری بالغ بر هزار ساله
اردکان، بخش‌های تزیینی و استقامتی را به آجر می‌سپرده‌اند.
می‌توان گفت اولین مسجد آجری شهر، یادگاری از دوران قاجاریه است که در سال 1250 هجری قمری با مال‌التجاره حاج محمدحسین حسن اشرف تاجر اردکانی که از تجارت در
هند بدست آورده بود، بنا گردید.
این بنا مسجدی به سبک تک‌ایوانی و با شبستانی ستون‌دار است و بادگیر هشت وجهی آن تنها یکی از یادگارهای حاج محمدحسین نیست؛ بلکه چارسوق متصل به آن و بازارچه‌ای که قسمتی از رسته شرقی بازار بزرگ
اردکان بوده و نیز مدرسه و تیمچه جانبی و بارانداز آن و هم‌چنین آب‌انبار جنوبیِ مجموعه تمامی از وقفیات این مرد شریف میباشد.
معمار آن استاد حسین قاسم از معماران مشهور اردکانی است.
ارزش بنا آن زمان نمایان می‌شود که بدانیم مسجد حاج محمدحسین جزء اولین بناهای ثبتی شهرستان
اردکان بوده و در زمان قبل از انقلاب اسلامی به ثبت رسیده است.
این بنا به شماره 1628 به تاریخ 30/10/53 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. به‌دلیل نیازها
...مشاهده کامل متن و ایجاد فضای نو در شهر و احداث خیابان بخش عمده‌ای از مدرسه و تیمچه و نیز شبستان مسجد در سال 1338 تخریب شد و مسجد از فرم خاص خود خارج شد.
سال‌ها بعد از آن، به سردر جدید آن دو گل‌دسته الحاق شد که از نظر زیبایی‌شناسی در خور و تا حدودی به جا میباشد. فرم‌های اصیل و زیبا و معماری عالی در این بنا در جای جای آن مشهود است.
شبستان ستون‌دار با نورگیرهای مرمین، کاربندی‌های آجری ورودی شمالی و گنبد زیبای آجری چارسوق، آجرکاری‌ها با بندکشی برجسته داخل مسجد، بادگیر هشت وجهی با گچ‌بری برجسته که می‌توان نمونه‌ای منحصر به‌فرد در شهر دانست، همه و همه مجموعه حاج محمدحسین را، یکی از فاخرترین بناهای شهر ساخته است.
سردر و مناره مسجد را در سال 1345 در زمان امامت «حاج سید نورالله فیض» ساخته شده و از آن زمان، به این مسجد، مسجد فیض هم می‌گفتند.
منبع:
http://yonan-koochak.blogfa.com/
http://www.negahmedia.ir/
http://www.rasamahale.ir/
