1

آب و هوا

توضیحات

ویرایش
فردوس از شهرستانهای خراسان جنوبی می‌باشد این شهرستان در شمال غربی استان خراسان جنوبی قرار دارد و از شمال با شهرستان بردسکن از شرق با شهرستان گناباد، از جنوب با شهرستان سرایان و از غرب با شهرستان‌های طبس و بشرویه ...مشاهده کامل متن محدود می‌شود.
شهرستان فردوس در ابتدا شامل بخش‌های حومه به مرکزیت فردوس ، طبس به مرکزیت طبس و بشرویه به مرکزیت بشرویه بوده است.
در تیر ماه 1339 طبس به عنوان شهرستان معرفی و از فردوس جدا شد.
پس از تقسیمات کشوری اخیر و تقسیم استان خراسان به سه استان خراسان شمالی ، رضوی و جنوبی ، بخش سرایان در تاریخ 29/2/83 از فردوس منتزع گردیده و جز خراسان جنوبی قرار گرفت
شهرستان فردوس، از جمله شهرستان‌های تاریخی کشور است که از ۱۹۰ اثر تاریخی شناسایی شده در آن، تاکنون ۹۰ اثر به ثبت آثار ملی رسیده‌اند.
نشانه‌های استقرار در سمت جنوب تپه خنچه شهر فردوس حکایت از سابقه‌ای چهار هزار ساله یعنی، دوران مفرغ دارد. همچنین از محوطه سرتخت باغستان نیز به عنوان سایتی نوسنگی می‌توان نام برد.
شهر تاریخی تون از شهرهای اوایل دوره اسلامی در سرزمین خراسان بزرگ محسوب می‌شده است که از بافت شهری برخوردار و دارای کهندژ، شارستان و حصار و بارو بوده است.
مساجد جامع و کوشک از جمله قدیمیترین آثار شهر تون هستند.
مسجد کوشک این بنای خشتی که در خود کتیبه‌ای از سال 554 هـ. ش را جای داده قدیمیترین کتیبه تاریخی باقیمانده در شهر تاریخی تون را داراست.
اولین کتاب تاریخی که در آن نام تون آمده (اشکال العالم) جیهانی است که متعلق به سده چهارم هجری است که تون را از جمله شهرهای واقع در ولایت قهستان ذکر می‌کند.
مقدسی در کتاب احسن التقاسیم در مورد تون می‌گوید: «آباد و پرجمعیت است. مردم جولاهه(بافنده) و پشم کار هستند. دانشمندان بزرگ نیز دارد. دژی دارد جامعش درمیان است.
از کاریز که در جامع ظاهر می‌شود مردم شهر می‌آشامند.»؛ همچنین ناصرخسرو (444 هـ.ق) در سفرنامه خود اینگونه به توصیف تون پرداخته است: «شهر تون شهری بزرگ بوده است.
اما در آن وقت که من دیدم اغلب خراب بود. آب روان و کاریز دارد. بر جانب شرق باغ‌های بسیار بود و حصاری محکم داشتند. گفتند در این شهر چهارصد کارگاه بوده است که زیلو بافتندی و در شهر درخت پسته بسیار بود.»
تون از همان اوایل اسلام از شهرهای مهم منطقه بوده و جایگاه اقتصادی و اجتماعی خاصی داشته است.
شهر تـون (فردوس) در زلزله سال 1347 خورشیدی به شدت ویران شد و جز تعداد معدودی آثار و ابنیه تاریخی با ارزش و خاطره ای از آن چیزی دیگر باقی نماند
حسن پیرنیا، در کتاب خود به اولین اشاره‌های تاریخی به منطقه‌ای که تون (فردوس) در آن واقع است می‌پردازد و می‌گوید: «از منطقه‌ای که تون در آن واقع شده‌است، در کتیبه داریوش با عنوان استاگارتیه یاد شده که نویسندگان قدیم ساکارتیا ضبط کرده‌اند.» این منطقه ابتدا زیر نفوذ مادها بوده و پس از عصر سلوکیان هم از طرف جنوب سرزمین پارت را محدود می‌کرده و جز قسمت تون و طبس، بقیه نواحی آن کویر خشک و بی‌آب و علف بوده‌است.
هردوت، مردمان این ناحیه را طایفه‌ای از پارسی‌ها می‌داند و می‌گوید که به زبان پارسی سخن می‌گفتند و از راه شکار گورخر و غزال روزگار می‌گذراندند. بررسی‌های باستان‌شناسی و وجود محوطه‌ها و تپه‌های باستانی، رونق این ناحیه را تا پیش از اسلام بخصوص در عصر تاریخی به اثبات رسانده‌است.
قدیمی‌ترین آثار یافت‌شده در شهرستان فردوس توسط باستان‌شناسان میراث فرهنگی خراسان، مربوط به هزاره دوم پیش از میلاد است و از آن پس آثاری از هزاره اول، دوران ساسانیان و دوره‌های مختلف اسلامی یافت شده‌اند که تداوم حیات طولانی در این شهر را نشان می‌دهد.

این شهر تا سال ۱۳۰۸ خورشیدی، تون نام داشته و در متون قدیمی اغلب به نام بلده طیبه تون و در مکاتبات دوره صفویه، به نام دارالمؤمنین تون نامیده شده‌است.
نخستین کتاب موجود که از تون نام برده، اشکال‌العالم جیهانی متعلق به قرن چهارم هجری است که از تون به عنوان شهری آباد و بزرگ یاد کرده‌است. از آن به بعد نام تون به مناسبت‌های مختلف در متون و سفرنامه‌ها دیده شده و اغلب از آن به عنوان شهری بزرگ و آباد نام برده شده‌است.
دلایل و شواهد تاریخی نشان می‌دهد که در گذشته‌های دور که تون اهمیت و اعتباری تاریخی و جمعیتی داشته، به ویژه تا دوران اقتدار اسماعیلیه و حتی سده‌های پس از آن، به ولایت قهستان تعلق داشته‌است.
ایالت تون یکی از مناطق قهستان بوده که بعد از الموت، دومین مرکز مهم فرقه اسماعیلیه بوده و تا حمله مغول دوام داشته‌است. آثار به جا مانده از دژهای آن دوران، مانند کوه قلعه فردوس، قلعه دختر بشرویه و قلعه حسن‌آباد هم اکنون نیز قابل مشاهده‌اند.

ناصرخسرو قبادیانی، در سدهٔ پنجم هجری، خبر از وجود چهارصد کارگاه زیلوبافی در شهر تون داده‌است. «شهر تون شهر بزرگ بوده‌است اما در آن وقت که من دیدم اغلب خراب بود و بر صحرایی نهاده‌است و آب روان و کاریز دارد و بر جانب شرقی باغ‌های بسیار بود و حصاری محکم داشت.
گفتند در این شهر چهارصد کارگاه بوده‌است که زیلو بافتندی و در شهر درخت پسته بسیار بود در سرای‌ها و مردم بلخ و تخارستان پندارند که پسته جز بر کوه نروید و نباشد».

در بسیاری از دوره‌های زمانی، تون در کنار قائن، یکی از دو شهر مهم و بزرگ ولایت قهستان بوده و نامش را همراه قائن و گاه در ترکیب با آن، به صورت «تونوکین» (‌تون و قاین) به جای قهستان به کار می‌برده‌اند.
مارکوپولوقهستان با نام تونوکین یاد کرده که اشاره به تون و قاین دو شهر بزرگ این بلاد داشته‌است. در دوره‌های اخیر که قائن اهمیت پیشین خود را از دست داده بود، تون به همراه طبس منطقه واحدی را تشکیل داده و عبارت تون و طبس جای تون و قائن را گرفت.

مردم شهر تون در حمله مغول قتل عام شدند و چهل هزار نفر از اسماعیلیه در تون کشته شدند. به طوری که از کشته‌ها پشته و تپه ساخته شده و روی آن تپه، تخت هلاکوخان قرار داده شده‌است.
این تپه که به «تخت هلاکو» معروف شده بود تا چند دهه قبل در نزدیکی خندق فردوس باقی مانده بود که متأسفانه در دهه‌های اخیر نابود گردید.

حمدالله مستوفی در نزهة القلوب در مورد فردوس گفته است: «در اول شهر بزرگ بوده و این زمان شهری وسط است و وضع آن شهر چنین نهاده‌اند که اول حصاری به غایت بزرگ نهاده و خندق عمیق بی‌آب دارد و بازار درگرد حصار درآورده و شهر و خانه‌ها در گرد بازار و باغات و توتستان‌ها در گرد خانه‌ها و غله‌زار در گرد باغات و در گرد غله‌زارها بندها بسته که آب باران می‌گیرند و آب بِدان غله می‌برند و در آن بندها خربزه بی‌آب زراعت می‌کنند که به غایت شیرین می‌باشد و آبش از کاریزها است و هوای معتدل و حاصلش غله و میوه و ابریشم باشد.
«این شهر دارای ارگی بزرگ بود که ساخت آن را به عمرو لیث صفاری نسبت می‌دهند. در دوره صفویه و در زمان پادشاهی شاه تهماسب اول این ارگ مرمت گردید.
تون که در دورهٔ صفویه به خوبی رشد کرده بود، در قحطی قرن یازده بیشتر جمعیت خود را از دست داد.
در آغاز سده اخیر، هنوز فردوس از شهرهای مهم استان خراسان بود، به گونه‌ای که شهرداری فردوس که در سال ۱۳۰۴ تأسیس شد، از نخستین شهرداری‌های استان خراسان بزرگ بوده‌است.
تون، در «معجم‌البلدان»، سفیدی روی ناخن، در «برهان قاطع»، گلخن حمام، در «مؤیدالفضلا»، جامه شبروی، در «مجمع‌اللغات»، حمام و در «فرهنگ نظام»، خزانه و گنجینه معنی شده‌است.
اما به دلیل مجاورت با طبس که به معنی چشمه آبگرم است، باید مفهوم سرزمین گرم را داشته باشد.
بنابر یک قول دیگر، نام فردوس در زمان ایران باستان، «تابان» بوده است که پس از حمله اعراب در زبان عربی تغییر شکل یافته و به صورت تون درآمده است. بر طبق این قول، تابان و تابش که امروزه به نام فردوس و طبس شناخته می‌شوند، هر دو از شهرهای کهن ایران به شمار می‌روند.
پارچه‌بافی (تون باف)، سفال‌گری، برک‌بافی، قالی، گلیم، نمد مالی، مشبک و معرق‌کاری از مهم‌ترین صنایع دستی شهرستان فردوس می‌باشند
محصولات و سوغات اصلی منطقه را انار، زعفران، پسته، بادام، پنبه، گردو، انواع کشک، قره‌قروت و زیره تشکیل می‌دهند.
محصول زعفران فردوس در مؤسسه تحقیقاتی خراسان، به عنوان مرغوب‌ترین زعفران از نظر عطر و رنگ‌دهی شناخته شده‌است.
فردوس دارای هوای گرم و خشک در تابستان و سرد و بارانی در زمستان است
مهم‌ترین گیاهان استپی شهرستان عبارتند از : خارشتر، گون، گز، قیچ، تاغ، تریخ، اسپند و شورکده که اغلب از گیاهان سازگار به شوری ( هالوفیتی ) می‌باشد.
مردم شهر فردوس به گویش فردوسی(تونی) سخن می‌گویند.
این گویش در میان گویشهای پارسی در خراسان، یکی از اصیل‌ترین گویش‌ها به شمار می‌رود که آهنگ باشکوه زبان پارسی باستان را همچنان به همراه دارد.
منبع:
http://www.toon.rozblog.com/
http://fa.wikipedia.org/
http://ferdows93.blogfa.com/post/1
http://www.birjand.post.ir/HomePage.aspx?TabID=16677&Site=birjand.post&Lang=fa-IR
http://www.skchto.ir/southern-khorasan/cities/ferdows
http://www.ferdowsiau.ac.ir/index.php/1392-09-30-06-44-19/1392-09-30-06-45-49.html
http://birjand.ac.ir/ferdows/component/content/article/48
http://sk-shora.ir/1391-02-09-06-32-34
http://www2.bums.ac.ir/chferdows/fa/p1000-m-ferdows
http://www.b-maskan-kj.ir/index.php?obj=Page&task=Show&code=101
روستای بیدسکان

روستای بیدسکان

روستای بیدسکان یا بیدسگان، روستایی کوهستانی در دهستان باغستان از توابع بخش مرکزی شهرستان فردوس است. این روستا در فاصله ۲۹ کیلومتری شمال شرقی شهر فردوس واقع شده‌است. محصولات کشاورزی عمدهٔ این روستا، زعفران، گندم، انار، پنبه، بادام و گردو هستند و محصولات باغی روستا نیز شامل انار، گردو،...

اطلاعات | نقشه
مسجد، آب انبار و حمام کوشک

مسجد، آب انبار...

مجموعه تاریخی کوشک، شامل مسجد، حمام، حوض‌انبار و آب‌انبار است این مجموعه‌ی تاریخی هزار ساله در نزدیکی دروازهٔ قاین در شهر تاریخی تون (فردوس امروزی) قرار گرفته‌اند. تون از همان اوایل اسلام از شهرهای مهم منطقه بوده و جایگاه اقتصادی و اجتماعی خاصی داشته است. در سال 1308 خورشیدی با تصویب ...

اطلاعات | نقشه
آبگرم معدنی فردوس

آبگرم معدنی فر...

آبگرم معدنی فردوس در مسیر جاده اصلی و ترانزیتی استان‌‌های مرکزی و جنوبی به مشهد و استان‌‌های شمالی در کیلومتر 22 جاده فردوس به بجستان قرار دارد قدمت این آبگرم 200 سال می‌باشد و توجه افراد زیادی از سراسر کشور به ویژه استان‌‌های خراسان رضوی، جنوبی را به خود جلب کرده است. آبگرم معدنی ...

اطلاعات | نقشه
روستای باغستان علیا

روستای باغستان...

روستای باغستان علیا از روستاهای دشتی است که در 15 کیلومتری شمال شرقی فردوس و 330 کیلومتری مشهد قرار دارد.روستای باغستان از طریق شهرهای گناباد، بجستان و فردوس با جاده آسفالت قابل دسترسی است. این روستا دارای آب و هوای سرد در زمستان‌ها و هوای خشک در تابستان‌ها است,رودخانه فصلی چهل از جنوب...

اطلاعات | نقشه
روستای مهوید

روستای مهوید

مهوید نام روستایی از توابع شهرستان فردوس و استان خراسان می‌باشد. بر طبق شواهد و اسناد موجود ، این روستا از قدمتی چند صد ساله برخوردار بوده و در گذشته دهستانی با بیش از پنج هزار سکنه بوده است که از جنوب به دهستان باغستان (فردوس) و از غرب به دهستان برون (فردوس) و از شمال به بجستان و از ش...

اطلاعات | نقشه
مسجد کوشک فردوس

مسجد کوشک فردو...

به دلیل این که مسجد کوشک در منطقه ای محروم و دور افتاده واقع شده تا حدودی از نظر استادان فن در کشور به دور و ناشناخته مانده است ولی تحقیقاتی که کارشناسان باستان شناسی در مورد این مسجد انجام داده اند نشان می‌دهد که قدیمی‌ترین بنای خشتی استان‌های خراسان است. مسجد کهن کوشک دارای فرم مستطی...

اطلاعات | نقشه
امامزادگان فردوس

امامزادگان فرد...

بارگاه امامزادگان سلطان محمد و سلطان ابراهیم ( ع ) از مهمترین مکانهای زیارتی شهر ستان فردوس است . امام زادگان سلطان محمد و سلطان ابراهیم از نوادگان حضرت موسی بن جعفر ( ع ) هستند. بارگاه مطهر این دو امامزاده در جنوب غربی شهر فردوس و در داخل مجموعه تاریخی شهر قدیم تون قرار دارد که ساخت...

اطلاعات | نقشه

کوه سنگ سوراخ

علت شهرت این کوه بیشتر بابت حفره عظیمی است که بعلت فرسایش‌های آبی در سنگ‌های آهکی کوه بوجود آمده و قطری حدود 20 متر را دارا است .
این حفره که بر فراز کوه قرار گرفته از دیدگاه رهگذران که در مسیر روستای پلوند هستند ویا قصد سفر به سمت ریگ یوز را دارند ، از کنار جاده خاکی که از حدود 500 متری آن می‌گذرند ... ادامه مطلب
کوه سنگ سوراخ

دژ فردوس

کوه قلعه فردوس، کوهی است که در ۱۰ کیلومتری جنوب شهر فردوس و شهر تاریخی تون و در بلند‌ترین نقطه دشت فردوس واقع شده و از تمام جهات بر منطقه مشرف است. قرار داشته و محل یکی از قلعه‌ها و دژهای مهم اسماعیلیه و مرکز استقرار این فرقه در ایالت قهستان و در جنوب خراسان بزرگ بوده‌است.
این قلعه در 6 حصار مختلف ... ادامه مطلب
دژ فردوس

قنات بلده؛قنات دوره ساسانی

قنات بلده، یک رشته قنات با قدمت تاریخی "مربوط به دوره‌ساسانی" است که بخش‌های عمده‌ای از زمین‌های کشاورزی نزدیک شهر فردوس را آبیاری می‌کند.
قنات بلده دربرگیرنده ۱۶ قنات، دو چشمه و مقداری آب‌های سرگردان است که در سالیان اخیر بر اثر خشکسالی، تعدادی از آنها خشکیده‌اند.
تاریخ احداث این قنات به طور ... ادامه مطلب
قنات بلده؛قنات دوره ساسانی

اطلاعات بیشتر...

نظر شما درباره فردوس

برای ارسال نظر باید وارد سایت شوید