پناهگاه حیات وحش جاسب

آدرس : جنوب شرقی استان مرکزی – شمال شهر نراق (35 کیلومتری شهر دلیجان)
جاسب منطقه‌ای کوهستانی در منتهی الیه جنوب شرق استان مرکزی واقع شده است و وسعت آن حدود ۱۷۱۰۰ هکتار می‌باشد.
این زیستگاه حیات وحش با توجه به نزدیکی به سد ۱۵ خرداد و طبیعت چشم‌نواز منطقه یکی از نواحی مستعد طبیعت گردی و گردشگری استان مرکزی محسوب می‌شود.
این دهستان در شمال دلیجان واقع گشته و شامل هفت پارچه آبادی است که نام جاسب را بر خود دارد. این منطقه از روستاهایی نسبتاً کوچک تشکیل شده است. واران، هرازجان، کِروگان، وشتکان، زُر، وسکونقان و بیژگان.
این ۷ آبادی در دره‌ای به طول ۵۰ کیلومتر در راستای رود اَزنا قرار دارند. بزرگ‌ترین روستای منطقه کروگان و دومین روستای بزرگ بیژگان است.
سه روستای کروگان، وشتگان و هرازیجان، دارای سکنه هستند. مردم روستاهای ذکرشده به شغل زراعت، باغداری، پرورش طیور خانگی و دامداری مشغول‌اند. دو روستا از این منطقه هنوز به زبان راجی حرف می‌زنند.
سیمای طبیعی منطقه جاسب متشکل از کوه‌های خشک صخره‌ای، دره‌ها، تپه‌ها، کوه‌های استپی تا دشتی متغیر است. بلندترین ارتفاع آن، قله کوه ولیجا با ارتفاع ۳۱۵۱ متر و حداقل ارتفاع آن در تنگه رودخانه ازنا ...مشاهده کامل متن با ارتفاع ۱۸۰۰ متر است که منظره‌های متفاوتی را به وجود آورده است.
این منطقه از نظر منابع آبی منطقه غنی می‌باشد. در این منطقه علاوه بر قنات‌های متعدد چشمه‌های فراوانی وجود دارد که عمدتاً در بخش‌های شرقی و جنوبی آن تراکم بیشتری دارد.
میزان آب دهی آن‌ها متفاوت است و بعضی در حد آبشخور حیات وحش هستند.
میزان بارندگی متوسط سالانه این منطقه حدود ۲۹۵ میلی‌متر در سال و متوسط درجه حرارت سالانه آن معادل ۵ الی ۱۵ درجه سانتی‌گراد برآورد می‌گردد.
این منطقه از منظر تنوع به پارک ملی گلستان شباهت دارد.
منطقه جاسب به دلیل شرایط کوهستانی دارای زیستگاه‌های جنگلی، خشکی پسند، مناطق مرتفع و صخره‌ای، زیستگاه جنگلی، در بخش بسیار محدودی از اراضی غربی و جنوب غربی این منطقه به صورت نوار باریکی به سمت شمال شرقی منطقه پیش میرود.
این محدوده محل اتصال رویش‌های زاگرس شمال غربی به ارتفاعات ایران مرکزی بوده و از تنوع گیاهی و جانوری قابل‌توجهی برخوردار است.
گونه‌های پسته و بادام کوهی از عناصر اصلی پوشش جنگلی منطقه بشمار می‌آیند و جنگل‌های مذکور به علت محدودیت سطح گسترش آنان در استان مرکزی از ارزش حفاظتی برخوردار هستند و نیازمند توجه بیشتری در این خصوص می‌باشد.
بخش قابل‌توجهی از منطقه را زیستگاه‌های خشکی پسند تشکیل می‌دهد و از درختچه‌های کوتاه، گیاهان پشته‌ای، علفی، پایا و یک ساله تشکیل شده است. تراکم این رویش‌ها از خیلی تنک تا نسبتاً متراکم متفاوت می‌باشد.
پوشش گیاهی و جانوری این منطقه با مناطق جنگلی متفاوت است.
این منطقه از گیاهان علفی چندساله، گندمیان همراه با گونه‌ای بالش وش و پشته‌ای پوشیده شده است.
مجموعاً 135 گونه گیاهی از ۳۵ خانواده در این منطقه زیست می‌نماید که از میان آن‌ها به ۲۳ گونه علفی، ۱۰۴ گونه بوته‌ای، ۸۰ گونه درختچه‌ای و ۴۰ گونه درختی دیده می‌شود.
بنه، بادام کوهی، زالزالک، انجیر وحشی، زرشک، گون، هزارخار، چوبک، گل ماهور، ریش بز، زنبق بیابانی، جارو‌علفی و گل قاصد مهم‌ترین گونه‌های گیاهی منطقه هستند.
زیستگاه خشکی پسند دارای رویش‌های مختلف درختچه‌ای، علفی و پاپا و یک ساله که محل زیست جانورانی نظیر قوچ و میش، گرگ، روباه، خرگوش، شغال، پلنگ، کفتار، گزار، تشی، خارپشت، دوپای کوچک و پرندگانی مانند قرقی، سارگپه، عقاب دوبرادر، دلیجه، تیهو، کبک، باقرقره، قمری، سبزقبا، چکاوک کاکلی، شاه‌بوف، بلدرچین، جغد کوچک و دارکوب و بسیاری جوندگان و خزندگان بوده و مناطق مرتفع و صخره‌ای با شیب تند همچون ارتفاعات کوه آل، کوه تخت و کوه ولیجا که دارای رویش‌های گرمسیری گونه‌های بالش وش و پشته‌ای است، محل زیست بز، کل، پازن، کبک و پلنگ می‌باشد.
در سال‌های نه چندان دور در مناطق پیرامون پناهگاه حیات وحش جاسب و تپه ماهورهای آن شمار زیادی هوبَره وجود داشت اما اکنون به تعداد اندک مشاهده شده است.
از گونه‌های مهم و با ارزش که به صورت گروهی و جفت جفت در طبیعت این منطقه یافت می‌شود نوعی باقرقره به نام کوکر شکم سیاه است که پرنده‌ای بی‌نظیر در عرصه طبیعت می‌باشد.
از خصوصیات جالب این پرنده این است که کوکر شکم سیاه پس از آشامیدن آب، پرهای جلوی سینه خود را با مقدار زیادی آب آغشته می‌کند و به خاطر قدرت بالای پرها در جذب آب، آب زیادی در پرها ذخیره شده و مسافت زیادی را می‌پیماید تا به جوجه‌های خود برساند.
وجود غار چال نخجیر (اثر طبیعی ملی) از دیگر جاذبه‌های گردشگری این منطقه به شمار می‌رود.
وجود مستثنیات و تغییر کاربری اراضی، مجاورت با چند روستا و توسعه بدون برنامه آن‌ها و چرای دام از مهم‌ترین عوامل تهدید پناهگاه حیات وحش جاسب دلیجان محسوب می‌شود.
این منطقه در 21 خردادماه سال 1381 توسط شورای عالی حفاظت محیط زیست به عنوان پناهگاه حیات وحش تعیین گردید و در زمره مناطق تحت مدیریت محیط زیست استان مرکزی قرار گرفت.

منابع:
www.fa.wikipedia.org/wiki
www.isna.ir/fa
www.markazi.doe.ir/Portal/home/?126575
www.mehrnews.com/TextVersionDetail/2261162
www.iew.ir/1391/06/11/1293
www.irna.ir/fa/NewsPrint.aspx?ID=80984286
www.old.markazidaily.ir/42670