قلعه نارنجستان

مجموعه قلعه نارنجستان شامل تپه ای ساسانی و بقایای قلعه ای مربوط به قرون میانی اسلامی در شمال تپه و همچنین بقایای مسجدی شبستانی از قرون میانی اسلامی در فاصله پنجاه متری شمال قلعه می‌باشد.
تپه تقریبا مدور و با قطر شصت متر در جنوب مجموعه واقع شده است و ارتفاع آن نسبت به سطح زمین‌های اطراف چهار و نیم متر می‌باشد.
متاسفانه بخش زیادی از جنوب این تپه طی سال‌های اخیر توسط ماشین‌های مکانیزه، با هدف تسطیح، خاکبر داری و برشی به ارتفاع چهار متر در جنوب تپه ایجاد شده که در آن لایه‌های باستانی قابل مشاهده می‌باشد.
همچنین بقای معماری بخش ورودی یک بنای حاکم نشین معروف به قلعه نارنجستان که نارنج قلعه هم نامیده می‌شود در بخش شمالی تپه وجود دارد که امروزه دروازه ورودی و قسمتی از بنا به جا مانده اما بقیه بنا فرو ریخته و به صورت پشته ای در شمال تپه مشاهده می‌شود.
از نکات قابل ذکر این بنا شیوه طاق زنی زیبا و سقف‌های گنبدی فضای درونی که گنبد‌های دو پوشه کوتاه آجری به روش خفته و رفته و ملات گچ می‌باشد. سردر‌‌‌ها با طاق‌های جناقی و دروازه ورودی با دو نیم برج گرد به قطر هرکدام هفت متر و ارتفاع ده متر از دیگر نکات حائز اهمیت این بنا می‌باشد.
با توجه به برش ایجاد شده در تپه می‌توان گفت پی این بنا با قلوه سنگ و گچ می‌باشد ...مشاهده کامل متن و حدود سه متر در عمق خاک ایجاد شده است.
آجر به کار رفته در بنا دارای ابعادی با طول و عرض به ترتیب "بیست و هفت" و "بیست و پنج" و ضخامت پنج سانتی متر می‌باشد. ورودی دروازه این بنا به سمت شمال بوده و در فاصله حدود پنجاه متری شمال آن بقایای مسجدی احتمالا مربوط به قرون میانی اسلامی به چشم می‌خورد، که با توجه به شواهد موجود دارای طولی در حدود پنجاه متر و عرض بیست و شش متر به شکل مستطیل بوده و با توجه به بقایای تعدادی ستون‌های مشهود در بخش شمال غربی، آن را می‌توان از نوع مساجد شبستان دار معرفی نمود.
ستون‌های باقی مانده مربع شکل با ابعاد صد و ده سانتی متر و در یک ردیف در فاصله دویست و شصت سانتی متری از دیوار مسجد قرار دارند. به نظر می‌رسد صحن این مسجد سنگ فرش بوده است.
ضخامت دیوار مسجد هشتاد سانتی متر و مصالح بکار رفته در این مسجد آجر و ملات گل می‌باشد. پراکندگی سفال در محوطه ای به قطر چهارصد متر به چشم می‌خورد. سفال‌های یافت شده از محوطه، بیشتر دارای رنگ نخودی و قرمز نارنجی می‌باشند، لذا تعداد کمی سفال‌های خاکستری رنگ نیز در این محوطه به چشم می‌خورد و اکثر سفال‌ها چرخساز و دارای ماده چسباننده کانی(معدنی)، کیفیت ساخت معمولی و پخت کافی می‌باشند.

منابع :
http://www1.jamejamonline.ir/
http://hamgamdarab.ir/
http://darabkohan.tebyan.net/
http://www.farsnews.com/
http://www.flashkhor.com/