روستای ماخونیک

روستای ماخونیک یکی از روستاهای شگفت انگیز جهان محسوب می‌شود که در 142 کیلومتری شهرستان بیرجند و دهستان دُرُح بخش مرکزی شهرستان سربیشه استان خراسان جنوبی واقع شده‌است.
ماخونیک متشکل از ۱۲ آبادی است که روستای ماخونیک بزرگ‌ترین آن‌ها میباشد. این روستاها شامل ماخونیک ، کفاز ، چاپنسر ، توتک ، سفال بند ، سولابست ، ، کلاته بلوچ ، دامدامه و میش نو ، خارستو و جلارو است.
جمعیت این روستا در سال ۱۳۸۵ بنا به سرشماری مرکز آمار ایران ۵۸۲ نفر بوده‌است.
درباره وجه تسمیه روستا چندین قول وجود دارد، می‌گویند که در گذشته‌‌های بسیار دور عده‌ای ماموران دولتی به این روستا آمده و اهالی به گرمی از آنها استقبال نکرده‌اند و با آنها برخورد سردی داشته‌اند و آنها این نام را برای روستا انتخاب کرده‌اند.
برخی نیز می‌‌گویند به دلیل وجود شکافی در کوه نزدیک روستا به آنجا ماده ماخونیک گفته می‌شده که به مرور زمان به ماخونیک تغییر نام یافته است. در برخی اسناد قدیمی که تاریخ نگارش آنها به ۳۰۰سال قبل می‌‌رسد، نام روستا مادخنیک ...مشاهده کامل متن ذکر شده است که مرکب از دو جزء «ماد» و «خنیک» است.
ماد در زبان پهلوی و پارسی باستان به ماه تبدیل شده که یکی از معانی آن شهر و مملکت است و در مجموع به‌نام شهر ماخونیک است.
روستای ماخونیک یکی از هفت روستای شگفت انگیز جهان که به سرزمین لی لی پوتهای ایران معروف است با جذابیتهای حیرت انگیز خود مسافران و گردشگران را فرا می‌خواند.
این روستا به دلیل قد و قامت کوتاه ساکنان آن به "لی لی پوت" مشهور است. ازدواج فامیلی میان کوتاه قدها و نوع تغذیه باعث شده که افراد روستای ماخونیک کوتاه قد باشند و متوسط قد آنها 140 سانتیمتر باشد.
ولی چند سالی می‌شود که با تغییر وضعیت تغذیه اهالی و مصرف قرص و قطره آهن، نسل جدید بهتر شده اند.

گرچه این روستای کوچک، به خاطر قد و قامت مردمانش مشهور نشده است، بلکه دلایل دیگری نیز دارد. علت مشهورشدن روستای ماخونیک آداب، رسوم و فرهنگ خاص مردمانش و بافت مسکونی این منطقه است.
از ماخونیک تا مرز افغانستان در حدود نیم ساعت راه است و اهالی ماخونیک اصلیت افغانی دارند که در حدود سه چهار قرن پیش به این ناحیه آمده اند و اینجا را برای سکونت انتخاب کرده اند.
اهالی این روستاها از نظر مذهب، شیوه گذران زندگی و اوضاع اجتماعی با یکدیگر وجه اشتراک زیادی دارند اما غالب این روستاها اصل و تبار خود را از روستای ماخونیک می‌دانند.
مذهب مردم منطقه ماخونیک سنی و از نوع حنفی است که با زبان فارسی و با لهجه خاص محل تکلم می‌کنند.

بافت مسکونی روستا در دامنهٔ تپه و خانه‌‌ها به طور فشرده به هم و در گودی زمین ساخته شده اند و یکی از عمده نشانه‌‌های فرهنگی روستای ماخونیک مسکن است که در نوع خود جالب و قابل توجه است.
در روستای ماخونیک نه تنها نحوه زندگی که محل سکونت نیز ساده و ابتدایی است بلکه خانه‌های روستاییان نیز دارای شکل هندسی خاصی نیست و تمام امکانات زندگی دریک اتاق جای گرفته است.
کف خانه حدود یک متر از سطح زمین پایین‌تر است و دارای یک درب کوتاه چوبی است. برای رفتن به داخل خانه باید دولا شده و به زحمت خود را داخل خانه کرد، اغلب یکی دو پله درگاهی را به کف خانه متصل می‌‌کنند.
هر خانه دارای فضاهایی همچون کندیک (مخزن نگهداری گندم و جو)، کرشک (اجاق گلی برای طبخ غذا)، طاق و طاقچه است. ظاهراً از آنجا که هوای آن ناحیه سرد است مردم خانه‌ها را کوچک و کم ارتفاع می‌سازند تا راحت‌تر گرم شوند.
برای وارد شدن به خانه‌های روستای ماخونیک باید کمر را خم کرد، در داخل خانه هم نمی‌شود راست‌راست ایستاد. اگرچه خانه هایی با ساخت امروزی و گاه شهری و دارای آجرنما در شهر قد برافراشته اند اما خانه‌های مسکونی آدم کوچولوهای ایران همچنان پابرجاست و خانه‌های تو سری خورده را در سایه خود قرار داده اما نتوانسته اند نگاه‌ها را از آن برگیرند.
علاوه بر مسکن می‌توان به جاذبه‌های فرهنگی دیگری همچون مراسم عروسی و نامزدی، مراسم ماه رمضان و عیدفطر و عید قربان، مراسم باران خواهی و همچنین خوراک و غذاهای سنتی و پوشاک محلی منطقه اشاره کرد.
درباره آداب و رسوم مردم این منطقه باید گفت، مردم ماخونیک تا 50 سال پیش، چای نمی‌نوشیدند، شکار نمی‌کردند و اصلاً گوشت هم نمی‌خوردند و هنوز سیگار نمی‌کشند.
مردم ماخونیک این قبیل کارها را گناه می‌دانستند. ورود تلویزیون به این روستا به معنای ورود شیطان بود و اهالی تا چند سال پیش به تلویزیون می‌گفتند شیطان.
آنها هرگز اجازه نمی‌دادند کودکان پای صفحه تلویزیون بنشینند و جادو شوند.
آداب و رسوم ساکنان روستا از نحوه قضاوت تا شیوه کشاورزی و از چگونگی تقسیم ارث تا بازی‌ها همگی از گذشته‌های دور جریان داشته و اغلب آنها دست نخورده باقی مانده است.
بر طبق شواهد چنین بر می‌آید که ساکنان روستا در ابتدا دامدار و عشایر بوده اند و در دوره‌های بعد در منطقه ماخونیک و به ویژه در روستای ماخونیک سکونت گزیده اند، وجود سنگ نگاره ای در نزدیکی قنات ماخونیک که نقش‌های چوپانی و بسیار قدیمی بر روی آن نقش بسته نیز گواهی بر قدمت سکونت در ماخونیک است.
عمده محصولات کشاورزی منطقه شامل گندم، سیر، جو، شلغم، چغندر و زردک است و مردم این منطقه به میزان محدودی به کشت گوجه فرنگی، پیاز و زعفران نیز می‌پردازند.
از آثار تاریخی ماخونیک می‌توان به سنگ سیاه (سنگ نگاره) ماخونیک، بنای برج و قلعه، برج گل انجیر، منزل سرگردونی، نادر مرده اشاره کرد.
راه روستا در سالهای اخیر ایجاد و آسفالت شده است و علاوه بر این روستا دارای آب شرب، برق، خانه بهداشت، مدرسه ابتدایی، مکتب خانه، حمام و چندین مغازه از جمله خوار و بار فروشی، قصابی، نانوایی، تعمیرگاه موتور و جوشکاری هستند.
در حال حاضر گردشگران خارجی و داخلی زیادی از این روستا دیدن می‌کنند و این روستا از روستاهای هدف گردشگری خراسان جنوبی به شمار می‌رود.
منابع:
http://fa.wikipedia.org/
http://birjandpic.persianblog.ir/post/25
http://www.ichto.ir/Default.aspx?tabid=606
http://www.yjc.ir/fa/news/2564637