اقلیم : معتدل
نام قدیم : توی همدان ،توی رودلاور،روداور
تویسرکان از بلندترین مناطق کوهستانی غرب کشوربه شمار می‌رود این منطقه رامی توان دره ای بزرگ تصور کرد که به طور طبیعی بین رشته کوهها ی الوند و زاگرس قرار گرفته است.
این منطقه‌ی زیبا ودیدنی از نظر طبیعی به سه قسمت کوهستانی –کوهپایه ای وجلگه ای تقسیم میشود . آنچه که به جلوه زیبایی تــــویسرکان از نظـــر طبیعی افزوده است موقعیــت آب وهوایی وسر سبزی در قسمت کوهپایه ای این منطقه می‌باشد به گونه‌ی که در امتداد مسیر دامنه کوهها وحد فاصل منطقه‌ی کوهستانی وجلگه‌ی قرار گرفته و با داشتن طبیعت مساعد که تلفیقی از طبیعت مناطق کوهستانی وجلگه ای است قطب اصلی عمران منطقه را تشکیل میدهد .
مراکز آباد وپر جمعیتی چون تویسرکان – سرکان وسرابی وبخشهای از خرم روددر این منطقه قرار دارد. سه شهر اصلی این منطقه تویسرکان سرکان و سرابی می‌باشد.
شهرتویسرکان که مقر فرمانداری در آن می‌باشد در دامنه جنوبی کوههای منشعب از سلسله جبال الوند بنا شده و دارای تابستانهای نسبتا معتدل و زمستان سرد بوده و طبیعتی زیبا و هوایی لطیف و دلپذیر دارد .
این شهر به خاطر تعدد و بزرگی درخت‌های گردویش بسیار معروف است. آب و هوای شهر معتدل کوهستانی است. این شهر بر روی ویرانه‌های شهر قدیمی رودلاور (رودآور) که بر اثر حمله مغول ویران شده، ساخته شده‌است.
در واقع پس از ویرانی رودآور، از ادغام دو روستای توی و سرکان، تویسرکان به وجود آمده‌است نام این شهر از دو بخش توی و سرکان تشکیل شده، و علت نامگذاری هر یک را چنین بیان می‌کنند:در برخی نواحی ایران محل‌هایی به نام توی هست، برای اینکه اشتباهی رخ ندهد در هر جا چنین محلی باشد به‌نام نزدیکترین محل به آن خوانده میشود؛ (مانند توی دروار در دامغان) که نزدیک به قریه دربار است و (توی کازرون) و این توی چون در یک فرسنگی سرکان است به تویسرکان مشهور است.جغرافی‌دانان سده سوم و چهارم هجری غالبا تویسرکان را (توی رودلاور) و (توی همدان) نوشته‌اند و این توی احتمالا با زبان قومی که پیش از مادها در این سرزمین می‌زیسته‌اند، مرتبط است.در زبان لری (و بسیاری از زبان‌های ایرانی) کلمه «سر» به معنی بزرگ و مهتر است و «گان» در زبان پهلوی به معنی جا و مکان آباد انست و قبل از استیلاء اعراب نام بسیاری از شهرها و قصبات ایران به گان ختم می‌شد.به این ترتیب سرکان ممکن است به معنای محلی باشد که بزرگان و خوانین در آن سکونت دارند و در واقع تویسرکان محل سکونت ییلاقی بزرگان شهر رودآور بوده است سرکان شهر ییلاقی با حدود ده هزار نفر جمعیت در فاصله هشت کیلومتری شمال غرب تویسرکان است.
موقعـیت تاریخی شهر تویسرکان
یکــی از قدیمی‌ترین کتبی که در خصوص موقعیت‌های جغــرافیایــی وجود دارد کتــاب صورت الارض تالیف ابن حوقل است که در سال ۲۴۰هجری تالیف شده است.
در این کتاب اطلاعات مختصر ولی جالب ومفیدی درباره رودآور (نام قدیم تویسرکان) به چشم می‌خورد توصیفی که ابن حوقل از رود آور داشته به این صورت می‌باشد .
رودآور شهری است بزرگ وپهناور وزراعت زعفران آن مشهور است و قریه‌های بسیار دارد.
رودآور شهری است کوچک با بناهای گلی وفراخ نعمت. آبها ومیوه‌های گوناگون وکشت زارها ی فراوان دارد. زعفران آنجا فراوان وخوب و در سرتاسر شهرهای جبال بی نظیراست به همین سبب آن را به نواحی دیگر می‌فرستند.
علا وه بر ابن حوقل، حمد اله مستوفی به سال ۷۲۰در کتاب نزهة القلوب درباره‌ی این منطقه این گونه می‌گوید: رود آورقصبه ای است از قصبات مشکان وتوی وسرکان با هفتاد موضع دیگر وپنج ناحیت وموضع چون هند رود وسرکان وکرزان ولامجان رود وبرزمهین هوای آن معتدل است.
آبش از کوه الوند جاری است زمینی مرتفع تمام باشد و در آنجا زعفران بسیار باشد وبه این سبب آن را زمین زعفران خوانند حقوق دیوانش دو تومان وسه هزاروپانصد دینار باشد .
واما این که نام تویسرکان وسرکان از چه زمانی برای این مناطق گذاشته است به طور دقیق مشخص نیست با توجه به شواهد به دست آمده می‌توان گفت حدود هفتصد سال پیش دو محل به نام توی وسرکان وجود داشته اما این مکان هم از حمله مغول بی نصیب نمانده می‌توان گفت از قرن هفتم تا قرن دهم هجری از وضعیت این منطقه اطلاع دقیقی در دست نیست اما از قرن دهم هجری با ظهور سلسله‌ی صفویه اقدامات مهم وقابل توجهی برای آبادی وتوسعه این محل انجام شده است.
از آن تاریخ به صورت قصبه و شهر موجودیت خود را باز یافته و وضع آن تا زمان حال ادامه یافته است.
مکان‌های توریستی
پارک توریستی کمربسته: واقع در شهر سرکان در ۳ کیلومتری تویسرکان ، آرامگاه میررضی‌الدین آرتیمانی ،آرامگاه حبقوق پیامبر ، قلعه اشتران: در روستای اشتران تویسرکان ، پل تاریخی فرسفج (جنوب غربی شهر فرسفج) ، کاروانسرای شاه‌عباس (۵ کیلومتری جاده تویسرکان-غربان) ، مدرسه شیخ علی خان زنگنه یا حوضه علمیه شهر تویسرکان ، درخت چنار قطور و کهنسال ۳۰۰۰ ساله (شهر تویسرکان) ، دره گزندر سرابی (تویسرکان) ؛ دره‌باغ‌های سرکان (سرکان) ، دره باغ‌های آرتیمان (روستای آرتیمان)
فرش و قالی تویسرکان
در روستاهای تویسرکان به دلیل وجود زمستانهای پر برف و دهات دور از دسترس و وجود پشم و پنبهٔ فراوان، از قدیم قالی بافی وجود داشته‌است.
وجود فرشهای بالنسبه مرغوب با نقوش و رنگ آمیزی‌های زیبا که متجاوز از ۱۰۰ سال عمر دارند نشان از فرش‌بافی مطلوب و با ارزشی، حداقل در برخی روستاها یا مناطقی که دارای خان و ارباب بوده‌اند، میدهد.
مذهب
مردم منطقه تویسرکان مسلمانان وپیرو مذهب شیعه اثنی عشری هستند چندی پیش تعدادی از پیروان دین یهود نیز در این شهر زندگی میکردند ولی در سی چهل سال اخیر به تدریج مهاجرت کردند و اینک بر طبق گزارش مرکز آمار ایران جز معدودی اتباع خارجی کلیه ساکنان این شهرستان را پیروان دین مبین اسلام تشکیل میدهد .
نیم قرن پیش حدود ۹۸درصد مردم این شهر را مسلمانان و 2درصد بقیه را پیروان ادیان دیگر از جمله یهودیان تشکیل میداد . راجع به سابقه تاریخی دین در تویسرکان و اینکه قبل از اسلام مردم این ناحیه پیرو چه دین و آیینی بوده اند و نیز از چه تاریخی به اسلام گرویده اند هیچ گونه اثر ومدرکی که مستند به مآخذ معتبر باشد در دست نیست .
پوشش گیاهی
قرائنی که از تحقیقات زمین شناسی به دست آمده نشان میدهد که در گذشته‌های دور بخشهایی از مناطق واقع در دامنه جبال الوند از جمله منطقه شمالی تویسرکان پوشیده از جنگل بوده و طی قرون متمادی تدریجاٌ به علت عوامل مختلف از جمله تغیر اوضاع جوی ،جنگلهای این منطقه از بین رفته است و فقط درختچه هائی از نوع سماق و بادام کوهی و نسترن وحشی به طور پراکنده در برخی دامنه‌های مرتفعات شمالی (مثل دارستان وشمال سرکان ) دیده میشود.
قسمت اعظم فضای سبز فعلی که بخش کمی از سطح منطقه را شامل میشود محدود به اشجار و باغاتی است که به دست انسان غرس و ایجاد شده اند. پوشش گیاهی تویسرکان را می‌توان به دو بخش تقسیم کرد یکی پوشش گیاهی به صورت درخت و درختچه و دیگری به صورت گیاهان بوته ای و
محصولات کشاورزی
گردو –بادام-سماق-آلو بخارا-توت-آلبالو-
سوغات
مبل و منبت –نقل-پشمک-مغز گردو
مراتع.
۱- در مناطق مختلف تویسرکان به سبب آب و هوای مساعد و وجود خاک مستعد انواع و اقسام درختان مثمر وغیر مثمر کشت و پرورش داده میشود. بیشتر اشجاراین منطقه خاص مناطق معتدل و سرد سیری است ولیبرخی اشجار گرمسیری نیز به خوبی پرورش می‌یابند.
۲- بخش دیگری از پوشش گیاهی منطقه را رستنی‌های بوته ای تشکیل میدهد . این قبیل گیاهان را می‌توان به دو دسته تقسیم نمود اول گیاهانی که به صورت طبیعی و خودرو به شکل مراتع در نقاط مرتفع و در دامنه کوهها و یا به صورت علفزار در بیابانها و حاشیه مزارع و باغات می‌رویند.
دوم گیاهانی که توسط انسان کاشت می‌شوند و انواع مختلف و دارای خصوصیات ویژه ای .
حیات جانوری
وجود عوامل مساعد از قبیل کوهها و چشمه سارها و مراتع و باغات و مزارع و رستنی‌های گوناگون وهوای معتدل وسایر شرایط طبیعی سبب شده که در منطقه تویسرکان محیط زیست مناسبی برای ا نواع حیوانات و پرندگان به وجود آید.
سابقاٌ تعداد گونه‌های مختلف جانوری بیش از امروز بود. متاًسفانه در سه چهار دهه اخیر به علل مختلف ازجمله تغییرات اوضاع جوی و نقصان بارندگی و کم شدن فضای سبز و سم پاشی باغات و مزارع ،گونه‌ها و تعداد جانوران در این منطقه به شدت نقصان یافته و حتی نسل چند گونه از آنها به کلی از بین رفته است.
یادآور میشود که یکی از عوامل دیگری که باعث از بین رفتن یا کم شدن برخی از گونه‌های جانوری در این منطقه شده شکار بی رویه آنها بوده است در سی چهل سال اخیر با ازدیاد شکارچی و عوامل دیگر لطمات زیادی به حیات جانوری وارد شده است .
در این منطقه انواع مختلف جانوران اعم از مهره داران و پستانداران -پرندگان – خزندگان - جوندگان و آبزیان دیده میشود .
منابع معدنی نظیر سنگ گرانیت ، سیلیس ، سنگ چینی ، سنگ گچ ، سنگ آهک و سنگ مرمر در تویسرکان وجود دارد. مهمترین صنایع این شهرستان صنایع ماشینی ، فیلترسازی ، تولید مایعات پاک کننده ، نساجی ، صنایع غذایی (تولید آرد) و صنایع ساختمانی است.
مهمترین صنایع دستی آن قالی و گلیم و گیوه است که صادر میشود. منبت کاری نیز از صنایع دستی آنجاست. پرورش دام و زنبورعسل در این شهرستان رایج است
منبع :http://www.toyserkan-hm.ir/
http://www.encyclopaediaislamica.com/
http://roodavar.ir/
