مجموعه فرهنگی تاریخی سعدآباد

کاخ موزه سعدآباد در دامنه البرز، بین میدان تجریش و دربند، در ضلع جنوبی میدان دربند ساخته شده است و از شرق به خیابان دربند، از غرب به سعدآباد و زعفرانیه و از جنوب به نظامیه منتهی میشود.
سعدآباد از شمال با کوه‌های البرز، از شرق با گلابدره، از غرب با ولنجک و از جنوب با تجریش همسایگی دارد و در زمان قاجار محل استقرار و سکونت تابستانی شاهان این سلسله بوده است.
ساخت مجموعه به درخواست رضا شاه پهلوی به منظور تهیه محلی ییلاقی برای خود انجام گرفت‌.
امیر لشکر خدایار باغ بزرگی را در کرج برای این موضوع انتخاب کرد و قرار شد فردی به نام کشتکار از سوی رضا شاه باغ را رؤیت کند.
اما این فرد به شاه پیشنهاد کرد تا ییلاق سعدآباد را خریداری کند. در آن زمان اراضی سعدآباد متعلق به سردار اعظم بود. حدود 4000 مترمربع مساحت و دو عمارت بیرونی و اندرونی داشت که توسط رضا رفیع برای رضا شاه خریداری شد.
بعد از خریداری سعدآباد از سردار اعظم تپه علیخان والی نیز از پدر سرتیپ والی به مبلغ 7000 تومان خریداری و سپس کاخ شهوند (سبز) بر آن بنا شد.
بعد از مدتی باغ‌های نیمه ویران دیگری، ...مشاهده کامل متن توسط افراد رضا خان، از صاحبان آن‌ها خریداری و به تپه علی خان وصل شدند و به تدریج باغ سعدآباد فعلی به وجود آمد.
بناها و سازه‌های مجموعه سعد آباد:
ساختمان بهمن (کاخ بهمن)
کاخ احمد شاهی
کاخ اختصاصی
ساختمان جمهور (کاخ ملکه مادر)
کاخ سبز (کاخ شهوند، کاخ رضا شاه پهلوی)
کاخ‌موزه سفید (کاخ ملت، کاخ شاه پهلوی)
موزه آب (دفتر رئیس تشریفات کاخ، دفتر مسئول حفاظت ارتش)
موزه استاد بهزاد (کاخ کرباس، کاخ ولیعهدی)
موزه برادران امیدوار (کالسکه‌خانه قجری)
موزه چهره‌های ماندگار (کاخ ملکه توران امیرسلیمانی، همسر رضا شاه پهلوی)
موزه خط و کتابت میرعماد (کاخ فرحناز و علی‌رضا)
موزه ظروف سلطنتی (موزه ظروف، کاخ اشرف پهلوی)
موزه مردم‌شناسی (کاخ شمس پهلوی)
موزه مینیاتور استاد آبکار (کاخ لیلا پهلوی)
موزه فرشچیان (کاخ ملکه عصمت دولتشاهی، همسر رضا شاه پهلوی)
موزه نظامی (کاخ شهرام)
موزه نگارستان (کاخ فرح پهلوی)
موزه هنرهای زیبا (کاخ سیاه، دفتر وزیر دربار شاهنشاهی)
موزه هنر ملل (گلخانه کاخ سفید، موزه هنر اختصاصی فرح پهلوی)
موزه نیم قرن کودکی (موزه آبکار)
کاخ احمدرضا پهلوی
کاخ بهمن از بناهای دوران پهلوی دوم، از جمله زیباترین ساختمان‌های مجموعه می‌باشد، که منزل مسکونی بهمن، پسر غلامرضا پهلوی بوده‌است.
این ساختمان، مجاور موزه مردم شناسی و در کنار درب شمالی دربند قرار دارد.
کاخ احمد شاهی قدیمی‌ترین کاخ موجود در مجموعه سعد آباد می‌باشد، که در اواخر سلطنت احمد شاه قاجار و از سال ۱۲۹۷، ساخت آن آغاز و در هنگام وزارت جنگی رضا شاه، ساخت بنای آن به پایان رسید.
کاخ اختصاصی در سمت غرب موزه هنرهای زیبا قرار دارد. این کاخ، در سال‌های اولیه بعد از انقلاب ایران، به عنوان موزه تاریخ طبیعی استفاده می‌شده‌است.
ساختمان جمهور (کاخ ملکه مادر)این کاخ، در دوران پهلوی، محل آخرین سال‌های زندگی رضا شاه، قبل از تبعید به جزیره موریس، و محل زندگی مادر شاه (تاج الملوک) تا دوران انقلاب اسلامی ایران، بوده‌است.
کاخ دو طبقه شهوند تنها کاخی است که نمای آن به طور کامل از بیرون پیدا است‌. این کاخ در زمان سردار سپهی، در دامنه کمیز دره‌، روی تپه علیخان والی ساخته شد.
ساخت این کاخ درسال 1301 ش شروع شد و درسال 1307 به پایان رسید. استاد جعفر کاشانی طراح و معمار کاخ بوده و در تزیین آن از هنرمندان و استادان ایرانی بهره گرفته شده است‌.
کاخ سفید بزرگ‌ترین کاخ مجموعه‌، مخصوص پذیرایی از مهمانان خارجی، است‌. رضا شاه کاخ سفید را برای ایام تابستان‌، به منظور پذیرایی از مهمانان رسمی خود ، در نظر گرفته بود.
در ساختن این کاخ نظر محمدرضا شاه بسیار مؤثر بود. به عنوان مثال یکی از ستون‌ها به دستور او سه بار خراب شد تا عاقبت با طرح او هماهنگی پیدا کرد. این کاخ دو طبقه است‌.
طبقه اول شامل سرسرایی در وسط و اتاق‌های متعدد و یک سالن بزرگ است‌و طبقه دوم نیز مانند طبقه اول طراحی شده است‌.
موزه آب (دفتر رئیس تشریفات کاخ، دفتر مسئول حفاظت ارتش)در بخش مرکزی مجموعه سعد آباد، قرار دارد. ساختمان موزه، متعلق با دوران قاجاریه و پهلوی دوم، و شامل دو بخش اصلی و فرعی است.
موزه استاد بهزاد (کاخ کرباس، کاخ ولیعهدی) موزه مینیاتور اسناد حسین بهزاد، در بخش مرکزی مجموعه سعد آباد قرار دارد. ساختمان این موزه، متعلق به اواخر دوران قاجار و اوایل دوران پهلوی است.
در دوران پهلوی این موزه، به کاخ کرباس معروف بوده که به عنوان استراحتگاه و محل کار رضا شاه استفاده می‌شده، و در دوران شاه، به عنوان کاخ ولیعهدی، مورد استفاده رضا پهلوی، در دوران کودکی و نوجوانی او، بوده‌است.
موزه برادران امیدوار (کالسکه‌خانه قجری)این موزه، در بخش شمال غربی مجموعه سعد آباد، واقع شده و ساختمان آن، متعلق به دوران قاجار است.
موزه چهره‌های ماندگار (کاخ ملکه توران امیرسلیمانی، همسر رضا شاه پهلوی) از جمله بناهای دوره قاجاری در مجموعه سعد آباد است، که رضا شاه بعد از استقرار در تپه علیخان و پس از ساختن کاخ سبز، آن را آراسته به مجموعه سلطنتی نمود.
موزه خط و کتابت میرعماد (کاخ فرحناز و علی‌رضا) در بخش مرکزی مجموعه سعد آباد، قرار دارد. بنای این موزه، به دلیل شباهت به ساختمان‌های اواخر دوره قاجار و اوایل دوران پهلوی، به معماری دوره انتقال تعلق دارد.
ساختمان موزه، دو طبقه دارد، که محل سکونت دو تن از فرزندان شاه (فرحناز و علیرضا) بود. پس از انقلاب ایران، ساختمان مذکور، به نمایش آثار خطی، اختصاص یافت، که سرانجام در سال ۱۳۷۶ خورشیدی، به نام مشهورترین استاد خوشنویسی قرن ۱۱ هجری قمری، یعنی میرعماد حسنی، تغییر نام یافت.
موزه ظروف سلطنتی (موزه ظروف، کاخ اشرف پهلوی) در شرق مجموعه فرهنگی – تاریخی سعدآباد قرار دارد. این بنا به مساحت ۲۶۰۰ مترمربع به دستور رضاشاه، توسط مهندس فرمانفرمائیان، با زیر بنای ۱۸۰۰ مترمربع طراحی و در دو طبقه بین سالهای ۱۸ – ۱۳۱۵ ساخته شد.
موزه مردم‌شناسی (کاخ شمس پهلوی) دربرگیرنده مجموعه کاملی است، از سیر فرهنگ و راه و روش زندگی انسان، و آئینه تمام نمایی است، از تحولات مختلف در تمامی جنبه‌های زندگی انسان، که در طی ادوار گوناگون حادث گردیده‌است.
ساختمان موزه مردم شناسی، کاخ سابق شمس پهلوی بوده، که در ضلع شمال غربی مجموعه سعد آباد واقع گردیده‌است.
موزه مینیاتور استاد آبکار (کاخ لیلا پهلوی)در بخش مرکزی مجموعه سعد آباد، قرار دارد. این ساختمان، اقامتگاه تابستانی لیلا پهلوی، کوچکترین دختر محمدرضا پهلوی بود، که جدیدترین ساختمان مجموعه، نیز به حساب می‌آید.
موزه فرشچیان (کاخ ملکه عصمت دولتشاهی، همسر رضا شاه پهلوی) در بخش مرکزی مجموعه سعدآباد قرار دارد، متعلق به دوره قاجار است. ساختمان موزه در گذشته محل سکونت رضا شاه و همسر چهارمش ملکه عصمت بوده، که در دوران محمدرضا پهلوی، برادر شاه و سپس سرآشپز مخصوص او، در آنجا سکونت داشتند و بعدها نیز، به انبار تبدیل شد.
موزه نظامی (کاخ شهرام)در بخش مرکزی مجموعه سعد آباد قرار دارد. این ساختمان با زیر بنایی حدود سه هزار متر مربع، در دو طبقه و یک زیر زمین، به دستور رضا شاه، در سال ۱۳۱۴ خورشیدی، برای همسر دومش تاج الملوک ساخته شد
موزه نگارستان (کاخ فرح پهلوی)در شمالی‌ترین نقطه مجموعه سعد آباد قرار گرفته و دارای معماری منحصربه‌فرد و زیبایی است.
این موزه با هدف برگزاری نمایشگاه‌های دوره‌ای مجموعه، در تاریخ ۱۲ اسفند سال ۱۳۸۵ خورشیدی، با (به عنوان) نمایشگاه پوشاک سنتی و طراحی لباس افتتاح گردید، و از آن تاریخ تاکنون، میزبان نمایشگاه‌های متعددی بوده‌است.
موزه هنرهای زیبا (کاخ سیاه، دفتر وزیر دربار شاهنشاهی)یکی از بناهای باشکوه مجموعه سعد آباد، ساختمانی است که از سال ۱۳۴۶ تا ۱۳۵۷، محل استقرار وزارت دربار بوده و از سال ۱۳۶۱ به عنوان موزه هنرهای زیبا، مورد بهره‌برداری قرار گرفته‌است.
موزه هنر ملل (گلخانه کاخ سفید، موزه هنر اختصاصی فرح پهلوی)قسمت زیر زمین کاخ موزه ملت، که در اصل، بخش گلخانه کاخ بود، بین سال‌های ۱۳۴۵ تا ۱۳۴۹ خورشیدی، به دستور فرح پهلوی، و با همت مهندسین فرانسوی، به موزه هنر اختصاصی تبدیل شد.
مجموعه‌ای در شمالی‌ترین قسمت مجموعه سعد آباد و در کنار در مشرف به میدان دربند، ساختمانی است که در سابق، کاخ احمدرضا پهلوی بوده‌است. این ساختمان، در سال‌های اولیه پس از انقلاب ایران، در اختیار نهاد ریاست جمهوری بوده اسن، ولی پس از مرمت، این ساختمان در سال ۱۳۸۱، به عنوان کتابخانه افتتاح گردید.
ایستگاه رادیو,دروازه‌ها,رستوران‌ها,سالن‌های ورزشی,فروشگاه,قنات‌ها,کارگاه مرمت,کتابخانه ,گلخانه‌ها,مرکز موسیقی خلاق سعدآباد,مرکز هنرهای تجسمی,مرکز هنری ایوان عطار دیگر امکانات مجموعه سعد آباد هستند
منبع:

http://fa.wikipedia.org/
http://tour-of-tehran.blogfa.com/tag
http://www.asriran.com/
http://www.sadmu.com/
http://www.tebyan.net/newindex.aspx?pid=145317
http://www.yjc.ir/
http://tafrih.ir/place/3050