مجموعه کاخ نیاوران

آدرس : میدان شهید باهنر ( نیاوران) - پور ابتهاج
مجموعه فرهنگی ـ تاریخی نیاوران در باغ بزرگی به مساحت حدود 11 هکتار در شمال تهران قرار دارد که از زیبایی و جذابیت طبیعی و تاریخی فراوانی برخوردار می‌باشد.
بناهای این مجموعه متعلق به دوره‌های قاجار و پهلوی می‌باشد.
ابتدا شاهان قاجار این مکان خوش آب و هوا را جهت اقامت ییلاقی خویش برگزیدند. فتحعلی شاه قاجار برای تفریحات تابستانی خود دستور می‌دهد تا در منطقه ای خوش آب و هوا خارج از شهر تهران که وسعتی بسیار کمتر از امروز داشت باغی مصفا بسازند.
درکنار روستایی که «گُرده وی» یا «گُرده به» خوانده می‌شد و در نیاوران امروز قرار داشت به جای نیزاری که در همسایگی روستا واقع بود باغ را ساختند. باغ ییلاقی فتحعلیشاه که در جای نیزار ایجاد شد را «نی آوران» نامیدند که بعدا به نام «نیاوران» مشهور شد.
محمد شاه نیز در همین باغ بنای کوچک و ساده ای بنا کرد و به دنبال او ناصرالدین شاه« کاخ صاحبقرانیه» را در این باغ ساخت. آخرین بنایی که در دوران قاجار در این باغ ساخته شد مشهور به کوشک احمدشاهی است.
در زمان حکومت پهلوی دوم، برخی از بناهای کوچک این باغ تخریب شد و کاخ نیاوران با سبکی مدرن جهت سکونت وی و خانواده اش ساخته شد.
اکنون محوطه کاخ شامل ...مشاهده کامل متن کاخ نیاوران، کاخ صاحبقرانیه،کوشک احمدشاهی و گلخانه‌ها و مدرسه اختصاصی پهلوی می‌باشد.
در سال 1357 این کاخ توسط نیروهای انقلابی تسخیر شد و در سال 1360 به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تحویل داده شد. در سال 1365 کاخ موزه نیاوران برای اولین بار گشایش یافت.
در سال 1368 مرکز آموزش عالی میراث فرهنگی در محل مدرسه اختصاصی راه اندازی شد و یکسال بعد فضاهای جانبی آن به خوابگاه پسران اختصاص یافت. در سالهای بعد موزه جهان نما (1376)، کاخ صاحبقرانیه (1377) و کوشک احمدشاهی (1379) نیز در معرض بازدید عموم قرار گرفت.
کاخ اختصاصی نیاوران
نمایش مجموعه تصاویر در گوشة شمال شرقی باغ نیاوران، بنای کاخ نیاوران با مساحتی در حدود 9000 مترمربع در دو طبقه و یک نیم طبقه قرار دارد.
عملیات احداث این بنا در سال 1337 ﻫ.ش، با طرحی ایرانی آغاز گردید. معمار طراح کاخ مهندس "محسن فروغی" و مهندسین مشاور ناظر بر اجرا "شرکت مهندسین مشاور عبدالعزیز فرمانفرماییان و همکاران" و سازنده بنا "شرکت ماپ" بوده است.
در ابتدا این کاخ را به عنوان محلی برای پذیرایی سلطنتی و اقامت میهمانان عالی رتبه دربار طراحی نمودند اما در حین عملیات اجرایی با اعمال تغییراتی در کاربری به محل سکونت محمدرضا پهلوی و خانواده او اختصاص یافت.
احداث این کاخ در نهایت با وقفه­ای که در ساخت آن پیش آمد در سال 1346 ه­ش به اتمام رسید و در سال 1347 ه­ش مورد بهره­برداری قرار گرفت و تا واپسین ساعات خروج خانواده پهلوی از کشور محل اصلی سکونت محمدرضا پهلوی و خانواده وی بود.

طرح چهار ضلعی کاخ و فضاسازی معماری داخلی آن الهام گرفته از معماری ایرانی با بهره گیری از فن آوری مدرن است. تزئینات آن نیز تلفیقی از هنر پیش از اسلام و پس از اسلام است که گچبری توسط استاد عبداللهی، آینه کاری توسط استاد علی اصغر و کاشی کاری نمای خارجی توسط استاد ابراهیم کاظم پور و ایلیا انجام شده است.
کف بنا از جنس سنگ گرانیت سیاه و سقف آن از جنس آلومینیوم است که از وسط باز می‌شود. دکوراسیون و مبلمان داخلی کاخ توسط یک گروه فرانسوی طراحی و اجرا شده است.
طبقه همکف این بنا شامل سرسرای بزرگی است که کلیه اتاق‌ها در اطراف آن شکل گرفته اند، از آن جملـه می­توان به سینمای اختصاصی، اتاق غذاخوری، سالن پذیرایی، اتاق انتظار و راهروهای فرعی و همچنین تالار آبی اشاره کرد.
در نیم طبقة این بنا اتاق کار، اتاق کنفرانس و دفتر منشی فرح دیبا و اتاق خواب لیلا و اتاق ندیمه او قرار دارد.
در طبقه سوم اتاق خواب واستراحتگاه نیمروزی محمدرضا پهلوی، اتاق آرایش و لباس فرح دیبا وهمچنین اتاق‌های فرزندان شاه و ندیمه هایشان قرار دارد.
در انتهای مسیر بازدید اتاقی در راهپله­ها قرار دارد که لباسهای رسمی و نظامی و مدالها و نشان­های محمدرضا پهلوی در آن نگهداری می­شود.
مجموعه­ای نفیس از تابلوهای نقاشی هنرمندان ایرانی و خارجی، ظروف چینی کارخانجات سور و رزنتال و اشیاء تزیینی و همچنین مجموعه فرشهای نفیس ایرانی زینت بخش این فضاها است.
کاخ اختصاصی نیاوران در دی ماه 1382 با هدف مرمت و بهسازی تعطیل شد و مدت 6 سال عملیات مرمت شامل نقاشی بنا، مرمت گچبریها و آیینه کاریها، ایجاد سیستم هواساز، تعویض سیستم­های برق و کابلها، تعمیر پوشش بام و عایق کاری و راه­اندازی مجدد سقف متحرک، آسانسور، تعمیر سنگ­فرش و پارکت کف فضاهای مختلف، تجهیز مخزن و ایجاد سیستم حفاظت الکترونیک (دوربین مداربسته)با حفظ اصالت بنا انجام شد.
مرمت مبلمان، پرده­ها و دیوارکوبهای پارچه­ای و مرمت تعداد زیادی از اشیا با رعایت اصول مرمتی و مطالعات کارشناسی در خصوص آثار از دیگر اقدامات انجام گرفته می­باشد.
پس از 6 سال تلاش و فعالیت برای حفظ میراث ملی، کاخ اختصاصی نیاوران مجدداً جهت بازدید عموم علاقمندان به تاریخ، فرهنگ و هنر ایرانی در اسفند 1388 بازگشایی گردید.
کوشک احمدشاهی
این عمارت، اواخر دوره قاجار جهت خوابگاه ییلاقی احمدشاه در میان باغ نیاوران با مساحتی بالغ بر 800 متر در دو طبقه با سقف شیروانی بنا گردید.
از ویژگی‌های عمدة این بنا تزئینات و نمای آجری به کار رفته در سرتاسر نمای بیرونی آن است. آجرها از نوع منقوش قالبی با طرح‌های متنوع به رنگ نخودی است.
ورودی بنا در ضلع جنوبی قرار دارد که به وسیله چندین پله از کنار حوض بیضی شکل پوشیده از کاشی، به کوشک منتهی می‌شود.
عمارت احمدشاهی در دورة پهلوی دوم مرمت و الحاقات جدیدی در آن صورت گرفت و مبلمان داخلی آن به طور کامل عوض شد تا به عنوان محل کار و سکونت رضا پهلوی مورد استفاده قرار گیرد.
طبقه همکف این عمارت شامل یک هال با حوضی از جنس مرمر در وسط می‌باشد و 6 اتاق و 2 راهرو در اطراف آن قرار دارند. اشیاء تزئینی از جنس نقره، برنز، عاج، چوب، هدایایی از کشورهای مختلف مثل هند، تابلوهای نقاشی و گوبلن و نشانها و مدالها در این فضا به نمایش در آمده است همچنین ویترینی شامل اشیاء و سنگهای معدنی تزئینی، سنگی از کره ماه و چندین فسیل گیاهی و حیوانی در معرض دید قرار دارند.
طبقه دوم عمارت از یک سالن مرکزی و ایوان سرتاسری چهارطرفه تشکیل شده است. در چهار طرف سالن مرکزی که به عنوان اتاق موسیقی استفاده می‌شد، قفسه چوبی ویترین دار نصب شده است.
دور تا دور ایوان را 6 ستون با مقطع مربع قطور با نمای آجری بدنه و 26 ستون مدور با نمای گچی فرا گرفته است. نقش شیر و خورشید گچبری شده بر پیشانی دیوارة ضلع شمالی ایوان به چشم می‌خورد.
پس از انقلاب، در جریان حفاظت و مرمت این بنا، بخش پایین دیواره‌های آن نیز تعمیر شد. و در اردیبهشت سال 1379 همزمان با هفته میراث فرهنگی این عمارت گشایش یافت.
کاخ صاحبقرانیه
ناصرالدین در سال 1267 ﻫ .ق دستور داد قصر نیاوران را در دو طبقه شامل شاه نشین، کرسی خانه، حمام و 50-40 دستگاه خانه هر کدام شامل 4 اتاق و یک ایوان برای زنانش بسازند.
او در سی و یکمین سال حکومتش خود را صاحب قران نامید و این کاخ را «کاخ صاحبقرانیه» نام نهاد.
پس از او، مظفرالدین شاه تغییراتی در ساختمان ایجاد و قسمتی از حرمسرا را خراب کرد. فرمان مشروطیت نیز در حیاط کاخ صاحبقرانیه، توسط او امضا گردید.
در دوران پهلوی اول این کاخ برای برگزاری مراسم ازدواج محمدرضا پهلوی و فوزیه بازسازی می‌شود، اما به علت سرمای شدید آن سال مراسم در مکان دیگری برگزار می‌گردد.
در زمان پهلوی دوم، فرح دیبا تغییراتی اساسی در قسمتهای داخلی بنا و دکوراسیون آن ایجاد کرد و طبقه اول یعنی حوضخانه برای پذیرایی میهمانان و طبقه دوم به عنوان دفتر کار محمد رضا پهلوی مورد استفاده قرار گرفت.
از دیگر اتاقهای این کاخ می‌توان به اتاقهای مذاکرات انتظار سفرا، منشی، هدایا، دندانپزشکی و استراحت محمدرضا پهلوی نام برد.
همة درها و پنجره‌های چوبی این بنا به شکل اُرُسی بوده و با شیشه‌های رنگی تزئین شده است.
این کاخ در سال 1374 مرمت شد و در اردیبهشت سال 1377 به عنوان موزه بازگشایی گردید.
موزه جهان نما
نمایش مجموعه تصاویر جهان نما کامل‌ترین نامی است که برای نمایش آثار اهدایی به خاندان پهلوی و یا خریداری شده توسط آنان به بخش غربی کاخ صاحبقرانیه که در دهه پنجاه برای نگهداری این آثار آماده شده بود، داده شده است.
زیرا این آثار از فرهنگهای مختلف جهان در قالب شیئی تاریخی یا اثری هنری از هنرمندانی همچون: پیکاسو، دالی، رنوار، گوگن، براک که در تاریخ هنر مدرن جهان تأثیری ژرف به جای گذاشته اند و یا آثار هنرمندان ایرانی صاحب سبک همچون پرویز تناولی، حسین زنده رودی، سهراب سپهری، بهمن محصص در زیر سقف‌های آن کنار هم گردآوری شده اند.
تنگ سفالین مربوط به نیمه دوم هزاره اول پیش از میلاد از املش گیلان به همراه پیکره‌های مفرغی لرستان مربوط به هزاره دوم و اول پیش از میلاد به همراه اثری مفرغی «پیکره مرد ایستاده» از آلبرتو جاکومتی و سردیس بودا از سده دوم میلادی و آثاری از هنرهای آئینی "پیش کلمبیائی precolombien" و تمدنهای مصر باستان، ویکوس vicusو موشیکای mochica پرو، پیوندی ملموس در کمال گرایی دست ساخت‌های بشری، از اعماق تاریخ تا به امروز را به نمایش گذاشته اند آنچنانکه گویی جانی واحد در دستانی متفاوت و در زمان‌های مختلف ذوق خود را به تصویر کشیده و یا آنرا مجسم و متبلور نموده است، به واقـع در این فضای کوچک، جهانی به نمـایش در آمده است و به وضـوح می‌توان سیر تکامل و تحول قریحه و احساس بشری را در این مکان به نظاره ایستاد و خویشتن خود را که در بازتابی از ویترینهای شفاف جهان نما به ذهن تماشاگر متبادر می‌شود، باز شناخت.
در سال 1355 شمسی، فضایی در ضلع غربی کاخ صاحبقرانیه جهت نگهداری آثار و اشیاء هنری اهدایی به فرح دیبا و یا خریداری شده توسط وی با چهار سالن در طبقه همکف و یک سالن در زیرزمین در نظر گرفته شد.
بر سقف تالار میانی این موزه، نقاشی روی چوب با نقوش گل و مرغ شیراز به چشم می‌خورد. این موزه در بهمن ماه سال 1376 گشایش یافت.
آثار موجود در این موزه در دو بخش هنر پیش از تاریخ و آثار هنرهای تجسمی معاصر ایران و جهان به نمایش درآمده اند. از جمله می‌توان به آثار بجامانده از تمدن‌های باستانی پیش کلمبیایی، مفرغ‌های لرستان، سفالینه‌های املش، هنرهای سرخپوستان آمریکای شمالی مربوط به هزاره‌های اول و دوم پیش از میلاد و آثاری از هنرمندان معاصر ایرانی همچون سهراب سپهری، ناصر اویسی، فرامرز پیلارام، جعفر روحبخش، پرویز کلانتری، بهمن محصص، سیراک ملکونیان، ژازه طباطبایی، مش اسماعیل، پرویز تناولی و هنرمندان غیر ایرانی چون ژرژ براک، پل گوگن، پل کله، پابلو پیکاسو، کامیل پیسارو ، پیر آگوست رنوار ، دیگو جاکومتی، فرنان لژه و مارک شاگال اشاره کرد.
موزه کتابخانه سلطنتی
نمایش مجموعه تصاویر
در سراسر تاریخ فرهنگ، کتابخانه بعنوان نهاد اجتماعی بازتابی از شرایط زمان بوده، در طول تاریخ فرهنگ ایران از آغاز اسلام تاکنون گونه‌های مختلفی از کتابخانه‌ها وجود آمده، کتابخانه‌های خصوصی سلطنتی گونه ای از این موارد است.
کتابخانه اختصاصی کاخ نیاوران در حدود سال 1355 شمسی در قسمت شمال شرقی مجموعه نیاوران در محیطی نسبتا دنج و همجوار با محل سکونت خاندان پهلوی در دو طبقه و یک زیرزمین با زیر بنای تقریبی 770 متر مربع احداث شد.
معماری ساختمان توسط شرکت فرمان فرماییان و طراحی و ترکیب هوشمندانه شیشه و آیینه توسط هنرمند امریکایی Charles sevigny انجام پذیرفت. این طراحی دارای ویژگیهای متمایزی در دکوراسیون داخلی میباشد.
از آنجایی که فضای مورد بحث جهت استفاده شخصی و خصوصی در نظر گرفته شده، لذا از استانداردهای موجود کتابخانه ای بدور است. همچنین وجود پیانو و لوازم صوتی در این مجموعه حکایت از استفاده فضا به عنوان اتاق موسیقی را می‌نمایاند.
آثار هنری شاخص ازجمله مبلمانها، مجسمه ها، تابلوهای نقاشی که در چیدمان داخلی بکار گرفته شده اند باعث گردیده که فضا بیشتر جنبه موزه ای خود را القا کند.
از عناصر شاخص تزئینی – کاربردی کتابخانه ترکیب حجمی بزرگی شامل 4356 استوانه شفاف است که روشنایی سقف کتابخانه را توسط روشنایی زیادی که در پشت آن قرار گرفته تامین مینماید.
آثار حجمی و تابلوهای نقاشی از هنرمندان ایرانی و خارجی شامل پرویز تناولی، مسعود عربشاهی، بهمن محصص، منوچهر یکتایی، محمد مدبر، سزار بالداجینی، دیه گو جاکومتی، آرنولدو پومودورو و پیر آرماندو فرناندز(آرمان) فضای داخلی را مزین نموده است.مجموعه کتب چاپی موجود در کتابخانه اختصاصی بالغ بر 23000 جلد و حدود 16000 عنوان میباشد که مشتمل بر آثار فارسی: تالیفات فرهنگی، ادبی، اجتماعی، گزارشات و آمار و آثار خارجی شامل: دایره المعارفها، دوره‌های تخصصی هنر، باستان شناسی و منابع تمدن و هنر ملل میباشد.
در این میان سه رشته کتابهای مربوط به تاریخ ایران، ادبیات فرانسه، و هنر نقاشی از غنای بیشتری برخوردار است. چاپهای اول بسیاری از سفرنامه‌های بنام و معتبر خارجیان به آسیا و ایران دراین کتابخانه موجود است.
مجموعه نسبتا کامل انتشارات دانشگاه تهران و بنیاد فرهنگ ایران با صحافی به رنگ آبی سلطنتی، آثار بسیار معتبر از نقاشان معروف دنیا به ویژه نقاشان قرن 20 میلادی با چاپ، کاغذ و صحافی نفیس در میان مجموعه به چشم میخورد.
وجود مجموعه‌های کاملی از آثار تعدادی از نویسندگان فرانسوی قرن 18 و 19 میلادی که در زمان حیات خود آنها به چاپ رسیده است بر ارزشهای مجموعه افزوده است.
یکی از ویژگیهای منحصر بفرد این کتابخانه که این فضا را از سایر کتابخانه‌های دیگر متمایز ساخته و آن را مبدل به فضای موزه ایی نموده است وجود کتب اهدایی است که از سران کشورها و نویسندگان نامی به این واحد اهدا گردیده است.
از جمله این افراد می‌توان به پروین اعتصامی، علی نقی وزیری، منوچهر آتشی، جان اف کندی، والت دیزنی، جواهر لعل نهرو، رولف بنی، گریشمن و امضاء بسیاری از افراد سرشناس دیگر اشاره کرد.
از جمله دیگر آثار موجود در این کتابخانه می‌توان به مجموعه‌های خطی اشاره کرد از جمله کاتبان این نسخ می‌توان به میرعلی هروی، احمد نیریزی، وصال شیرازی، زین العابدین حسنی، محمد اصفهانی و محمد تقی مشهدی اشاره نمود.
از بخشهای دیگر کتابخانه کلکسیون آثار هنری است که مجموعه ای بیش از 350 تابلو نقاشی را شامل میشود. از جمله هنرمندانی که آثارشان در این کلکسیون دیده میشود: جعفرروحبخش، منصوره حسینی، ناصراویسی، ابوالقاسم سعیدی، محمود فرشچیان، سالوادور دالی، خوان میرو، اندی وارهول و آلن بایاش، نشاندهنده بخشی از تاریخ هنر معاصر بویژه جریانهای نوگرایی هنر ایران در دهه سی و چهل خورشیدی میباشد.بسیاری از کتابهای چاپی این کتابخانه به خاطر صحافی‌های هنرمندانه و نفیس و نحوه بسته بندی می‌توانند مثل یک شیئ هنری مجذوب کننده باشند.
کتابهایی که در جعبه‌های چرمی منقش، چوبی معرق کاری شده، فلز کاری شده، منبت مرصع وغیره قرار دارند از این قبیل اند؛ از نظر قطع، کوچکترین کتاب این مجموعه، قرآنی است به قطع 8×5 سانتیمتر و بزرگترین آن اطلسی است به زبان لاتین و در قطع 82×57 سانتیمتر.
قدیمی‌ترین کتاب در مجموعه غیر فارسی کتابی است که توسط JOSEPHUS FLAVIUS در مورد تاریخ قوم یهود در سال 1609 میلادی به زبان لاتین در پاریس به چاپ رسیده است.
قدیمی‌ترین کتاب فارسی، دیوان حافظ به شرح سوری است که به ناصرالدین شاه قاجار اهدا شده است. این کتاب در سال 1252 شمسی (1873 میلادی) در لایپزیک منتشر شده است.
ساماندهی کتب چاپی کتابخانه اختصاصی در سال 1381 توسط یک تیم متخصص به طور کامل شناسایی و طبقه بندی گردید. فهرست نویسی انجام شده به روش LC مطابق با استانداردهای کتابخانه کنگره آمریکا انجام یافته است.
شایان ذکر است که در بدو تأسیس کتابخانه کتب موجود توسط کتابداری که در این واحد فعالیت داشته به روش دیویی در حال انجام بوده است که پس از پیروزی انقلاب ادامه کار متوقف ماند.
عملیات فهرست نویسی به مدت دو سال شامل فهرست نویسی، لیبل گذاری، انتفال اطلاعات به نرم افزار اطلاعاتی رایانه ای در دو پایگاه فارسی و لاتین با قابلیتهای جستجو و تهیه برگه دان دستی براساس عناوین کتاب انجـام گردید.
این کتـابخـانه از لحاظ موزه ای هم اکنون به جهت بازدید پذیـرای عموم علاقمندان می‌باشد.
کاخ موزه حوضخانه
در طبقه زیرین کاخ صاحبقرانیه فضای حوضخانه با انواع بافته‌های قاجاری، آثار لاکی شامل جعبه ها، جلدها، قلمدان‌ها و آثار خوشنویسی، نگارگری و سوخت از هنرمندان نامی ایران در اتاق‌های اطراف این فضا به نمایش گذاشته شده است.
حوضخانه به لحاظ معماری و تزئیناتی چون گچبریها، ارسیهای فاخر و آثار موجود در آن، بعد از تالار جهان نما از زیباترین بخشهای کاخ است. حوض، در وسط بنا قرار دارد و اطراف آن را مبلمان فراگرفته است.
یک جار و چند تابلوی نقاشی، از جمله تابلوی حوضخانه صاحبقرانیه اثر کمال الملک در این فضا به چشم می‌خورد. در ازارة دیوار شاه نشین شمالی، مجلس شیخ صنعان (روایت عطار) بر روی سنگ نقر شده است.
کرسی خانه با گچبری‌ها و کتیبه نگاری‌های چهار طرف دیوار و تابلوی یوسف و زلیخا، یکی از دیدنی‌ترین بخشهای حوضخانه است. در قسمت بار و چایخانه انواع وسایل پذیرایی و انبوه ظرفهای شیشه ای و کریستال، ساخت کشورهای آلمان، روسیه، چکسلواکی، و ایران دیده می‌شود.
سقفهای چوبی منقوش این بخش، متعلق به قرن 12 هـ.ق بوده و از شیراز آورده شده است.
باغ کتیبه‌ها مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران با همکاری پژوهشکده زبان و گویش سازمان میراث فرهنگی و گردشگری نمایشگاهی از میراث مکتوب پیشینیانمان را برگزار کرده است.
در این نمایشگاه دائمی تعداد 43 مولاژ از کتیبه‌های صخره ای شامل دوره تاریخی مادها به خط و زبان اوراتی، آشوری و آرامی متعلق به مناطق اهر و سراب، دوره تاریخی پارتی و ساسانی به خط و زبان‌های فارسی باستان، آکدی، عیلامی و آرامی تا اواخر دوره ساسانی و به خط شکسته پهلوی به چشم می‌خورد.
از جمله این کتیبه‌ها می‌توان به کتیبه‌های شاپور و اردشیر در نقش رستم، کتیبه شاپور یکم در نقش رجب، کتیبه کرتیر در نقش رجب و ... اشاره کرد. این نمایشگاه واقع در محوطه شرقی کاخ نیاوران در اردیبهشت ماه 1387 افتتاح شد و در معرض بازدید علاقه مندان قرار گرفته است.
موزه پارچه و لباس‌های سلطنتی
نمایش مجموعه تصاویر در ضلع شمالی کاخ نیاوران تالاری به وسعت350 متر مربع به قرینه تالار پذیرایی در ضلع جنوب واقع شده که در دوره پهلوی برای پذیرایی مهمانان دربار احداث گردیده بود.
کمی پیش از انقلاب شکوهمند اسلامی تغییر دکوراسیون و تجهیز آن در حال اجرا بود که با پیروزی انقلاب پروژه متوقف می‌گردد، چرا که مبلمان و اشیاء تزئینی خریداری شده تالار از جمله میزهای پذیرایی و جارهای کریستال در زمان بازگشایی تالار به عنوان موزه برای اولین بار در معرض نمایش قرار گرفت.
از مهمانی‌های برگزار شده در تالار آبی می‌توان به مهمانی شب سال نو میلادی 1978 (1356 ه.ش) با حضور "جیمی کارتر" رئیس جمهور اسبق آمریکا اشاره نمود. به دلیل وجود آبنمایی زیبا روبروی تالار و رنگ آبی دیوارها و پرده ها، نام «تالار آبی» به آن اطلاق می‌شد، تا اینکه به مناسبت روز جهانی موزه و هفته میراث فرهنگی در اردیبهشت ماه سال 1391 «موزه پارچه و لباس‌های سلطنتی» در این تالار افتتاح گردید.
هدف از ایجاد این موزه در محل تالار آبی حجم قابل توجهی از آثار نفیس بافته، پارچه و لباس‌های دوره پهلوی بود که با ارزش هنری قابلیت نمایش داشته لیکن به دلیل فقدان فضای نمایشی کافی در چیدمان اصلی کاخ، تاکنون در معرض بازدید عموم نبوده و در مخزن کاخ اختصاصی نگهداری می‌شده است، همچنین تالار آبی با وسعتی مناسب در کاخ نیاوران می‌توانست بهترین فضا برای نمایش و معرفی آثار مخزن کاخ اختصاصی باشد، بدون اینکه در چیدمان اصلی کاخ تغییری ایجاد شود.
از جمله اقدامات انجام شده جهت افتتاح موزه پارچه و لباس‌های سلطنتی می‌توان به انتخاب و آماده سازی و انجام عملیات حفاظت و مرمتی بر روی آثار، آماده سازی فضای نمایشی، چیدمان آثار، ایجاد مسیر بازدید و در نهایت تحقیق و پژوهش بر روی تکنیک‌های بافت و دوخت پارچه برای معرفی هرچه بهتر اشیاء اشاره نمود.
ارتفاع تالار، تزئینات گچبری سقف و دیوارها و لوسترهای کریستال بسیار ارزشمند تالار چشم هر بیننده ای را به خود خیره می‌کند و آثار در معرض نمایش، زیبایی این فضا را دو چندان نموده است.
از آثار شاخص این فضا می‌توان به دو عدد گوبلن بافت کشور فرانسه مربوط به قرون 17 و 18 میلادی اشاره کرد که دیوارهای ضلع جنوبی تالار را مزین نموده است.
پارچه‌های نفیس اهدایی کشورهای مختلف آسیایی و اروپایی و یا تولید شده کارگاه‌های پارچه بافی ایران از قبیل زربافت، ساتن و ابریشم و همچنین سوزن دوزی‌های مناطق مختلف و حاصل دسترنج هنرمندانی چون مهتاب نوروزی (فوت :24 تیر 91) از صنایع دستی آن دوره می‌باشد که در معرض نمایش قرار گرفته است.
موزه خودروهای اختصاصی کاخ نیاوران
نمایش مجموعه تصاویر مجموعه فرهنگی-تاریخی نیاوران دارای ابعاد چندگانه تاریخی، هنری و طبیعـی است که نمی‌توان آن را محدود به یک یا چند موضوع خاص نمود؛ اما آنچه الویت و موضوع اصلی این مجموعه را شامل می‌شود پیشینه آن در قالب روایت‌های شفاهی و مکتوب و مجموعه آثاری است که متعلق به دو سلسله قاجار و پهلوی می‌باشد.
خودروهای خاندان پهلوی نیز از آثار به جا مانده ای است که قابلیت نمایشی دارند. ایجاد موزه برای خودروهای اختصاصی کاخ نیاوران می‌تواند نقش مهمی در پاسخ گویی به توقعات بازدیدکنندگان ایفا نماید.
ساخت موزه خودروهای اختصاصی کاخ نیاوران با هدف ساماندهی بخشی از آثار موجـود در مخـازن مجمـوعه، بهینه سازی سیستم حفاظت و نگهداری این آثار، قرارگیری خودروها در معرض دید عموم، ایجاد ارتباط نسل جوان با پیوندهای فرهنگی-تاریخی، گسترش فضاهای موزه ای مجموعه و ایجـاد امکان جذب مخـاطب بیشتـر در فروردین ماه سال 1391 به فوریت در دستور کار قرار گرفت و با تلاش شبانه روزی مسئولان مربوطه و کارشناسان، در تیرماه به صورت رسمی به بهره برداری رسید.
این موزه -که قبلاً از ساختمان آن به عنوان گاراژ خودروها استفاده می‌کردند- در یک طبقه با فضای 200 مترمربع آثاری از قبیل خودروهای اختصاصی خاندان پهلوی، موتور سیکلتهای کوچک متعلق به فرزندان پهلوی و ماکت‌های خودرو را در خود جای داده است.
موزه خودروهای اختصاصی کاخ نیاوران یک موزه تخصصی اتومبیل نیست، بلکه رویکرد موزه بر حفاظت و معرفی آثار از منظر شناخت اولیه و روایت تاریخی مجموعه است.
منبع :http://www.niavaranmu.ir/?Lang=Fa
http://www.allmuseums.com/niyavaran_museums.html