قلعه مهرپادین از آثار باستانی شهرستان مهریز است، این بنای تاریخی مابین جاده یزد ـ کرمان و خیابان انقلاب در قسمت ورودی زمین‌های کشاورزی آن منطقه قرارگرفته است.
این قلعه روزگاری هسته اصلی آنچه امروز شهر مهریز نامیده میشود را شکل می‌داده و در واقع هویت شهر مهریز از این مجموعه نشات گرفته است.
قلعه مهرپادین که از آن به عنوان سکونتگاه موقتی استفاده می‌شده، با مساحتی به طول ۱۶۰ و عرض ۱۴۸ متر با چشم اندازی زیبا در میان کشتخوان ها، باغ‌های میوه و زمین‌های زراعی واقع شده و تمام شهر را همچون نگهبانی هوشیار، تحت مراقبت خود داشته است.
در خصوص قدمت و دوره ساخت قلعه تاریخی مهرپادین، ۲ نظریه متفاوت مطرح است. برخی کارشناسان بر این گمان هستند که بنای مذکور متعلق به دوران صفوی است و گروه دیگر تاریخ بنای قلعه را مربوط به دوران حکومت آل مظفر (قرن ۸ هـ .ق) و همزمان با ساخت اَرسن (مجموعه) شهری مهرپادین می‌دانند.
از طرفی روایتی در میان ساکنان قدیمی محل به این مضمون رواج دارد که پس از حمله مغولان به قصبه مهریجرد و کشته شدن تمامی مردم، تنها یک کودک زنده می‌ماند که سربازان مغول از کشتن او صرف نظر کرده و او را به اهالی قریه سریزد در نزدیکی مهریجرد تحویل می‌دهند.
این قلعه با 2 حصار و باروی دفاعی و برج‌های پیرامون خود، با شکوه و عظمتی خیره کننده در دشت توده آرمیده است.
در چهار سمت حصار بیرونی و داخلی آن 9 برج مدور ساده با ارائه‌های خشتی مشاهده میشود و پلانی چهار گوش دارد و همچنین دورتا دور آن را خندقی به عرض 8 متر احاطه کرده است.
دسترسی به قلعه از جانب جنوبی امکان پذیر بوده و در ورودی، چوبی و ۲ لته است و با گل میخ‌های فلزی تزئین شده است. سردر ورودی دارای قوسی خوش فرم و نیزه دار است و ارابه‌های برجسته با نقوش هندسی در ۲ طرف آن دیده میشود.
قسمت بالایی آن نیز دارای تیرکش و تزئینات چلیپایی است.
فضاهای داخلی قلعه در 2 حصار به ارتفاع حدوداً 6/5 متر محصور شده است.
هر 2 حصار به صورت چینه ای از خشت و گل ساخته شده و بخش فوقانی آنها فرم و شکل کنگره ای دارد .
در فاصله بین در اول (حصار بیرونی) و در دوم (حصار درونی) نیز فضای هشتی با پوشش ۴ بخشی وجود دارد که از فضای زیرین آن برای نگهداری کالا استفاده می‌شده است.
پس از ورودی، شاه کوچه یا گذر اصلی قلعه وجود دارد که جهت آن شمالی ـ جنوبی است و ۳۰ / ۳متر پهنا دارد. کوچه‌ها و گذرهای فرعی قلعه نیز با عرضی حدود ۷۰ / ۱ متر در جهت شرقی ـ غربی ساخته شده اند.
درون قلعه فضاهای گوناگونی از قبیل اصطبل، بخش مسکونی (شاه نشین و عام نشین)، انبار نگهداری کالا و فضای عمومی یا مذهبی به چشم می‌خورد. فضای شاه نشین یا ارباب نشین قلعه در مرتفع‌ترین بخش بنا (بالای فضای ورودی) قرار دارد و بر تمامی فضاهای داخلی و محوطه خارجی مشرف است.
اتاق‌های اشکوب پایین بنا برای نگهداری احشام و طبقه فوقانی برای سکونت و زندگی مردم بوده است. امکان دستیابی به طبقه بالایی نیز از طریق راه پله ای باریک و خشتی میسر میشود و فضاهای داخلی کاهگل شده اند و اندازه خشت‌های استفاده شده در ساختار کالبدی آنها ۲۳×۲۳ سانتی متر است.
برج‌های داخلی قلعه ۲ اشکوبه است، پوشش اشکوب اول گنبدی و راه پله به سمت بالا به صورت مدور و مارپیچ است. در قسمت شرقی قلعه، چاه قنات عمیقی به چشم می‌خورد که احتمالا آب مورد نیاز قلعه از این مکان تامین می‌شده است.
برج‌های حصار درونی قلعه با ارتفاع تقریبی 8/5 متر دارای تیرکش‌ها و روزنه هایی برای دفاع است و از حیث تزئینات با فرم‌های هندسی و منظم به صورت خشتی ارائه مندتر از برج‌های حصار بیرونی است.
این اثر تاریخی ارزشمند به شماره 6143 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
منبع:
http://www.negahmedia.ir/media/show_podcast/42531
http://talk.patoghu.com/thread213865.html
http://www.3nasl.com/contents/view/two-eight-two-eight-eight.aspx
http://www.persianpersia.com/artandculture/adetails.php?articleid=4445&parentid=1&catid=130
http://www3.irna.ir/fa/NewsPrint.aspx?ID=98826
