در همسایگی بخشهای بیرونی ارگ یا
قلعه چالشتر یکی از قدیمی‌ترین بناهای مسکونی استان چهارمحال و بختیاری 1206 ه.ق به نام
خانه آزاده چالشتر قرار دارد.
به جهت سکونت حاج مهدی خان آزاده چالشتری 1358- 1272ه .ش فرزند سرهنگ عزیز الله خان از نظامیان، شعرا و خوشنویسان سرشناس اواخر دوره‌های ناصری و مظفری بنام منطقه و متخلص به " طغرل در بین مردم به این نام خانه آزاده و یا منزل حجی خان (حاجی خان ) معروف گردیده است.
این بنا تاریخی از نظر ویژگیهای معماری، سه نوع
بافت متمایز متعلق به ادوار زندیه تا معاصر به همراه تزئینات گچبری، نقاشی‌های دیواری و هنرهای روی چوب را در کالبد خود دارد :
1- جبهه غربی در دو منطقه مربوط به اواخر
دوره "قاجاریه" با سقفهایی دو پوش با کاربری بهاره نشین که در گذشته دارای یک قسمت الحاقی فوقانی بفراز انبارهای جنب جبهه شمالی در طبقه همکف بنام "برج نقاشی" شامل یک اتاق نقلی با تزیینات مختلف هنری بوده، همچنین به قرینه انبارهای مذکور، اتاقهای انباری در جنب جبهه جنوبی نیز در این قسمت بنا ساخته شده اند .از دیگر اختصاصات معماری این بخش می‌توان به اتاقهای گوشواره ای جنبین طبقه همکف اشاره نمود که دارای پستو خانه می‌باشند این جبهه در
...مشاهده کامل متن کل همسایه دیوار به دیوار عمارت بسیار ارزشمند سر پوشیده مربوط به اواخر عصر "صفوی" تا دوره "زندیه" بوده است.
از دیگر اختصاصات قابل توجه در این بنا وجود یک راه ارتباطی به خارج از این خانه از کنارگذرانبارهای جبهه شمالی است که جهت ارتباط با دیگر منازل اعیانی – اربابی مجاور و نیز رفت و آمد خدمه منزل و بهره گیری در مواقع ارتباطهای اضطراری کاربرد داشته است .
2- جبهه جنوبی و شرقی ساخته شده در دوره پایانی قاجاریه، شامل: سردر، هشتی، دالان ورودی و مطبخ و اتاقهای پذیرایی" با کاربری مسکونی در فصل معتدل سال که بر پایه قسمت دو طبقه تخریب شده ای قرار گرفته که از نظر اصالت بر اساس قراین ، شواهد و حدسیات دارای عمری برابر با بخش غربی بوده است و پنجره‌های مشبک " کاربندی و گره چینی" شده ارسی‌های رنگارنگ با شیشه‌های ریز و درشت گلی رنگ جلوه ای خاص به فضای درونی اتاقها و بیرونی مشرف بر حیاط پر گل آن داده اند.
3- جبهه شمالی معاصر که در دهه 1340ه ش /1381 ه ق براساس الگوی معماری رایج در این محل با کاربری مسکونی ساخته شده است .
سقف داخلی یکی از اتاقهای انتهایی سمت راست در طبقه اول همین قسمت دارای پوشش آیینه کاری و در ردیف هشت بنای ممتاز منطقه با این خصیصه بوده که متاسفانه به مرور ایام تنها آثاری محدود از آن باقی مانده است.
همچنین بر روی تمامی درها و دیگر پنجره‌های فعلی بنا کاربرد انواع هنرهای روی چوب نظیر معرق ، منبت ، کاربندی قابل مشاهده است.
این بنا، به وسیله دالانی طویل و هشتی نقلی به عنوان راه اصلی به خارج دسترسی پیدا می‌کند.
وسعت تمامی محوطه بنا 1207 متر مربع و زیر بنای طبقات همکف و اول در جبهه جنوبی 1040 متر مربع برآورده شده است.
در جبهه جنوبی بنا که متعلق به اواخر دوره قاجاریه و به تاریخ 1268 ه ق / 1230 ه ش است،
سنگ نوشته ای نیز بر سر در هشتی ورودی منزل با عبارات " هوالله ، بسم الله الحمن الرحیم ، انا فتحنالک فتحا مبینا ، نصر من الله و فتح قریب " و به تاریخ 1307 ه ق / 1268 ه ش 1889 م در عین سندیت تاریخی از نظر فرهنگی بخصوص جهت مشخص ساختن تاریخ ساخت جبهه جنوبی و شرقی نشانگر وابستگی‌ها و علایق مذهبی ساکنین اولیه این خانه بوده است.
این اثر در تاریخ ۲۶ آبان ۱۳۷۵ با شمارهٔ ثبت ۱۷۵۹ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
منبع :http://chb.irib.ir/
http://fa.wikipedia.org/wiki/1
www.dehkordiha.com
