یکی از دیدنی‌های جزیره
قشم برای گردشگران علاقمند به آثار تاریخی و فرهنگ‌های بومی، مقبره بی‌بی تم‌سنیتی است.
مقبره «بی‌بی‌تم‌سنیتی» که به نام بی بی مریم هم معروف است، در روستای «تم سنیتی» در جزیره
قشم قرار دارد. از روستا که بگذرید با بستری خشک شده از رودخانه‌ای که گویا تا همین چندی پیش جاری بوده، روبه‌رو می‌شوید و پس از گذشتن از آن اولین چیزی که توجهتان را جلب می‌کند، نمای باقیمانده گنبدی تاریخی است که نشان می‌دهد آدرس را درست آمده‌اید.
نام
تم سینیتى یا طم صنیتى (به روایت بعضى کتب) در حقیقت باید نامى باشد که اسپانیایى‌ها به بقعه پیر داده و احتمالا تغییر یافته Tomb Saint یا Saint Tomp (مقبره مقدس) می‌باشد.
در جوار منطقه توریان در روستاى
تم سنیتى بقعه پیر (زیارت) واقع شده که بناى موجود نیمه مخروبه آن در همین حالت هم زیبا و دلفریب است. این بناى با گنبد کروى ضربى که با لاشه سنگ‌هاى مرجانى و ملات ساروج درهم شده‌اند، در نماى ظاهر نشان از فرم معمارى
دوره سلجوقیان دارد.
این مکان ارزش و احترام خاصی بین مردم روستا دارد، آنقدر که دور تا دور آن را قبرهای بسیاری از دوران مختلف تا امروزه پوشانده است. بنای مقبره دارای
...مشاهده کامل متن پلانی چهار ضلعی است که از خارج به هشت ضلعی تبدیل و به گنبد ختم می‌شود.
آنچه از شواهد و قرائن پیداست در چهار طرف بنا سازه‌هایی وجود داشته که امروزه تخریب شده‌اند.
این سازه‌ها به صورت یک تل آوار در ضلع جنوبی، بقایای دو دیواره در ضلع غربی و باقیمانده اتاقی کوچک در ضلع شمالی و طاق‌نماهای تزئینی در ضلع شرقی به چشم می‌خورد.
در داخل اتاق مقبره تلی از خاک دیده می‌شود که روی آن یک پارچه سبز رنگ کشیده شده است که بیانگر اعتقاد اهالی روستا به تدفین شخصی بزرگ و احتمالا امامزاده در این محل است.
بنا با مصالح قلوه و لاشه سنگ و ملات ساروج ساخته شده که شیوه‌اى پارتى ـ ساسانى است. گرداگرد گلوگاه گنبد گچ‌برى‌هاى گوشواره‌هاى زیبا از جنس ساروج به چشم مى‌خورد.
ورودى مزار، درى کوتاه و تنگ و کوچک است و مرقد پیر در سطح پایین‌تر از زمین قرار گرفته که نشان‌دهنده این است که شاید پیش از دوره سلجوقیان و قبل از زمانى که پیر را در آنجا به خاک بسپارند این بنا معبد مهرى و محل نیایش بغ مهر یا میترا بوده باشد (حفارى‌هاى بعدى این نکته‌ها را روشن خواهد کرد).
هنوز در گوشه و کنار این بنا آثار کاشیکاری و رنگ‌های تند تکه‌های باقیمانده کاشی به چشم می‌خورد که نشان می‌دهد در روزگاری دور این بنا دارای تزئیناتی از جنس کاشی بوده است.
در اطراف بقعه پیر، گورهاى فراوانى است که از دوران‌هاى مختلف اسلامى به جا مانده‌اند. روى سنگ گورها انواع خطوط اولیه اسلامى (از جمله خط کوفى) و خطوط دوران پیشرفته و هنرى خطوط اسلامى ـ مثل نسخ و ثلث ـ بسیار مرغوب از سده 9 تا 11 هجرى به چشم مى‌خورد که اکثراً در اثر خوردگى به وسیله آب باران در حال انهدام‌اند یا منهدم و خراب شده‌اند.
درب کوتاه بقعه پیر رو به گوستانى وسیع و باصفا باز مى‌شود که بر روى مزارهاى آن گل کاکتوس کاشته‌اند. بوته‌هایى که از حدود آبان ماه تا اردیبهشت ماه هر سال غرق گل‌هاى سرخ رنگ و زیبا هستند.
پلان بنا به صورت چهار گوش است و برای ایجاد گنبد بنای چهار ضلعی به هشت ضلعی تبدیل شده و گنبد را روی آن ایجاد کرده اند که در داخل آن تزئیناتی به صورت کاربندی‌ها و مقرنس کاری هایی از گچ دیده می‌شود.
لاشه سنگ و ملات گچ شیوه ای پارتی – ساسانی است که در این بنا نیز به کار رفته است.
ورودی بقعه در قسمت غربی است که با توجه به آثار باقی مانده یک ایوان کوچک نیز داشته است و با توجه به نوع گنبد سازی و تزیینات می‌توان این بنا را به دوره تیموری(قرن هشتم) نسبت داد.
از قرائن معلوم است که در این محل یک شهر پرجمعیت وجود داشته است زیرا اکثر خاک‌هاى عادى زیر پا پر است از کاشى‌ها و سفال‌ها و آثار باستانى خرد شده که خود حدس دوبار یا سه‌بار زلزله خیلى شدید را در این منقطه تأیید مى‌کند و یا اگر نه زلزله که ویرانگرى جنگ و کوبیدن آبادى بر سر مردم آن.
مقبره بی بی مریم (تم سنیتی) مربوط به سدهٔ ۸ ه. ق. است و در شهرستان قشم، روستای تم سنتی واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۷ دی ۱۳۷۷ با شمارهٔ ثبت ۲۱۹۹ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
شاید در کمتر نقطه‌ای از ایران بتوانید مشابه این گنبد را پیدا کنید زیرا جنس گنبد بنا از مرجان‌های دریایی است و از داخل نیز با آهک صدفی اندود شده است.
منابع :
http://www.qeshmonline.com/
http://barancycling.blogfa.com/
http://fa.wikipedia.org/
