ژئوپارک جزیره قشم

ژئوپارک جهانی قشم با وسعتى بالغ بر ۳۰ هزار هکتار در غرب جزیره قشم واقع شده است. ژئوپارک جهانی قشم محدوده‌ای طولی است که شرق آن به روستای طبل و سلخ، غرب آن به روستای گوری و کانی، شمال آن به ساحل شمالی و جنوب آن به ساحل جنوبی منتهی می‌شود.
ژئوپارک منطقه‌ای است که در آن، میراث زمین شناختی آن ناحیه، با مدیریتی دقیق و دائمی حفظ و نگهداری می‌شودو با وسعت کافی که مرزهای آن به وضوح مشخص شده و چندین پدیده بارز زمین‌شناسی در محدوده آن قرار گرفته باشد.
این محدوده باید بتواند در توسعه اقتصادی جوامع پیرامون خود نقش مؤثری ایفا نماید. ژئوپارک ممکن است علاوه بر پدیده‌های زمین‌شناسی از آثار تاریخی، بوم‌شناسی، باستان‌شناسی و میراث فرهنگی و طبیعی دیگر برخوردار باشد.
بى‌شک در دوران‌هاى قبل از تاریخ، آنچه امروز جزیره قشم خوانده مى‌شود در زیر آب‌هاى خلیج همیشه فارس قرار داشته است. اما بر اثر تحولات دورانى، سطح آب فروکش کرده و بخش‌هاى برآمده زیردریایى به‌صورت جزیره درآمده‌اند.
در این جزایر ـ از جمله قشم ـ کوه‌هاى کم ارتفاع فراوان است. سطح این کوه‌ها را لایه‌هاى مرجانى، ...مشاهده کامل متن اسفنجى و دوکفه‌اى‌ها پوشانده‌اند که خود موجب حفاظت خاک‌هاى نرم شیست و مارن نیز سطح مرجانى شده است.
با وجود این، بادها، باران‌ها و طوفان‌هاى باران‌زا که تقریباً موازى و با زاویه کمى از زمین مى‌وزند باعث فرسایش تنه کوه‌ها و فروریختن پوشش‌هاى مرجانى شده‌اند.
در اثر این فعل و انفعال طبیعى کوهسرها، نیم‌رخ‌هاى انسان و پرندگان، مخروط‌ها و هرم‌ها، نمادها و تندیس‌هاى دیدنى و زیبایى در سراسر جزیره پدید آمده که از همین حیث نیز جزیره قشم و جزایر اطراف آن از دیگر جزایر خلیج فارس ممتاز و به راستى استثنایى است.
ژئوپارک جهانی قشم به عنوان اولین و تنها ژئوپارک خاور‌میانه در سال ۲۰۰۶ در یونسکو به ثبت شبکه‌جهانى ژئوپارک‌ها رسید و ایران نیز به واسطه آن یکی از شش کشور صاحب ژئوپارک در قاره پهناور آسیا بعد از چین، مالزی، کره، ژاپن و ویتنام و به عنوان یکی از ۱۹ کشور جهان بطور رسمی کاندیدای بهره‌مندی از این امتیاز شده است.
مجمسه‌هاى طبیعى و نقش برجسته‌هاى پراکنده در سرتاسر جزیره قشم که بر اثر عوامل فرسایش چون باد و باران طى قرن‌ها در چنین شکنج کوه‌ها، اعماق دره‌ها و بر دیواره کوه‌هاى قشم پدید آمده‌اند بخش بزرگى از جاذبه‌هاى طبیعت‌گردى قشم هستند.
ستون‌ها و حجم‌هاى اعجاب‌انگیز از جمله چشم‌اندازهاى دیدنى جزیره قشم به شمار مى‌آیند و نشانگر دیرینه سالى و اهمیت این جزیره به لحاظ زیباشناختى هستند. نظیر این کوه‌ها در دیگر قاره‌ها و در بیابان‌هایى که توسعه شهرى کمترى دارند ممکن است به چشم آید.
اما دسترسى گردشگران به آنها دشوار است. کوه‌ها و دره‌هاى قشم به عنوان بازمانده دوران گذشته زمین‌شناختى به راحتى قابل دسترس و تماشا است و این یکى از جاذبه‌هاى کم‌نظیر این خطه به شمار مى‌رود.
ژئوپارک جهانی قشم به عنوان نخستین ژئوپارک ایران یکى از منحصر به فردترین ژئوپارکهاى جهان است که به واسطه قرار گرفتن در کنار سواحل زیباى خلیج فارس و جنگل دریایى حرا، چندین پدیده بارز زمین شناسى را در خود جای داده و به پارک زمین شناسی ایران تبدیل شده است.
در امتداد درازاى جزیره قشم، رشته کوهى قرار گرفته که ارتفاع آن به‌ندرت از سیصد متر تجاوز مى‌کند. طول این رشته کوه که از شرق به غرب در سراسر جزیره کشیده شده است، تقریباً مساوى با طول قشم و درحدود یکصد و ده کیلومتر است.
کوه‌هاى قشم وضعیت و شکل کاملاً ویژه‌اى دارند. این کوه‌ها از لایه‌هاى رسوبى افقى و موازى تشکیل شده‌اند به‌گونه‌اى که پى‌گیرى لایه‌هاى مختلف کوه در سراسر جزیره کاملاً ممکن است.
تنها در دو نقطه، به دلیل حضور گنبدهاى نمک، ترتیب و شکل قرار گرفتن لایه‌ها از حالت افقى خارج شده است.
در بخش غربى جزیره که گنبد نمک (کوه نمکدان) قرار گرفته، ارتفاع این لایه‌ها در اثر فشار گنبد افزایش یافته و به 395 متر رسیده است. در بقیه ارتفاعات جزیره بلندى کوه‌ها در حدود دویست متر است.
در بلنداى این ارتفاعات دشت‌هاى کاملاً مسطحى قرار دارند که پوشش گیاهى بسیار خوب نیز دارند (مانند منطقه موسوم به بام قشم که درختان کهنسالى در آن وجود دارد).
اطراف این کوه‌ها را دیواره‌هاى بلند فرارگرفته‌اند که در اثر باد و باران و دریا فرسایش یافته و شکل‌هاى بدیعى به‌وجود آورده‌اند.
دشت‌ها، دره‌ها، سواحل و کوه‌هاى جزیره هم وضعیتى یگانه و کم‌نظیر از نظر پوشش گیاهى، حضور حیات وحش و وجود پدیده‌هاى نادر زمین‌شناسى دارند.
بخش غربى جزیره قشم از بیشترین زیستگاه‌هاى با ارزش برخوردار است و پدیده‌هاى زمین‌شناسى بسیار زیبا، بى‌نظیر و عظیم در این بخش جزیره به وفور دیده مى‌شود.
در این بخش از جزیره علاوه بر گونه‌هاى گیاهى و جانورى زیبا، کمیاب و در خطر انقراض که در سطح ملى و همچنین جهانى از ارزش بسیارى برخوردارند، پدیده‌هاى زمین‌شناسى نادر و بى‌مانندى نیز وجود دارند که هریک به تنهایى جذابیت و زیبایى خاص دارند.
مجسمه‌هاى طبیعى و نقش برجسته‌هاى پراکنده، چین‌خوردگى‌ها و کوه‌هاى شگفت‌آور، سطوح تخت و صفه‌ها در ارتفاعات، ستون‌هاى حاصل از عوامل فرسایش، برجستگى‌ها و فرورفتگى‌هاى به‌وجود آمده از هوازدگى، مخروط افکنه‌ها و قطعه‌هاى فروافتاده در پاى ارتفاعات، کوهسرها و هیکل‌هاى که دست هنرمند طبیعت به تازیانه باد و باران پدید آورده، تندیس‌هاى اعجاب‌آورى که در شکل‌هاى مختلف همچون لاک‌پشت، سگ، مارمولک، اسب آبى و یا حتى چهره آدمى در حالت خشم و فریاد و ... همه و همه بخش بزرگى از طبیعت مسحور‌کننده قشم هستند و از جاذبه‌هاى کم‌نظیر طبیعت‌گردى این جزیره به‌شمار مى‌روند.
در سواحل جنوبى بخش غربى جزیره از بندر ماهیگیرى سلخ تا روستاى کانى ـ یعنى در فاصله سى‌کیلومتر از ساحل جزیره ـ روستا، مزرعه و هیچ نوع تمرکز و تجمع انسانى وجود ندارد.
در بخش غربى جزیره حضور انسان و فعالیت‌هاى دامدارى و کشاورزى از زمان‌هاى قدیم بسیار ناچیز بوده است و در حال حاضر نیز قابل توتجه نیست. در این بخش از جزیره پدیده‌هایى وجود دارند همچون:
جنگل‌هاى حرا، گنبد نمک، غارهاى نمک، چشمه‌هاى آب معدنى، تنگه چاهکو، تنگ عالى، بام قشم، دره تندیس‌ها، کلات کشتاران و ده‌ها تخته سنگ و صخره با شکل‌هاى عجیب و غریب.
با توجه به غناى طبیعى و قابلیت‌هاى تنوع زیستى جزیره و به‌ویژه بخش غربى آن است که نسبت به حفاظت این بخش اقدام جدى به‌عمل آمد و نزدیک به 500 کیلومتر مربع از آن براى یک منطقه حفاظت‌شده با عنوان ”ژئوپارک“ در نظر گرفته شد.

منبع :http://tabesh.net/
http://fa.wikipedia.org/
hamshahrionline.ir/details/171501
www.geoparkqeshm.blogfa.com
www.geopark.ir/pages/fa/