قله سهند

سَهَند نام قله‌ای در جنوب شهر تبریز، استان آذربایجان شرقی ایران است. این رشته کوه در شمال مراغه واقع بوده و بلندترین قله آن جام نام دارد. سهند و جام دو قله به هم چسبیده این رشته کوه می‌باشند.
چشمه‌ای در قله این کوه وجود دارد که تقدس خاصی برای آن قائلند.
رشته‌کوه سهند به‌دلیل انبوهی گیاهان، چمن‌زارها، گلزارها و مراتع در آن به عروس کوه‌های ایران مشهور شده‌است.
سهند در باورهای آیینی اسطوره شناسی جایگاه برجسته‌ای دارد، به نظر برخی از محققان کوه سهند همان کوه اسنوند است که در اوستا آمده و زرتشت در آنجا با الهه آبها گفتگو کرده است.
سهند رشته‌ای از جبال البرز است که در شمال مراغه و از غرب به شرق کشیده شده و بلندترین قله آن 3710 متر ارتفاع دارد.
قسمت اعظم سهند در سال پوشیده از برف است. دامنه‌های سهند در طول سال پوشیده از گل و ریحان و لاله واژگون بوده و این امر جلوه‌های بدیعی از طبیعت را در برابر چشم گردشگران به تماشا می‌گذارد.
دامنه کوه سهند در مراغه گردشگاهی سرشار از طراوت و نعمت برای گردشگران و علاقه‌مندان به طبیعت است.جاذبه‌های گردشگری و دامن سرسبز و پربرکت کوه سهند هر سال میهمانان و گردشگران زیادی را پذیرا شده و آنان را از نعمات خود بهره‌مند می‌کند.
کوه سهند با دامنه‌های سرسبز و پر از گل و ریحان خود شامه نواز گردشگران و میهمانان نوروزی بوده و برای صعودکنندگان خاطره‌ای خوش را به یادگار می‌گذارد. این کوه همواره محلی مناسب و سرسبز برای گردش و تفریح مردم شهرهای آذربایجان شرقی و غربی و گردشگران و مسافران این شهرها به ویژه شهرستان مراغه است.شقایق‌های صحرایی و آلاله‌های روییده شده در دامنه‌های این کوه که از جمله گونه نادر لاله واژگون هستند، منظره جالبی را برای گردشگران و میهمانان تداعی می‌کند.
وجود185 ‪ گونه پرنده بومی و مهاجر ، وجود پستانداران متعدد و گونه‌های متنوع و نادر گیاهی و آبزی ، دامنه سهند و جلگه‌های آن را به زیستگاهی مهم برای حیات وحش تبدیل کرده و دیدن هر کدام از این مناظر برای گردشگران جالب و خاطره انگیز است.کوه سهند علاوه بر جاذبه‌های دیدنی موجب رونق کشاورزی ، دامداری و کندو داری در این منطقه شده و سرسبزی قسمت زیادی از آذربایجان شرقی و مراغه مدیون این کوه است.
وجود چشمه‌های متعدد در قله و دامنه‌های آن که مشهورترین آن‌ها" قرخ بلاغ " گوموش بلاغی" ، "پری" و " گوران بلاغی" است ، طراوت و لطافت را به مراغه ارمغان داده و موجب سیرابی درختان ، باغات و مراتع این شهرستان می‌شود.کوه سهند با 130هزار هکتار مراتع ییلاقی علاوه بر سرسبزی دارای گونه‌های گیاهی خوش خوراک مثل شبدر و یونجه بوده و دامنه‌های آن مرتع و چراگاه بسیار مناسبی برای دام‌های دامداران ، ایلات و عشایر منطقه است.
دامداران منطقه و عشایر استان‌های آذربایجان شرقی و غربی هر سال برای ییلاق گذرانی و تعلیف دام به دامنه‌های کوه سهند کوچ می‌کنند. دامنه‌های این کوه به علت داشتن گل‌های فراوان بهترین محل جهت تولید عسل بوده و عسل تولید شده در این منطقه از شهرت ویژه‌ای برخوردار است.
سرمای زیاد در طول مدت زمستان و برف زیاد در این کوه مانع رشد درختان و درختچه‌ها شده ولی تیره‌های مختلف گیاهی که همگی به صورت علفی پایا و یک ساله هستند ، در مراتع و چمن‌زارهای سهند به وفور یافت می‌شود.
سهند در اسطوره‌های ایرانی:
رشته کوه سهند که در باورهای آیینی اسطوره شناسی جایگاه برجسته‌ای دارد، این کوه را همان کوه اسنوند دانسته‌اند که در اوستا آمده و زرتشت در آنجا با الهه آبها گفتگو کرده‌است.
جغرافیای سهند:
سهند در زمره کوه‌های البرز است که در شمال مراغه و از غرب به شرق کشیده شده و بلندترین قله آن ۳۷۱۰ متر ارتفاع دارد. سهند در سال پوشیده از برف است.
دامنه‌های سهند در طول سال پوشیده از گل و ریحان و لاله واژگون است. کوهستان سهند بعد از سبلان یکی از بزرگترین و مهمترین برجستگیهای آذربایجان و از معروفترین کوههای آتشفشان و خاموش ایران است که در 50 کیلومتری جنوب تبریز و 40 کیلومتری شمال مراغه بین 12 و 46 تا 20 و 46 طول شرقی و 10 و 37 تا 35 و 37 عرض شمالی قرار گرفته است.
قله منفرد و آتشفشانی خاموش سهند در میان جلگه آذربایجان قد برافراشته است این کوهستان آتشفشانی خاموش شبیه آرارات و البرز و سبلان بوده خط فاصل بین دو توده خروجی البرز و توده ارمنستان به وجود آمده است.
ارتفاع متوسط سهند 1400 تا 2200 متر بوده که در آن بریدگیهای سخت ، دامنه هائی با شیب تند با تنگه‌های باریک و رشته کوهها کشیده شده در موازات یکدیگر به وجود آمده است .
در این تنگه‌های کوهستانی رودخانه‌های پر آبی بسوی دو آبگیر عمده آذربایجان یعنی دریاچه ارومیه و دره قزل اوزن جریان دارند .
جهت رشته کوههای سهند اکثراً شرقی – غربی است ولی در مجموع کوههای سهند به صورت شعاعی در جهت مساوی کشیده شده اند . حد شرقی سهند ، شهرستان هشترود تا دره قزل اوزن و حد غربی آن سواحل شرقی دریاچه ارومیه میباشد .قله سهند در مرکز یک جلگه گرم در تابستان و نزدیک به یک دریاچه وسیع که تبخیر آبش قابل توجه است .
(دریاچه ارومیه ) و بیشترین ابرها را جلب می‌کند قرار دارد . این ارتفاعات قابل ملاحظه رطوبت هوای مناطق مجاور را به سهولت به طرف خود جلب می‌نماید به نحوی که تا اوایل تیر ماه پوشیده از برف می‌باشد و گاهی در جبهه شمالی آن برف از سالی تا سال دیگر باقی می‌ماند .
چین خوردگی اساسی کوهستان سهند از گروه آلپی دوران سوم بوده و در دوران چهارم سطح قلل آن به واسطه عوامل خارجی فرسایش یافته است ، رسوبات آبرفتی این کوهستان و گدازه‌ها پس از عملیات آتشفشانی تا مسافت دورتری ، مناطق اطراف را پوشانیده است که به حوضه‌های تبریز – اسکو – مراغه – آذرشهر – عجب شیر – بستان آباد – هشترود و سهند آباد معروف هستند.
دهانه قله جام داغی مغرب و شرق بی اندازه پاره شده است و در سمت جنوب سوار بر جلگه مراغه بوده و بعد از قوچ گلی داغ ( 3707 ) از همه بلندتر است.
قله جام داغلی در میان مردم به بلندترین قله سهند معروف شده است ولی به تحقیق قله قوچ گلی داغ از تمام قلل سهند بلندتر است . در فاصله 5 کیلومتری جام داغی در روی یک خط کوهستانی و در سمت غرب آن قله سهند به نام هرم داغ قرار گرفته که 3562 متر ارتفاع دارد .
معروفترین قلل مرکزی سهند بنام چماقلو داغ ، شکر داغ ، قوچ گلی داغ ، یانخ داغ ، درویشلر داغی می‌باشند که دره‌های با صفای بایندر و شاه یوردی را به وجود آورده اند .
چندین قله مرتفع در این منطقه قرار دارد که بلندی 17 قله آن از 3000 متر تجاورز می‌نماید . از شهر تبریز 8 قله سهند که ارتفاع آنها 3200 متر تجاوز می‌کند به وضوح و آشکارا دیده می‌شوند .
سلطان داغی در غرب ، کریم داغی و لیقوان داغی در شرق و کمال داغی و قوچ گلی در شمال آن قرار گرفته اند .
آب و هوای قلمرو سهند :
ناحیه کوهستانی سهنددارای آب و هوای سردسیری است . مقدار بارندگی در این منطقه بین 300 تا 600 میلیمتر در سال می‌باش از نظر تقسیم بندی آب و هوائی ، منطقه سهند در ردیف مناطقی است که ارتفاع آنها بیش از 2000 متر است .
وجود تابستانهای ملایم و زمستانهای سرد و طولانی از خصوصیات این مناطق می‌باشد .
با توجه به وجود کوهستان آتشفشانی سهند که نوع خاصی از اقلیم را در آذربایجان به وجود آورده است دانشمندان علم هواشناسی د ر مورد اقلیم سهند و قلمرو آن نظراتی چند ابراز داشته اند کوپن koepen دانشمند کلیما تولوژیست اطریشی درون پهنه آذربایجان را در شعاع کوهستان سهند و سبلان کلیمای ( DF ) معین کرده است یعنی آب و هوای بارانی و مرطوب و خیلی سرد که زمستانش طولانی و نیمه خشک است .
در این کوهستان جنگل وجو ندارد ولی سراسر آن پوشیده از مراتع عالی و غنی است .
هانری پابو H.pabau دانشمند فرانسوی ، تورنت وایت Thornt wait کلیما تولوژیست آمریکائی و دومارتون Demarton محقق فرانسوی در باره اوضاع اقلیمی سهند نظراتی ابراز داشته اند ( در این مورد و برای دستری به اطلاعات بیشتر به کتاب طواف سهند رجوع فرمائید .
)
رودخانه هائیکه از سهند سرچشمه می‌گیرند :
ارتفاعات برف گیر سهند در قسمتی از مرکز فلات آذربایجان یکی از بزرگترین منشا سرچشمه رودخانه‌های متعددی است که حیات و زندگی روستائی و عشایری را تداوم بخشیده است .
روی هم رفته از کوهستان سهند 19 رودخانه دائمی و 4 رودخانه فصلی سرچشمه می‌گیرند قسمتی از آب این رودخانه‌ها از طریق دره قرانقو و رود قزل اوزن به دریای خزر وارد شده و بخشی از آبهای این کوهستان بسوی دریاچه ارومیه جریان دارد .
در حوضه آبگیر دریاچه ارومیه این رودخانه‌ها از سهند سرچشمه گرفته و جریان دارند .
1-رودخانه اوجان چای : که از شهرستان بستان آباد از دامنه‌های شمالی سهند بسوی آجی چا ( تلخه رود ) جریان دارد . این رودخانه دارای حجم سالانه 24 میلیون متر مکعب می‌باشد .
2-سید آواچائی : که از دامنه‌های شمالی سهند سرچشمه گرفته و به آجی چائی می‌ریزد حجم سالانه این رودخانه 67/9 میلیون متر مکعب می‌باشد .
3-لیوان چائی ( رودخانه لیقوان ) : که از کوههای منطقه لیقوان و سهند شمالی سرچشمه گرفته و از شهرهای باسمنج و تبریز می‌گذرد حجم سالانه اش 84/20 میلیون متر مکعب است .
4-زین جنابچائی ( رودخانه زینجناب ) : که از کوههای شمال غربی سرچشمه می‌گیرد و پس از سیراب نمودن روستاهای چندی به دریاچه ارومیه می‌ریزد حجم سالانه آب رودخانه 687/10 میلیون متر مکعب است .
5-اسکو چائی ( رودخانه اسکو ) : از جبهه شمال غرب و از دشت زیبای ارشد چمنی سرچشمه گرفته و پس از مشروب کردن اراضی و باغات منطقه دره اسکو به دریاچه ارومیه می‌ریزد میزان آبدهی سالانه ای 5/6 مبابون متر مکعب است .
6-توفارقان چائی ( رودخانه دهخوارقان پا آذرشهر ) : که از قسمتهای غربی سهند سرچشمه گرفته و پس از سیراب کردن اراضی آذرشهر و گوگان به دریاچه ارومیه می‌ریزد حجم آب سالانه اش 847/31 میلیون متر مکعب است .
7-قالاچائی ( قلعه رود عجب شیر ) : که از ارتفاعات جنوب غربی سهند جریان یافته اراضی و باغات عجب شیر و شیشوان را مشروب می‌سازد و به دریاچه ارومیه می‌ریزد حجم سالانه اش 929/62 میلیون متر مکعب است .
8-صوفی چائی مراغه : که پر آب‌ترین و مهمترین رودخانه سهند در شهرستان مراغه است از دامنه‌های جنوبی سهند جریان یافته شهر مراغه و بناب و روستاهای آن را مشروب می‌سازد .این رودخانه دارای ماهی قزل آلای فراوانی در سرچشمه ای در دشت بایندر است حجم سالانه آب صوفی چائی 116 میلیون متر مکعب می‌باشد .
9- موردی چائی : بطول 100 کیلومتر از دامنه‌های جنوبی سهند و از دره بایندر سرچشمه گرفته روستاهای متعددی را سیراب می‌سازد سپس از جنوب مراغه و ملکان گذشته به دریاچه ارومیه می‌ریزد حجم آب سالانه اش 92 میلیون متر مکعب می‌باشد .
10- لیلان چائی : از دامنه‌های آق داغ سهند جریان یافته در حوالی میاندوآب و پس از مشروب کردن آبادیهای چندی به رودخانه زرینه رود می‌ریزد حجم سالانه آب آن 746/62 میلیون متر مکعب است .
11- قرانقوچای : که از دامنه‌های شرقی سهند سرچشمه گرفته پس از عبور از شهرستان هشترود به رودخانه قزل اوزن در شهرستان میانه وارد می‌شود که جزو حوزه آبریز دریای خزر است حجم آب سالانه اش 95 میلیون متر مکعب است .
زمین شناسی سهند :
کوهستان سهند مانند البرز و سلسله جبال قفقاز در ردیف رشته کوههائی است که از چین خوردن و بالا آمدن رسوبات تشکیل شده است . تشکیلات کنونی سهند از پایان دوره پالئوسن آغاز شده و در دوره نئوژن دوران چهارم حرکاتی شدید آن را مرتفع کرده و به آن وضع آتشفشانی داده است .
طبق تحقیقات آندروسوف دانشمند شوروی در ابتدای دوران سوم در محل ارتفاعات آذربایجان دریای بزرگ تتیس قرار داشت که بعدها در اثر فعالیتهای کوهزایی ، ارتفاعات سهند تشکیل شد .
طبق نظریه و عقیده اکثر علمای زمین شناسی ، توده سهند دردوران سوم دارای آب و هوای معتدل گرم بوده و سراسر منطقه سهند را جنگلهای انبوهی فراگرفته بود و جانوران عظیم الجثه در آن زندگی می‌کردند .
سنگواره‌ها و فسیلهای سهند اولین مرتبه در سال 1327 هجری قمری ضمن کاوشهای یک نفر دانشمند روی بنام فانیت اوف که در دره موردی چای انجام می‌داده پیدا شده است .
نشانه‌های حیات و زندگی مربوط به شش میلیون سال قبل در دامنه‌های سهند کشف شده که در این زمان جانورانی نظیر ببردندان خنجری ، ماستودون ( نوعی فیل عظیم الجثه ) جانوران علفخوار ، اسب وحشی ، کرگدن ، دو نوع فیل ، زرافه و غزال که در منطقه مراغه زیست می‌کردند .
قدمت آن به 6 تا 9 میلیون سال می‌رسد .
این کاوش نشان میدهد که پرندگان ، لاک پشتها ، ماهیهای بزرگ در این دوره می‌زیستند و یک نوع میمون کوچک به نام نروپتیکوس(Nero peticoss ) نوعی گوریل عظیم الجثه که ارتفاعش به 2 تا 60/2 متر می‌رسید و جیگانتوپتیکوس (jicanto peticus ) نیز شریک حیات بوده اند .
در منطقه کرج آوا ( کرج آباد ) در شمال مراغه از دامنه‌های سهند غنی‌ترین گسترش فسیلهای پستانداران دوران سوم وجود دارد . معروفترین فسیل مربوط به یک نوع ماهی استخوانی است بنام براکی لیپاس پرسیکوس Braki Lipass Persicuss به نام ایران قدیم یعنی پرس و پرسیا (perssia) نامگذاری شده است .
اوضاع انسانی قلمرو سهند :
عشایر و کوچ نشینان
در دامنه‌ها و دره‌های باصفای سهند که مراتع عالی و چمنزارهای پربرکتی همه جای آن را پوشانده است به تعدادی از کوچ نشینان آذربایجان از دیرباز این امکان داده شده که روال و سنت عشایری ، در منطقه ییلاقی سهند به امر دامپروری و کوچ نشینی بپردازند .
طوایف مهم و معروف مستقر در ییلاق سهند که تابستانها در این کوهستان اقامت داشته و به زندگی ایلاتی خود ادامه می‌دهند میتوان از طایفه‌های آق باشلو ، بالکانلو ، چلبیانلو ، حاج علیلو ، حیدرلو، قره موسالو و یار احمد اشاره نمود .
اکثرطوایف و خانوار کوچ نشین سهند قشلاق را در روستاهای شهرستانهای مهاباد ، میاندوآب ، مراغه و بناب بسر برده و تابستانها به ییلاق سهند کوچ می‌کنند و در دره‌های باصفای بایندر ، شاه یوردی ( ایل یوردی ) گوی دره ، توپراقلوچای و دودانلو به امر دامپروری ایلاتی می‌پردازند.
تعداد خانوارهای کوچنده ایلات سهند 400 واحد بوده که دارای 93245 راس گوسفند و بز و بزغاله می‌باشد . ( آمار سال 1365 ) اساس و پایه اقتصاد کوچ نشینان سهند بر دام و دامپروری و تولیدات فرآورده‌های دامی لبنیاتی و صنایع دستی استوار است بنابر این می‌توان اقتصاد آنها را اقتصاد شبانی و دامداری نامید .
از نظر تولید لبنیات می‌توان به مرغوب‌ترین پنیر سهند که از شیر دامهای عشایر تهیه می‌شود اشاره کرد .
صنایع دستی عشایر سهند در ردیف جالب‌ترین نوع صنایع بوده و زیباترین جاجیم ، گلیم ، مسند و قالیچه را به بازار مصرف عرضه میدارند که با دستان هنر آفرینان دختران و زنان عشایری بافته می‌شود .
برای رسیدن به این قله چندین مسیر وجود دارد که ما به شرح آن می‌پردازیم .
مسیر جنوبی به مبدا صعود قئرخ بولاق : این مسیر یکی از سهلترین و کوتاهترین راه جهت صعود به قله سهند می‌باشد . برای اجرای این برنامه ابتدا باید از ترمینال تبریز به مراغه رفت .
فاصله این دو از یکدیگر 135 کیلومتر بوده و حداکثر به 5/2 ساعت وقت احتیاج خواهد داشت .
از مراغه می‌توانیم به دو طریق خود را به مبدا صعود برسانیم اولین مسیر از شهرستان مراغه آغاز و پس از طی حدود 8 کیلومتر در راه اصلی به طرف هشترود ( سراسکند ) به سوی شمال و روستاهای کرج آباد وکرده ده تغییر جهت داده و پس از طی مسافتی حدود 41 کیلومتر راه خاکی و آسفالت در نهایت به قئرخ بولاق خاتمه خواهد پذیرفت .
این مسیر بیشتر از مسیر دوم که به آن اشاره خواهد گردید مورد استفاده قرار می‌گیرد . دومین مسیر از همان محل آغاز و پس از طی مسافتی حدود 30 کیلومتر در راه اصلی به طرف هشترود در روستای خراجو به سمت چپ ( شمال ) تغییر جهت داده و در نهایت بعد از طی حدود 50 کیلومتر راه خاکی به قئرخ بولاق منتهی خواهد شد .
فاصله زمانی شهرستان مراغه از هر دو مسیر حداکثر 5/2 ساعت وقت احتیاج خواهد داشت .
پس از رسیدن به قئرخ بولاق در جهت شمال راهی مالرو در وسط دو قله مجزا از هم دیده میشود و تا روی خط الراس ادامه می‌یابد که مسیر مور نظر ما همان خواهد بود .
این راه تا قله کاملاً مشخص بوده و کمتر کسی است که آن را اشتباه بگیرد قله سمت چپ ( غربی ) دارای ارتفاعی در حدود 3562 متر و قله سمت راست ( شرقی ) در حدود 3570 متر ارتفاع دارد که بنام جام داغی و درگویش محلی و ایلات به اجاق مشهور می‌باشد .
روی قله سنگ چین‌های متعددی وجود داشته و در لابلای یکی از آنها یک چاه آب کم عمق 5/1 متری به چشم می‌خورد که احتیاجات کوهنوردان را برای آنهای که بخواهند شب رادر قله سپری نمایند مرتفع خواهد نمود .
اهالی و ایلات بومی احترام خاصی به آب آن قائل هستند . از روی قله و در صورت صاف بودن هوا قله قوچ گلی و کمال و گیروه داغی در سمت شمال و در دوردستها و دشت زیبای شاه یوردی و بایند در پای قله و در همان جهت ، کارخانه گچ سازی بستان آباد ( آذربایجان ) در شمال شرقی و شهرستان مراغه را در جنوب غربی مشاهده خواهیم نمود .
فاصله زمانی قئرخ بولاق تا نوک قله 3 الی 4 ساعت راهپیمائی خواهد داشت . مسیر بازگشت همان مسیر صعود و یا یکی دیگر از مسیرهائی که در زیر به آن اشاره خواهد شد می‌تواند باشد .
اجرای این برنامه و در صورت بازگشت از همان مسیر از تبریز 2 روز وقت احتیاج خواهد داشت.
مسیر شمالی به مبدا صعود روستای اسپراخون ( سفید خوان ) :
این مسیر برای کوهنوردانی که مایل به استفاده بیشتر از اوقات فراغت خود می‌باشند بسیار زیبا و متنوع خواهد بود .
مبدا صعود در این مسیر روستای اسپراخون به اترافع 2400 متر می‌باشد . این روستا در دامنه‌های شمالی سهند آباد قرار گرفته و جاده ای خاکی به طول تقریبی 35 کیلومتر آن را به شهرستان تبریز متصل می‌نماید .
برای این منظور میتوان از سرویس‌های محلی که از خیابان طالقانی ( چهارراه بهشتی ) که همه روزه به مقصد این روستا در تردد است و یا وانت دربست استفاده نمود .
بعد از رسیدن به مبدا صعود راهپیمائی ما در جهت جنوب و از کنار رودخانه باسمنج چای و در خلاف جهت آن ادامه خواهد داشت و در طول راهپیمائی رودخانه مزبور در سمت چپمان خواهد بود .
با ادامه مسیر بعد از 2 الی 3 ساعت راهپیمائی به محلی بنام آبگرم خواهیم رسید .
این محل دارای یک ساختمان گنبدی شکل بوده و در عمق دو متری آن حوضچه ای از آب گرم معدنی وجود دارد و در صورت تمایل بهترین مکان برای برقرار کمپ خواهد بود .
بعد از آبگرم و سپری ساختن شب در این مکان راه را کماکان در همان جهت و از میان مزارع ادامه می‌دهیم تا به انتهای دره اصلی رسیده و بعد از 90 درجه چرخش به سمت شرق ( چپ ) و پس از ادامه راهپیمائی به طرف راست به روی گردنه ای خواهیم رسید که در جهت جنوب این گردنه ، گردنه دیگری قرار گرفته است و راهی مالرو پس از تراورس یک دره فرعی ما را به روی گردنه دوم که حدود 3100 متر ارتفاع داشته خواهد رساند .
فاصله زمانی آبگرم تا گردنه دوم بطور متوسط 6 الی 7 ساعته طی خواهد شد و ازروی این گردنه ودر جهت جنوب شرق آن برای اولین بار قله سهند به وضوح دیده خواهد شد .
از این محل با کم کردن حدود 200 متر ارتفاع و پس از عبور از رودخانه موردی چای به طرف دشت زیبای بایندر و قله حرکت می‌کنیم .
هر کوهنوردی که پایش به دشت بایندر برسد خاطره دل انگیز چمنهای سرسبز و گلهای رنگارنگ و چشمه‌های فراوان آن را برای همیشه در ذهن خود خواهد داشت . فاصله گردنه دوم تا نوک قله سهند چیزی در حدود 3 الی 4 ساعت خواهد بود .
بدین ترتیب کل مسیر از اسراخون تا قله بطور متوسط 14 الی 15 ساعت راهپیمائی خواهد داشت .
مسیر شمالی به مبدا صعود روستای لیقوان :
این مسیر از شهرستان تبریز شروع و پس از طی مسافتی حدود 45 کیلومتر و پس از گذر از قریه باسمنج و روستاهای هربی و بیرق در نهایت به روستای لیقوان به ارتفاع 2300 متر خاتمه خواهد پذیرفت .
برای این منظور می‌توان به وسیله مینی بوسهای محلی که همه روزه از خیابان بهادری تبریز به مقصد روستای لیقوان و بالعکس در ترددمی باشد استفاده نمود .
از لیقوان مسیر راهپیمائی ما از میان باغات و مزارع بطرف جنوب و از روی پلی که بر روی رودخانه باسمنج چای بسته شده ادامه می‌یابد . بعد از حدود 2 الی 3 ساعت راهپیمائی به منطقه ای خواهیم رسید که در منتهی الیه آن قلل گیروه داغی و قوچ گلی داغ و نیز گردنه قوچ گلی به وضوح از این محل قابل رویت می‌باشند .
در برابر
ما خودنمائی خواهند کرد .
راه مالرو از روستای لیقوان تا روی گردنه و از آنجا تا 2 روستای جیچکلو امتداد می‌یابد که در فصل تابستان بیشتر مورد استفاده اهالی قرار می‌گیرد و ما نبایستی به هیچ عنوان از آن خارج بشویم .
همچنین پرس و جو از اهالی محل نیز تا رسیدن به گردنه خالی از اهمیت نخواهد بود .
بطور متوسط فاصله بین لیقوان تا روی گردنه را 7 الی 8 ساعته می‌پیمائیم .از روی گردنه قله سهند ( جام ) در منتهی الیه دشت شاه یوردی و چادرهای ارتش در جهت جنوب به وضوح دیده خواهد شد .
راه مالرو را از روی گردنه به سمت چپ ( شرق ) و با کم کردن 150 متر ارتفاع و تراورس یک یال بیش از 1 ساعت ادامه نمی‌دهیم چرا که امتداد آن به روستای چیچکلو ختم خواهد شد .
از این نقطه مسیر ما به طرف چاردهای ارتش خواهد بود . فاصله گردنه تا دشت شاه یوردی را بطور متوسط 3 ساعته طی می‌کنیم . این محل بهترین مکان برای برقراری کمپ خواهد بود .
دشت فوق بعد از بایندر وسیعترین دشت در منطقه سهند بوده و از لحاظ زیبائی و فراوانی سبزه و گل سرآمد مراتع سهند آباد می‌باشد . از دشت شاه یوردی بطور متوسط تا نوک قله 2 الی 5/2 ساعت راهپیمائی خواهیم داشت .
مسیر شرقی به مبدا صعود روستای چیچکلو :
برای رسیدن به مبدا صعود از این مسیر از دروازه تهران – تبریز پس از طی مسافتی حدود 60 کیلومتر در جاده ترانزیتی به بستان آباد می‌رسیم از بستان آباد به وسیله مینی بوسهای محلی خود را به روستای چیچکلو به ارتفاع 2500 متر می‌رسانیم .
از بستان آباد ما به ترتیب از روستاهای پیشکلو ، چینی بولاق رد شده و در نهایت به چیچکلو خواهم رسید . فاصله زمانی تبریز ، بستان آباد را یک ساعته و جاده خاکی از بستان آباد تا روستای چیچکلو را بطور متوسط 2 ساعته طی می‌کنیم .
از چیچکلو مسیر راهپیمائی ما در جهت غرب و به طرف گردنه ای که حدود 3000 متر ارتفاع دارد ادامه خواهد داشت تا اینکه بعد از حدود 1 الی 2 ساعت راهپیمائی به روی گردنه خواهیم رسید و قله سهند را در جهت جنوب غرب مشاهده خواهیم نمود .
از روی گردنه بعد از کم کردن 100 متر ارتفاع و پس از عبور از رودخانه رفتوچای به دشت شاه یوردی خواهیم رسید فاصله زمانی از روی گردنه تا دشت شاه یوردی حدود 5/1 ساعت راهپیمائی خواهد داشت و از دشت شاه یوردی تا نوک قله بطور متوسط 5/2ساعت در راه خواهیم بود .
این مسیر از بکرترین راههای رسیدن به قله سهند می‌باشد .
خوب دوستان و همنوردان عزیز ، راههای صعود به قله زیبای سهند را از نظر گذراندیم . حال نگاهی خواهیم داشت به صعود قله سهند از یکی از مسیرها ذکر شده به مبدا صعود چیچکلو و یا قئرخ بولاق و بعد از آن راهپیمائی د ل انگیرآن تاروستای تاریخی کندوان را از نظر خواهیم گذراند .
بدین ترتیب که مسیر شماره یک را تا رسیدن به نوک قله جام ادامه می‌دهیم شب را در قله به صبح رسانده و بعد از تماشای طلوع آفتاب ، برنامه راهپیمائی را آغاز می‌کنیم .
راهپیمائی از روی قله به سمت شمال و دشت بایندر خواهد بود که محل مناسبی برای صرف صبحانه خواهد بود . مسیر از دشت بایندر به طرف شمال غرب و پس از گذر ار رودخانه موردی چای به طرف گردنه ای خواهد بود که در گویش محلی به جیم بولاقی مشهور می‌باشد .
راه ماشین رو مخروبه که در تابستان مورد استفاده عشایر قرار گرفته و در جهت شرقی – غربی کشیده شده بهترین شاخص جهت یافتن محل مذکور خواهد بود . یک چشمه آب گوارا نرسیده به گردنه وجود دارد که در صورت نیاز مورد استفاه قرار خواهد گرفت .
فاصله بین قله تا جیم بولاقی بطور متوسط 4 ساعت راهپیمائی خواهد داشت .
بعد از رسیدن به روی گردنه مسیر راهپیمائی ما در جهت غرب خواهد بود پس از کم کردن چند متر ارتفاع راهی نسبتاً عریض را تا رسیدن به منطقه ای بنام گوزل بولاقی ادامه می‌دهیم فاصله جیم بولاقی نیم ساعت راهپیمائی خواهد داشت .
از گوزل بولاقی راه مالروی که تا منطقه ای بنام 1 یه هرری کشیده شده که به هیچ وجه نبایستی از آن جدا بشیویم .
از گوزل بولاقی بعد از گذر از یک شعبه نسبتاً پر آب رودخانه صوفی چای و تراورس یک یال فرعی به روی گردنه یه هرری خواهیم رسید . دو خانوار چادر نشین در این محل زندگی میکنند و می‌توان اطلاعات ذی قیمتی را جهت ادامه مسیر از آنها به دست آورد .
مسر و راه مالرو را کماکان در همان جهت ادامه داده و پس از دقایقی به محل بنام آغچه بیگی می‌رسیم.
فاصله زمانی گوزل بولاقی تا آغچه بیکی 2 الی 3 ساعته طی خواهد شد . آغچه بیگی زمین نسبتاً سطحی است که عشایر منطقه در این محل اسکان یافته اند یک چشمه گوارا و یک شیرپز در این مکان وجود دارد .
این محل بهترین مکان برای برقراری کمپ خواهد بود . پس از سپری ساختن شب در کنار عشایر خونگرم و مهربان و مهمان نواز و وداع با این عزیزان صبح روز بعد راهپیمائی ما به طرف شمال و در خلاف جهت صوفی چای و ادامه راه مالرو به طرف منطقه ای بنام ننه گوری آغزی خواهد بود ( ابه حاج سلیمان ) فاصله آغچه بیگی تا این محل بطور متوسط 1 ساعته طی خواهد شد .
در این محل رودخانه به دو شاخه تقسیم میشود که مسیر رودخانه سمت چپ ( غربی ) مسیر مورد نظر ما خواهد بود .
راه را در خلاف جهت رودخانه ادامه می‌دهیم و بعد از حدود 5/0 ساعت به منطقه ای بنام گویدرق می‌رسیم . از گویدرق مسیر ما در همان جهت ( غرب ) و ادامه راه مالرو به طرف گردنه ای خواهد بود که حدود 3000 متر ارتفاع دارد بعد از رسیدن به روی گردنه قله 3300 متری سلطان را در سمت شمال مشاهده خواهیم نمود .
راهی مالرو از گردنه در جهت شمال غرب تا منطقه ای بنام ارشد چمنی ادامه می‌یابد . حدود 150 متر از روی گردنه ارتفاع کم می‌کنیم و سپس به محل مزبور می‌رسیم .
فاصله زمانی گویدرق تا ارشد چمنی حدود 5/1 ساعت راهپیمائی خواهد داشت . ارشد چمنی یکی دیگر از دشتهای پر از گل و سنبل منطقه سهند آباد می‌باشد . که رودخانه اسکو چای از آنجا سرچشمه می‌گیرد .
از ارشد چمنی مسیر رادر جهت امتداد رودخانه اسکو چای ادامه می‌دهیم و هر چقدر به روستای کندوان نزدیکتر می‌شویم راه رفته رفته عریض‌تر میشود تا اینکه بعد از حدود 4 الی 5 ساعت راهپیمائی به روستای تاریخی کندوان می‌رسیم .
موفقیت در این برنامه به عوامل زیر بستگی خواهد داشت :
1-در تمام طول راهپیمائی از اهالی منطقه مسیرهای مورد بحث را جویا شویم .
2-به علت طولانی بودن مسیرکشش افراد را قبل از اجرای برنامه در نظر داشته باشیم.
3 -به هنگام گذر از رودخانه‌ها مواظب همدیگر باشیم .
4-نقشه و قطب نما همراه داشته و طرز کار با آنها را بدانیم .
5-کوهنوردان مرکز می‌توانند جهت بهتر اجرا نمودن برنامه از قطار تهران – مراغه استفاده نمایند .
شایان ذکر است که غیر از مسیر جنوبی تا کنون در تاریخ کوهنوردی ایران هیچ نوع فعالیتی در فصل زمستان از مسیرهای شرقی و شمالی روی قله انجام نگرفته است . ما توجه همه دوستداران طبیعت را به این منطقه بکر و زیبا جلب می‌نمائیم .

منبع :
http://farabiauoob.mihanblog.com/
http://koohnavardan.ir/
http://fa.wikipedia.org/
http://www.karamat5486.blogfa.com/