گنبدهای مراغه ( مزارهای پنجگانه مراغه )

شهرستان 230هزار نفری مراغه با داشتن 5برج و بنای تاریخی در گذشته به شهر برجها معروف بوده است .
گنبد سرخ:
قدیمی‌ترین بنای تاریخی مراغه گنبد سرخ می‌باشد که بعد از دوره اسلامی در 15شوال 542هجری قمری در دوره سلجوقیان بنا نهاده شد . این بنای مربع شکل ، هر ضلع آن قریب پنج متر طول و 7متر ارتفاع و گنبدی مقرنس دارد.
گنبد سرخ مراغه تشکیل شده از اطاقی که بر روی سکوی بلند قرار گرفته و در پایین آن زیرزمینی قرار دارد . برای ورود به اطاق فوقانی این بنا پنج پله از سطح زمین به اطاق تعبیه شده است .
سه پهلوی شرقی ، غربی و جنوبی گنبد هر یک دارای دو طاق نمای آجری با طرحهای تزیینی و سرطاقی منقش تخمیری میباشد . سردر این بنا دارای یک طاقنمای جالب عمیق است که بالای آن با نقش و نگار تخمیری و کاشی‌های ساده آبی رنگ متداول در دوره سلجوقی مزیین شده است.
گنبد سرخ با کاشیکاری آبی رنگ و آجرکاری و گچ بری ظریف و کتیبه کوفی آجری و نقش و نگارهای گوناگون یکی از بناهای ...مشاهده کامل متن دیدنی و مشهور ایران است از امتیازات مهم تزیینی این بنا اختلاط کاشی فیروزه ای و آبی در زمینه آجری و همچنین گچ بری و نقوش هندسی آن است .
گنبد مدور :
گنبد مدور دومین مزار از قبرهای پنج‌گانه مراغه است.این گنبد از برج‌های مراغه است که دارای پلانی مدور شامل دو طبقه سردابه و نمازگاه است که در سال 562 قمری با استفاده از مصالح سنگ‌های آهکی و حجاری شده و آجرهای خشتی و ساروج ساخته شده است.
این گنبد از بناهای ساخته‌شده در دورهٔ سلجوقی در شهر مراغه است که از آن چیزی بر جای نمانده و مزاری کاملا ناشناخته است.
ارزش بنا در این است که ترقی و تکامل نمای مینایی را طی دوران کوتاه میان تاریخ احداث این بنا و تاریخ ساخت گنبد سرخ نشان می‌دهد.
بنا که از آجر ساخته شده، به سکوی بلندی از سنگ که سردابی در میان دارد، نهاده شده است.
سردر ورودی گنبد مدور دارای قاب و تاقی هلالی‌شکل بوده که درگاه را احاطه کرده و در بالا و زیر تاق هلالی، کتیبه‌ای به‌خط کوفی با نقوش پیچیده‌ای از آجر و کاشی‌های فیروزه‌ای رویت میشود.
معماری این گنبد نیز بسیار جالب توجه است‌. مصالح آن آجر و ملاط و شباهت زیادی به برج دیده‌بانی شبیه است‌.
بنا ظاهری ساده دارد و نظیر نوعی برج دفاعی است که فاقد تزئینات می‌باشد. فقط درب ورودی‌آن با نقوشی مشابه نمای اصلی گنبد سرخ آذین شده است‌.
در فاصله ده متری گنبد مدور، برج ده ضلعی بسیار زیبایی خودنمایی می‌کند که به گنبد کبود یا مقبره مادر هلاکو معروف است.
گنبد کبود:
که به مقبره مادر هولاکو نیز معروف می‌باشد در حدود ۱۰ متری برج مدور واقع است.این گنبد به شکل منشور ده وجهی زیبایی با طاقنما و حاشیه کاری‌ها در دو طبقه ساخته شده‌است.
در این برج، کتیبه‌ای که تاریخ بنای آن را معلوم نماید وجود ندارد ولی کارشناسان آن را مربوط به دوره سلجوقی دانسته و تاریخ بنای آن را به سال پانصد و نود و سه نسبت می‌دهند.
عده‌ای نیز به علت انتساب برج به مادر هلاکو آن را متعلق به دوره مغول می‌دانند ولی به عقیده «آندره گدار» تاریخ بنای برج باید مربوط به قبل از هلاکو باشد.
گنبد غفاریه :
گنبد غفاریه نیز یکی دیگر از مزارهای پنجگانه شهر مراغه است
این بنا در قسمت شمال باختری مراغه، کنار رودخانه صافی چای واقع شده و تاریخ احداث آن در فاصله بین سال‌های 725 و 728 قمری است.
گنبد غفاریه بنایی مربع و آجری است که بر بالای سکویی سنگی و سردابه دخمه‌ای عمیقی استوار است.
در چهار زاویه آن ستون‌هایی با نقوش لوزی ساخته‌اند. جلو خان بزرگ آن، رو به شمال دارد و پهنای طاق زیرین به سمت خاور است. هر یک از اضلاع طرفین و عقب دارای دو طاقنما و یک حاشیه مکتوب می‌باشد.
در این گنبد تمامی خطوط، ریحان است. کاشی‌های این بنا مخلوطی از رنگ آبی دریایی و آسمانی است.
رنگ حروف کتیبه‌ها سیاه بوده و بر متن سفید دیوار با شاخ و برگ فیروزه قرار دارند. بالای طاق نمای مرکزی ایوان بزرگ، کتیبه‌ای سه خطی مشاهده میشود.
در بالای درگاه بنا نیز یک کتیبه دو سطری وجود دارد که به علت ساییدگی و شکستگی مفهوم نیست، ولی به نظرمی‌رسد که القاب و نام صاحب بقعه است.
در جلو خان بزرگ یک طاق‌نمای مرکزی بر سر در ساخته‌اند که دربالای آن دو سطر کتیبه دیده می‌شود.
این گنبد بنایی است مربع از آجر سرخ که بر زیربنایی از سنگ نهاده شده است. در میان این زیربنای سنگی سردابی تعبیه کرده‌اند.
احتمال بسیار وجود دارد که این بنا هم از داخل و هم از خارج گنبدی بوده باشد و طبیعتاُ جزئیات متعددی در آن تغییر و تحول یافته است.
این گنبد در زمان حکومت ایلخانیان و توسط سلطان ابوسعید بهادرخان ساخته شده‌است.
وجه تسمیه بنا براساس آنچه که از متون تاریخی برمی‌آید، چنین است که عارفی به نام نظام الدین احمد بن حسین الغفاری در زمان فرمانروایی سلطان یعقوب بن حسن بیگ آق قویونلو، هنگام مراجعت از حج و عمارتی در نزدیکی این بنا احداث و املاک و باغی جهت مصارف آن وقف نمود.
به همین جهت این عمارت و بناهای وابسته و همچنین برج مزبور به نام وی به غفاریه اشتهار یافت.
گنبد غفاریه با الهام از گنبد سرخ مراغه ساخته شده و به شکل مربع آجری است که روی سکو و بر فراز دخمه‌ای بناشده است و چهار گوشه آن بوسیله ستون‌هایی که دارای تزیینات آجری است، مزین شده است.
درگاه ورودی بنا به سمت شمال واقع شده و دارای یک طاق نمای بزرگ و دو طاق نمای باریک و بلند جنبین می‌باشد.
طاق نمای مرکزی را تزیینات زیبای دارد مرکب از آجر و کاشی‌های الوان سیاه و سفید و فیروزه‌ای و دو کتیبه به خط ریحان .
در نقشه گنبد سرخ مراغه مشخص شده است.

منبع :http://hamshahrionline.ir/details/94108
http://hamshahrionline.ir/details/94106
www1.jamejamonline.i
http://fa.wikipedia.org/wiki