رصدخانه مراغه

رصد خانه مراغه بزرگترین رصدخانه جهان در دوره قبل از اختراع تلسکوپ بوده است .
این رصدخانه در سال 657 به دستور هلاکوخان نوه چنگیز خان مغول زیرنظر خواجه نصیرطوسی روی تپه ای در غرب مراغه بنا شد. ساخت این بنا 15 سال به طول انجامید.
درتشکیل این بنا شخصیت هایی چون علامه قطب الدین فخرالدین مراغی،محی الدین مغربی ، علی بن محمود نجم الدین الاسـطرلابی و... شرکت داشته اند .
به امر هلاکو کتب واسباب وآلات علمی ونجومی بسیارکه از فتح بغداد بدست آورده بود درآنجا جمع آوری گردید .
رصدخانه مراغه یکی از معتبرترین رصدخانه‌های جهان بوده است و 167 سال بعد رصدخانه سمرقند احداث شد.
همچنین بفرمان قوبیلای قآن امپراطور چین و برادر هلاکو خان کارشناسانی برای آموزش و الگو برداری از رصدخانه مراغه به این شهر آمده، پس از مراجعت به چین رصدخانه ای به تقلید از رصدخانه مراغه ساختند.
علاوه بر رصدخانه چین که به تقلید از رصد خانه ...مشاهده کامل متن مراغه به فرمان قوبیلای قآن امپراطور چین و برادر هلاکو خان کارشناسانی برای آموزش و الگو برداری از رصدخانه مراغه به این شهر آمده، تاسیس شد رصدخانه‌های دیگری چون سمرقند، استانبول وهند نیز از روی رصدخانه مراغه ساخته شد.
رصدخانهٔ مراغه علاوه بر رصد ستارگان یک سازمان علمی گسترده بود که در آن بیشتر شاخه‌های دانش تدریس می‌شد. به علاوه، چون در آن زمان ارتباط علمی چین و ایران به علت استیلای مغولان بر هر دو سرزمین برقرار شده بود، دانشمندان چینی، از جمله فردی به نام فائو مون‌جی، در این مرکز مشغول به فعالیت بودند.همچنین فیلسوف و فرهنگ‌نامه نویس مسیحی، ابن‌العبری، در رصدخانهٔ مراغه به درس دادن کتاب‌های اصول اقلیدوس و المجسطی بطلمیوس مشغول بودند.
هولاکو برای نگهداری این مرکز پژوهشی موقوفه‌های ویژه‌ای در نظر گرفت. کتاب‌خانه‌ای شامل ۴۰۰ هزار جلد کتاب و ابزارهای اخترشناسی، از جمله ذات الربع دیواری به شعاع ۴۳۰ سانتی‌متر، کره‌های ذات الحلق، حلقهٔ انقلابی، حلقهٔ اعتدالی و حلقهٔ سموت، نیز فراهم شد.
در همین جا بود که زیج ایلخانی به سال ۶۷۰ هجری(۱۲۷۶ میلادی) فراهم شد. خواجه نصیرالدین طوسی «زیج ایلخانی» را از روی رصدهای انجام‌شده در رصدخانهٔ مراغه تدوین نمود.
قدیمی‌ترین نسخهٔ این زیج در کتابخانهٔ ملی پاریس نگهداری می‌شود.زیج ایلخانی سده‌ها از اعتبار خاصی در بسیاری از سرزمین‌های آن زمان -از جمله در چین- برخوردار بود و در سال ۱۳۵۶ میلادی (۳۰۰ سال پس از مرگ طوسی) ترجمه و در اروپا منتشر شد.
تپه رصدخانه مراغه به طول 510 و عرض تقریبی217 متر و به ارتفاع 110 متر می‌باشد. که قسمتهای مختلف رصدخانه عبارتند از: برج مرکزی رصدخانه – واحدهای مدور پنجگانه – کتابخانه.
برج مرکزی
وسیعترین فضای کشف شده برج مرکزیست که فضای داخلی آن شامل یک راهرو و6 اطاق می‌شود که 4 اطاق مستطیلی شکل و 2 اطاق دیگر که در سمت شمال و جنوب قرار گرفته‌اند شکل هندسی ندارند.
قطری به اندازه 22 متر دارد ضخامت دیوار آن 80 سانتیمتر می‌باشد.
مصالحی که در برج بکار گرفته شده عبارت است از سنگ قلوه، لاشه، سنگهای تراش برای ازاره خارجی و داخلی و سنگهای تراش بزرگ برای ورودی برج آجری در سه اندازة مختلف.
ملات و اندود گچ، کاشیهای بزرگ لعابدار در سه طرح و نوع مختلف سنگهای حجاری شده و نقش دار و آجرهای نقش دار تزئینی می‌باشد.
واحدهای مدور پنجگانه
در قسمت جنوب و جنوب شرقی و شمال برج مرکزی رصد خانه پنج واحد مدور کشف گردیده که هریک بطور مستقیم در کار پژوهش‌های نجومی مورد استفاده داشته‌اند.
در گوشه شمال غربی تپه واقع در زیر حصار شمالی محوطة رصد خانه بنای جالبی به مساحت 330 متر مربع بدست آمده که با توجه به جنبه‌های مختلف امر می‌توان آن را کتابخانه مجموعه دانست.
بغیر از قسمتهای ذکر شده در دامنة غربی تپه رصدخانه مراغه و مشرف به روستای طالب خان چهار مجموعه معماری و تعدادی دخمه کشف گردیده که گذشته از ارزش معماری از نظر روشن ساختن بسیاری از ویژگیهای مذهبی – اجتماعی و اوضاع و احوال خاص دوره ایلخانی به خصوص جامعه مسیحیت زمان، دارای اهمیت و اعتبار فراوان می‌باشد.
این مجموعه تا سال 703 هجری آباد بوده لیـکن پس از آن بر اثر زلزله‌های سخت ، بی توجهی حکام رو به ویرانی رفت.
منبع:http://maragheh.tbzmed.ac.ir/maragheh_rasadkhaneh.html