گنبد پیر علمدار در محلهٔ خوریا نزدیک مسجد جامع و مدرسه حاج فتحعلى بیگ (حوزهٔ علمیهٔ
دامغان) در شرق
دامغان قرار دارد.
این مقبره به سال ۴۱۷ هجرى قمرى به صورت
برج مدور آجرى یا گنبد مخروطى پیازى شکل ساخته شد. ارتفاع این بنا ۱۳ متر، قطر داخلى آن ۴/۵ متر و شهرت آن به دلیل کتیبه‌اى زیبا با خط کوفى مشبک است.
این ساختمان به سبک بناى چهل دختران است.
این بنا در فضای داخل و خارج، طرحی دایره شکل دارد. درگاه ورودی آن هم در جنوب غربی رو به سوی مسجد و صحن است.
ساختمان مذکور مقبرهٔ محمد
بن ابراهیم، پدر ابو حرب بختیار، ممدوح منوچهرى دامغانى است.
گنبد مذکور سابقاً ایوانى داشت که امروزه اثرى از آن باقى نمانده است و در دور
ایوان، کتیبه‌اى وجود داشت که فعلاً قطعه‌اى از آن باقى مانده است.
ورودی آرامگاه یک قاب مستطیل شکل است که سردر و ستون‌هایی پیل پا مانند آن را دربرگرفته‌اند. اولین چیزی که در آرامگاه پیر علمدار توجه تان را جلب خواهد کرد، کتیبه‌ای است که به خط کوفی نوشته شده است.
این کتیبه به جا مانده از ایوانی مقرنس است که در گذشته در اطراف آن کتیبه ای از گچ بوده ولی اکنون از آن
...مشاهده کامل متن ایوان فقط کتیبه ای به چشم می‌خورد که رویش نوشته شده:
بسم الله الرحمن الرحیم امر ببنا هذاالمسجد الشرف المولی المعظم خلیفه العرب والعجم سلطان قضاه الشرق کافل مصالح الخلق والدین عمل حاجی بن الحسین البنا الدامغانی غفرالله له.
بعد از آن، چشمگیرترین بخش آرامگاه را روی نوار حاشیه قوس سردر، خواهید دید. یعنی کتیبه‌هایی تزئینی که روی آنها بقایای نوشته‌هایی با گچبری زیبا قابل تشخیص هستند.
بخش بالای برج شامل 7 نوار با تزئینات زیبای آجر تراش و یک کتیبه تسمه‌ای است که دورتا دور پیکره برج را فراگرفته‌اند.
نگاره‌هایی که در گوشه و کنار آرامگاه به چشم می‌خورند، به دو روش هندسی و دوردار کار شده‌اند.
بدنه استوانه‌ای برج این آرامگاه دو بخش دارد , قسمت پایین که حدود نیمی از ارتفاع کلی برج را دربرمی‌گیرد، آجرکاری ظریف و ساده بدون بندکشی دارد و در این بخش فقط دروازه ورودی بنا جا گرفته که با تزئینات خود یکنواختی سطح برج را تغییر می‌دهد.
نمای خارجی آرامگاه با گنبد مدور آجری کم‌خیز آن از نمونه‌های ارزشمند معماری آغاز قرن پنجم هجری قمری ایران به شمار می‌رود.
این آرامگاه در سال 1310 توسط وزارت فرهنگ و هنر با شماره 79 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
منبع:
http://vista.ir/
http://www.tebyan.net/newindex.aspx?pid=211027
http://hamshahrionline.ir/details/166402
