مسجد جامع دامغان روبروى مدرسهٔ حاج فتحعلى‌بیگ که به آن مدرسهٔ پامنار نیز مى‌‌گویند قرار گرفته است.
مسجد جامع دامغان یکی از مساجد دوره‌ی سلجوقی است.این مسجد را میرزا محمّد خان سپهسالار دامغانی بنا نموده است که در زمان فتحعلی شاه به جای مسجدی از عهد سلاجقه بنا شده است.
طول بنا 35 متر و عرض آن 18 متر می‌باشد و دارای دو ردیف ستون است که روی ستون‌ها سقف‌های مدوّر آجری دارد. و فواصل آجرها نیز با گچ بند کشی شده است. ستون‌ها هم آجری است و محراب آن از گچ ساخته شده، ضلع جنوبی صحن دارای سه ایوان است که ایوان وسط آن مرتفع‌تر و عریض‌تر از ایوان‌های طرفین است.
محراب در همین ایوان واقع شده است. دهانه این ایوان هفت متر و درازای زیر سقف 16 متر است.
این مسجد در ضلع غربی و شرقی خود دو شبستان دارد که چند سال پیش مرمّت و بازسازی شده است سطوح منحنی یا تخت روی آجر با طرح هایی که قابل تکثیر به بی نهایت بوده پوشانده می‌شد، تباین سطح ، نقوش را از فاصله دور متغیر می‌نمود و به بازی نور و سایه منجر می‌شد.
در قسمت بالای منار آثاری از کاشی کاری دیده می‌شود ، در صورتی که این تزیینات کاشی متعلّق به زمان ساختمان مناره می‌باشد (درحدود سال 450 هجری قمری ) احتمال زیاد می‌رود که از کاشی کاری مناره‌ی تاریخی قریه سین اصفهان ( 526 هجری قمری ) قدیمی‌تر باشد.
مولف مِرآتالبُلدان آورده: دو مسجد بسیار قدیمی در دامغان هست که هریک را می‌توان جامع گفت ؛ یکی که قدیمی‌تر و معروف به تاری خانه است به گفته اهالی به امر امیرالمؤمنین (ع ) ساخته شده و چند ستون از آن باقی است ، مسجد دیگر که گویند در زمان خلافت مأمون ساخته شده ولی دلیل بر صحّت آن تاریخ نداریم و فعلاً آباد است.
خانیوکف می‌گوید: مسجد جامع دامغان در قرن پنجم هجری ساخته شده است. دراین بنا به آثارو بقایای کتیبه هایی که کم و بیش ازآثار گزند حوادث محفوظ مانده اند بر می‌خوریم این کتیبه‌ها به خط کوفی آن زمان نوشته شده اند من نتوانستم تاریخ بنای مسجد را کشف کنم.
امّا در بالای مناره‌ی آن کتیبه ایی دیده می‌شود که دعای خاضعانه و خالصانه ای است به درگاه خداوند، که با استفاده از اصطلاحات و کلمات قرآن نوشته شده است به طوری که به آسانی می‌توان آن را آیه ای از این کتاب ( آسمانی) پنداشت.
منار دوّم منفرد دارای کتیبه ای سه خطی است امّا این نوشته در چنان ارتفاع بلندی قرار گرفته و به اندازه ای آسیب دیده است که خواندن آن برای من به هیچ وجه ممکن نشد.
منار مسجد جامع دامغان در قسمت شمال شرقی مسجد واقع شده است و تاریخ بنای آن سال 500 هجری قمری می‌باشد. بر اساس نوشته صنیع‌الدوله، منار مذکور دارای 105 پله و ارتفاع آن بیش از 32 متر است.
قاعده منار به شکل مربع و هر ضلع آن بیش از 5 متر می‌باشد ولی اکنون به سبب این که قاعده منار زیر خاک پنهان است، شکل آن مشخص نیست.
ارتفاع منار در حال حاضر 26/75 متر و محیط پایین آن 14/05 متر و محیط بالای آن 6/85 متر می‌باشد. روی منار با آجرهای نازک کوچک تزئین شده و در وسط منار قدری متمایل به پایین کتیبه‌ای از آجر وجود دارد که آیه نور بر روی آن نوشته شده است.
بر روی منار کتیبه دیگری نیز از کاشی وجود داشته که اکنون موجود نیست.
منبع:
http://vista.ir
http://www.negahmedia.ir/
http://du.ac.ir/
