عیارگیران

هیچ سندی که مشخص کننده تاریخ دقیق این آیین باشد، یافت نشده و تنها راویان محلی کهنسال برای این کار ارایه سندی شفاهی نموده و قدمت آن‌را بیش از یک‌صد سال تخمین می‌زنند.

عیارگیران آداب و رسمی سنتی و قدیمی در میان روستاییان منطقه لاریجان بوده، قدمت آن را اکثر راویان بیش از یک‌صد سال می‌دانند.

شکل اجرا به این صورت می‌باشد، که چند چوپان که بیشتر آن‌ها بومی و خود نیز دارای دام بوده، گوسفندهای روستا را که جهت نگهداری ومراقبت در اختیار دارند، با هم همکار شده و در منطقه و محلی گرد هم می‌آورند، که به آن محل گوسفندسرا گویند، و هر یک از چوپانان برحسب وظیفه، کاری را برای کل گله انجام می‌دهند (یکی دنبال بره‌ها رفته، یکی شیرها را می‌دوشد، یکی علوفه گرداوری می‌کند...) به جهت این‌که مشخص شود در شیرهایی که با هم و در هم دوشیده می‌شود، هرکدام و هر خانواده به نسبت دام‌های خود چه سهمی دارد.

در یک روز که معمولا در خرداد ماه بوده و بعد از دوهفته از همکار شدن چوپان‌ها و شیرگیری از دام‌ها در گوسفندسرا می‌باشد، و به عیار روز معروف است، همه محلی‌ها توسط صاحبان گوسفندسرا به نهار دعوت می‌شوند و در صورتی که کسی گوسفند نداشته باشند هم دعوت می‌شود.
شایان ذکر است که شیر روز عیار به میهمانان داده می‌شود و صاحبان گوسفند از آن استفاده نمی‌کنند، هر کدام از چوپان‌ها شیر ...مشاهده کامل متن گوسفندان خود را به صورت جدا از هم با توجه مالک آن‌ها دوشیده و پیمانه می‌زنند.

این پیمانه ظرفی پارچ مانند دارای درجه بندی می‌باشد که در گویش محلی جوله نامیده می‌شود. که به این کار اصطلاحا عیارگیری گویند و به این معنی می‌باشد که گوسفند هر چوپان چه مقدار شیر داشته و چه تعداد پیمانه شیر از گوسفندان به دست می‌آید، و تا پایان موقع با هم بودن (د ماه، سه‌ماه) و همکار بودن چوپان‌ها سهم آن‌ها از کل شیر دوشیده شده کل دام‌ها می‌باشد و در صورتی در طول مدت باهم بودن مقدار کل شیر دام‌ها کم شود، به همان نسبت از سهم شیر هر چوپان کم می‌شود .

عیار روز در واقع روزی برای سنجش و به دست آوردن میزان سهم هر چوپان از مقدار محصول دام‌های خود برای کل فصل می‌باشد و هر ساله انجام می‌شود و اگر فردی خود دارای گوسفندسرا باشد و همکار نداشته باشد، در این کار شرکت ننموده و فقط دام‌های خود را در آنجا نگهداری می‌کند.

عیارگری، فقط در گوسفندسراهای شراکتی انجام می‌شود. این سنت عیارگیران همواره ادامه خواهد داشت زیرا در صورت عدم انجام آن روستاییان می‌بایست دام‌های خود را به تنهایی به چرا برده که این امر به گفته روستاییان منطقه غیر ممکن می‌باشد.

هر روستا به تناسب گوسفندهای خود، دارای گوسفندسرا می‌باشد. به عنوان مثال روستای ناندل شش گوسفندسرا دارد. هر گوسفندسرا بیش از هزار گوسفند ظرفیت ندارد.
چون حجم کار زیاد می‌شود و امکان رسیدگی به آن‌ها نیست.

در تابستان عشایر کوچ‌رو مناطق مهدی شهر، شاهرود و شاهکوه نیز، به منطقه لاریجان آمده و زمین‌ها را اجاره کرده و از دولت پروانه بهره برداری از مراتع جهت دامداری دارند و در صورتی که چند چوپان با هم باشند عیارگیری می‌کنند .

در بخش لاریجان، در تمام روستاهایی که برای دامداری و نگهداری دام، گوسفندان به گوسفند‌سرا برده می‌شود از عیارگیران استفاده می‌گردد.

ابزارها و لوازم مورد استفاده عبارتند از:
دیگ مسی جهت ریختن شیر دوشیده در آن در حجم‌های ده کیلو، بیست کیلو و تا نیم کیلویی هم وجود دارد که در اصطلاح محلی به آن دری گویند(روستای رزان).

پیمانه (میزان) درجه بندی شده که در اصطلاح محلی به آن جوله گویند جهت تعیین دقیق میزان حجمی شیر.

با دعوتی که در عیار روز صورت می‌گیرد، تمام اهالی روستا گرد هم آمده به نحوی یک تجدید دیدار و همبستگی جدیدی ایجاد می‌گردد و تمام کسانی نیز که با هم کدورتی دارند با هم آشتی کرده و دور هم جمع می‌شوند و از بعد اقتصادی نیز برای دامداران به صرفه بوده به نحوی که هزینه تمام شده دامداری برای آن‌ها پایین‌تر می‌باشد.
با توجه به این‌که در این روز مهمانانی از شهر نیز توسط صاحبان دام دعوت می‌شوند، زمینه لازم جهت آشنایی بیش‌تر سایر افراد با فرهنگ منطقه فراهم می‌آید.

منبع:vmic.ir