شهر باستانی هگمتانه

شهر هگمتانه را اقوام آریایی ماد (سده ۱۷ پیش از میلاد) بنا نهادند و آن را پایتخت نخستین شاهنشاهی ایرانی قرار دادند.
شهرباستانی هگمتانه تپه بیضی شکلیست ، در داخل محدوده شهر فعلی همدان، و در دو سوی خیابان اکباتان واقع شده است. "هگمتانه"، یا " هنگمتانه " که به زبان پارسی قدیم به معنی محل تجمع بوده، ترکیبی از دو واژه "هنگ " به معنی " جا " و " متانه " به معنی " تجمع " است.
این واژه در زبان یونانی به صورت "اکباتانا " در آمده است، و در کتیبه‌های عیلامی به صورت " آگ ماتانو" آمده است. برخی نیز معتقدند: " امدانه " یا " آمادای " که در کتیبه پیلسر پادشاه آشور آمده به این محل اطلاق می‌شده.
هگمتانه " در زبان ارمنی، " اهمتان" و در زبان سریانی و پهلوی، "اهمدان " ، در گویش نویسندگان عرب " همدان " و در تورات، " احتمانا" گفته شده است.
هگمتانه پایتخت شاهنشاهی مادها و پایتخت تابستانی ایران در زمان هخامنشیان و اشکانیان بوده است. این شهر کهن، نخستین پایتخت ایران بوده و به همراه آتن در یونان و رم در ایتالیا، ...مشاهده کامل متن از معدود شهرهای باستانی جهان است که همچنان زنده و مهم است.
با این تفاوت که همدان هرگز اهمیت خود را از دست نداده و از آن دو شهر نیز قدیمی‌تر است. یونانیان هگمتانه را اِکباتان می‌خواندند که یونانی شده هگمتانه است.هرودوت این شهر را ساخته دیااکو دانسته و گفته است که هفت دیوار داشته که هر کدام به رنگ یکی از سیاره‌ها بوده اند.
گفته‌های هرودت مورخ یونانی، در قرن پنجم قبل از میلاد، مهمترین ماخذ تاریخی در این مورد است. وی بنای اولیه این شهر را به " دیااکو " نخستین شهریار ماد نسبت می‌دهد ( در 728 قبل از میلاد ).
به این ترتیب: رنگ کنگره‌های قلعه اول سفید، دومی سیاه، سومی ارغوانی، چهارمی آبی، پنجمی نارنجی، و کنگره دو با روی داخلی سیمین و زرین بودند و محیط بیرونی‌ترین دیوار قلعه، تقریباً به اندازه حصار شهر آتن بوده است.
قصر شاهی، که در آخرین قلعه درونی بر پاشده بود، دارای صدها اتاق بوده، و مردم نیز خانه‌های خود را بیرون این قلعه‌ها و در کنار آن ساخته بودند. بنا به در خواست دیااکو، قوم ماد شهرهای کوچکی راکه در آن می‌زیسته اند، رها ساخته و پایتخت را مورد توجه قرار دادند و در اطراف قلعه شاهی، خانه‌های خود را بنا کردند.
نتایج حفاری‌های تپه هگمتانه – آثار کشف شده حاکی از وجود یک شبکه منظم و پیشرفته آب رسانی در شهر حکومتی مادهاو پارت‌ها می‌باشد. در فواصل بین کانال‌های آب رسانی، معابری به عرض 5/3 متری وجود داشته و کف این معابر، تماماً با آجرهای مربع شکل و منظمی مفروش بوده است.
پیشینه حفاری‌های علمی از این تپه، به سال 1913 میلادی بر می‌گردد، که هیئی فرانسوی از طرف موزه لوور پاریس به سرپرستی شارل فوسی، کاوش هایی در تپه هگمتانه انجام داد.
ولی نتایج این کاوشها هیچ گاه منتشر نشد.
در طی 10 فصل حفاری انجام شده از سال 1362 تا 1378، که حدود 14000 متر مربع از بقایای این شهر مورد کاوش قرار گرفته، یکی از کهن‌ترین دوره‌های تمدن بشری نمایان شده است.
همچنین یک حصار طولانی به ارتفاع 9 متر و دو برج عظیم و کم نظیر در درون آن کشف شده، از جمله کاوشهای علمی سال 1362 تا کنون که به سرپرستی آقای دکتر محمود رحیم صراف به انجام رسیده، منجر به شناسایی شهر بزرگی در دل تپه هگمتانه شده است.
تحقیقات نشان داده که در فواصل 35 متری بین معابر، دو سری واحدهای ساختمانی قرار دارند، که هر کدام شامل یک حیاط مرکزی (هال) است. با اتاق‌ها و انبارهایی به صورت قرینه در گرداگرد آن.
به شکلی که هر واحد ساختمانی، فضایی در حدود 5/17 × 5/17 متر را در بر می‌گیرد. معابر مذکور با عرض 5/3 و پی بندی آجری در بخش وسیعی از تپه گسترش داشته و جهت شمال شرقی به جنوب غربی دارند.
همچنین ادامه کاوش‌ها بخش هایی از حصار عظیم شهر به قطر 9 متر وارتفاع 8 متر را آشکار ساخته است. این حصار در فواصل معین، دارای برجهای عظیم بوده، که هگمتانه قدیم را در بر می‌گرفته است.
به طور کلی این تپه در طول یکصد سال اخیر بارها مورد حفاری باستان شناسان داخلی و خارجی قرار گرفته است. از جمله ویژگیهای شهر باستانی هگمتانه معماری و طرح و نقشه منظم این شهر بوده، که در بین آثار باستانی به دست آمده کم سابقه است.
ضمناً در طول حفاریهای انجام شده آثار ارزشمند و بی نظیری کشف گردیده، که اغلب متعلق به دوران هخامنشیان و نیاکان آنهاست.
منبع :http://fa.wikipedia.org/
http://www.hamedan.ir/hamedan/fa/History_He.asp