این بنا در قرن هشتم هجری قمری در مسیر تجاری
ری به آذربایجان بوده است، طبق نوشته کتیبه سردرِ آن «رباط» نام داشته است و در قرن چهاردهم سال ۷۴۳ هجری قمری در
دوره ایلخانیان، در روستای سرچم احداث شده است.
سرچم در ۸۰ کیلومتری محور
زنجان-
میانه در ساحل رودخانه
زنجان چای، مشرف به جاده قدیم
تبریز واقع است. بررسی آثار و بقایای این کاروانسرا نشان می‌دهد که طرح معماری آن از نوع کاروانسراهای چهارایوانی، شامل صحن
مرکزی و حجره‌های شاه نشین بوده است.
در چهار گوشه این کاروانسرا حداقل چهار برج تعبیه شده بود که امروزه همه بخش‌های کاروانسرا، به استثنای درِ ورودی آن، ویران و به تلی از خاک تبدیل شده اند.
این کاروانسرا در کنار رودخانه زنجانرود، یکی از شاخه‌های
رودخانه قزل اوزن قرار دارد و از دیرباز از جمله منزلگاه‌های اصلی جاده
سلطانیه ـ
تبریز بوده است.
به گفته حمدالله مستوفی قزوینی از این کاروانسرا راهی از سمت «یسار» به سوی «
مراغه»
...مشاهده کامل متن می‌رفت و راهی از سمت «یمین» به «میانه» می‌پیوست. دو کاروانسرایی که در این جاده وجود دارد، یکی توسط «خواجه غیاث‌الدین محمد» ـ وزیر «ابو سعید بهادرخان» هفتمین و آخرین حکمران ایلخانی ـ و دیگری توسط برادرش «خواجه جلاالدین» ساخته شده است.
آثار و بقایای برجای مانده مؤید این امر است که این بنا به سلسله بناهایی مرتبط بود. احتمالاً این اثر در پایان به این مجموعه ساختمانی افزوده شده باشد. هم‌چنین این آثار نشان می‌دهد کاروانسرای چهار ایوانی سرچم در آغاز دارای برج‌های مدوری در چهار جهت خود بود و حجره‌هایی در گرداگرد میان‌سرای مربع شکل آن گسترده بود.
بر روی پیش طاق این کاروانسرا، کتیبه‌ای به خط ثلث دیده می‌شود. در این کتیبه که یکی از زیباترین نمونه‌های بر جای مانده در هنر معماری ایران است، نام بانیان این کاروانسرا یعنی فرمانروا و وزیر او و هم‌چنین تاریخ اتمام سازه‌هایی معماری آن آمده است.
بر اساس متن این کتیبه، این کاروانسرا در زمان «ابو سعید ایلخان» و وزیر او «غیاث‌الحق والدین محمد» به تاریخ 733 هـ .ق ساخته شده است.
درِ ورودی آن مشتمل بر دو برج آجری در طرفین و یک دروازه با پوشش قوس جناغی که با سنگ سیاه تزئین شده، است. بالای دروازه اش کتیبه ای بسیار زیبا به چشم می‌خورد که از احداث آن در دوران ابوسعید ایلخان در سال ۷۳۳ هجری قمری حکایت دارد.
تزئینات لچکی ها، کاربندی‌ها و بند کشی درِ ورودی ناقص و نیمه تمام باقی مانده است.
منبع :http://www.magiran.com/npview.asp?ID=2689914
http://www.ichto.ir/Default.aspx?tabid=395#LiveTabsContent10530
