گرمابه‌ها نقش قابل توجهی در انتقال آداب و رسوم و آیین‌ها و مناسک ، ادبیات شفاهی و سایر ابعاد فرهنگی جامعه ایفا می‌کردند.
حمام حاج ابراهیم میراث ارزشمند
بازار زنجان؛
وارد کوچه سقالر که می‌شوی
بافت قدیمی ای از بازار را باید طی کنی حجره هایی با درب و پنجره چوبی و حیاتی که وسط آن یک حوض نشسته، می‌روی تا انتهای کوچه بر سر در چوبی آن حک شده گرمابه باستانی حاج ابراهیم سرمدیان.
بنایی با طاق‌های ضربی یادگار
دوره صفویه، وارد که می‌شوی مردی را می‌بینی که پشت پیشخوان حمام نشسته محمد سرمدیان است چهارمین نسل از خانواده سرمدیان که راه اجداد خود را پیموده و اقدام به اداره حمام باستانی حاج ابراهیم سرمدیان نموده است.
محمد سرمدیان تنها عضو خانواده سرمدیان است که حمام را سر پا نگه داشته است او که اکنون 32 ساله است می‌گوید از 15 سالگی در این گرمابه کار کرده و آرامش کار در حمام را به امور دیگر ترجیح می‌دهد.
با او همراه می‌شوی تا گوشه زوایای این اثر تاریخی جذاب را ببینی، چهار پله را طی می‌کنی تا به دالان برسی پس از دالان سربینه است و کمدها و رختکن‌ها دو پله دیگر که پایین می‌روی وارد هشتی می‌شوی که در گذشته جایی برای اقامه نماز هم بوده و بالاخره محل شستشو که در گذشته از سه خزینه آب گرم، سرد و ولرم
...مشاهده کامل متن تشکیل شده بوده و بعدها تغییر شکل داده و فقط یک خزینه آن باقی ماده است.
امروز دور تا دور سربینه را که فضایی است چارایوانی اشیای قدیمی تزئین کرده از چپق و چرتکه گرفته تا ترازو و کوبه در قدیم .
در قسمت مرکزی این فضا گنبد بزرگ بر جرزهای جانبی استوار شده و در مرکز این گنبد نیز یک نور گیر قرار گرفته که در سه جانب آن( شرقی، جنوبی و غربی) بر روی ساق گنبد سه نورگیر کوچکتر تعبیه شده است.
این مثلث‌ها به گونه ای طراحی شده اند که گویی راس آن‌ها جهت قبله را می‌نمایاند. وجود سردخانه ای در پشت کمدهای سربینه از نکات حائز اهمیت معماری ایرانی است که زمانی به جای یخچال استفاده می‌شده و اکنون به حافظه تاریخ معماری ایران سپرده شده است.
حوض وسط سربینه به رنگ آبی می‌باشد و در گوشه ای از این فضا قل قل سماور شاید جایگزینی شده برای قهوه خانه ای که در گذشته در این محل وجود داشته و امروز بر اثر ریزش سقف آن به سرنوشت سردابه دچار شده است.
حوض کوچکی با دو پله در زیرش راهنمای ورود به داخل حمام است که در سمت ورودی توالتی تعبیه شده، داخل حمام نیز تغییر شکل یافته و با سنگ‌های مرمر آذرین و جای مخصوص دلاک با سرامیک پوشیده شده است.
این گرمابه در زمینی به مساحت 465 متر مربع بنا شده و گرمابه و کاروانسراهای اطراف آن در مسیر جاده ابرایشم قرار داشته اند و از این حیث حائز اهمیت بوده اند.
این بنا از ساروج ساخته شده و دارای یازده ستون است که به جای بتون داخل آن‌ها سرب ریخته شده تا مانع از تخریب بنا شود.
محمد، که چهارمین نسل از خانواده سرمدیان است با اشاره به سیر تامین آب و سوخت این گرمابه می‌گوید: در گذشته به جای دوش آب، خزینه وجود داشته و در هر منطقه فردی به نام میراب آب چشمه را نوبتی به سمت حمام‌های مختلف می‌گشوده تا آب از چشمه راهی خزینه گرمابه‌ها شود.
در شرایطی که آب از چشمه تامین نمی‌شده از چاه‌های آب زیرزمینی آب می‌کشیده اند و خزینه را پر می‌کرده اند.اما با گسترش لوله کشی آب، خزینه‌ها کارایی خود را از دست داده و دوش آب جایگزین آن شد.
درگرمابه حاج ابراهیم یک خزینه وجود دارد که در حال حاضر فقط برای گرم کردن داخل حمام از آن استفاده می‌شود.
با توجه به اینکه در گذشته در جوار این حمام کاروانسراهایی فعال بوده اند و احشام به آنجا انتقال می‌یافته از فضولات حیوانی موجود برای گرم کردن حمام استفاده می‌شده اما پس از مدتی با رکود کار کاروانسراهاو افزایش امکانات، چوب، نفت سیاه، گازوئیل ، نفت سفید و بالاخره گاز شهری جایگزین سوخت‌های قدیمی‌تر شد.
*جوانان بیشترین مشتریان گرمابه باستانی حاج ابراهیم
سرمدیان، با اشاره به وجود قهوه خانه و نمازخانه در گذشته در این حمام اظهار می‌کند: پس از اینکه سقف قهوه خانه حمام فروریخت این محل تعطیل شد،نماز خانه حمام نیز از یک سنگ دو متری تراش خورده تشکیل شده بود که داخل هشتی قرار داشت و مردم روی آن نماز خود را اقامه می‌کردند اما متاسفانه این سنگ هم شکست و نماز خانه نیزاز حمام حذف شد.
هنوز در این حمام دلاک، مشت و مال ده و کیسه کش وجود داردو ماهانه یک مرتبه ناظران بهداشت بر وضعیت بهداشت آن نظارت می‌کنند. به نظر می‌رسد جوان‌ها هم آهسته آهسته به سنت روی می‌آورند، چنانکه بیشتر مشتری‌های این گرمابه را جوانان تشکیل می‌دهند.
با عرض پوزش آدرس دقیق گرمابه حاج ابراهیم در حال حاضر بر روی نقشه موجود نمی‌باشد و نقشه موجود نسبی می‌باشد.
به محض اطلاع از آدرس، نقشه به روز رسانی خواهد شد.
دوستانی که از آدرس دقیق این گرمابه اطلاع دارند لطفا برای درج آدرس دقیق ما را همراهی کنند.
منبع :
http://zanjan.irna.ir/
