قلعه پشتاب یا قلعه پشتو

این بنا در روستای پیشتاب از توابع بخش هوراند در ارتفاع 3000 متری ساخته شده است و متعلق به دوره اورارتوها می‌باشد و تنها دارای یک ورودی بوده که مسیر آن دارای پله‌های سنگی است.
یکی از با ارزش‌ترین و جالب‌ترین آثار تاریخی بخش هوراند از توابع شهرستان اهر در استان آذربایجان شرقی، قلعه پشتاب (پیشتو، پشتو و پیشتاب هم نامیده‌شده) می‌باشد که یکی از دژهای کهن ایران است.
روستای پشتو در 12 کیلومتری غرب هوراند و 50 کیلومتری اهر و قلعه پشتو در یک کیلومتری شمال غربی آن واقع شده و آثاری از تمدنهای اشکانی و ساسانی و قرون میانه اسلامی در آن یافت شده است.
آثار به دست آمده از درون قلعه که سفالهای بدون نقش و نگار قدیمی است، نشان می‌دهد که این قلعه در اوایل ورود اسلام بر منطقه ارسباران و قره داغ ساخته شده است.
قلعه پشتو بر روی بلندترین کوه بین روستاهای پشتاب و کوجان به نام " هشته سر " به ارتفاع سه هزار متر بنا شده است و حصارهای آن بسیار مرتفع و صخره ای بوده و دور تا دورش را پرتگاههای عمیق احاطه کرده است.
تنها راه ورودی به قلعه معبری است از سمت شمال با 220 پله سنگی و در سه سمت دیگر آن پرتگاه‌های ...مشاهده کامل متن مخوفی دیده می‌شود که قلعه را نفوذ ناپذیر ساخته است.
از محل این دژ قلعه قهقهه و دره رود قره سو که از پای آن می‌گذرد، دیده می‌شود.
دژهای منطقه قره داغ ( ارسباران ) از یکدیگر قابل رویت هستند و احتمالاً این دژها در ادواری و از جمله دوره بابک خرمدین که به احتمال قوی در تصرف آنها بوده است، به واسطه علایم آتش‌های شبانه با همدیگر ارتباط پیدا می‌کردند.
در ساخت دیوارهای قلعه پشتو از سنگهای لاشه ای، ملات گل رس، ساروج و تعدادی آجر استفاده شده است.
از این قلعه که شبیه قلعه بابک و شاید همزمان با آن بوده است به هنگام نبرد با اعراب حاکم بر منطقه، استفاده نظامی می‌شده است.
این قلعه دارای آب انبار‌های متعددی است که بیشتر آنها در سمت شمال و درون صخره‌ها کنده کاری شده است.
قلعه پشتاب در زمان کاربری از امنیت بالایی برخوردار بوده چون به غیر از پلکان، صعود از دیگر نقاط قلعه امکان‌پذیر نیست.
موقعیت ممتاز جغرافیایی و آثار معماری باقی مانده در آن نشان از اهمیت در دوران کاربری‌اش دارد.
در مورد سفالینه‌های یافت شده در قلعه پشتو می‌توان گفت، پراکندگی سفالینه‌های هزاره اول قبل از میلاد در این قلعه کمتر از آثار دوران اشکانی و ساسانی و قرون میانه اسلامی است.
سفالینه‌های اشکانی و ساسانی این قلعه عمدتا دارای خمیره نخودی و قرمز و تزییناتی با کنده‌کاری هندسی است و سفالینه‌های قرون میانه اسلامی در دو نوع ساده و لعابدار با خمیرمایه مواد کانی است.
قلعه پشتو (پشتاب) از شمال به ارتفاعات محلی "یغیلی داغلار" می‌رسد و روستاهای " چین ناب" و "کوجان "در جنوب و غرب آن قرار گرفته اند. این قلعه در آذرماه سال 1387 در فهرست آثار ملی ثبت شد.
در اطراف این قلعه طبیعت بسیار زیبا و نابی رو میتوان مشاهده کرد جنگلهای پراکنده یا همون مئشه پارا گلها و گیاهان متعدد که طبیعت این منطقه رو دوچندان می‌کنند همچنین در دامنه قلعه حیوانات وحشی نیز زندگی میکنند بخصوص خرس قهوه ای ( آیی ) و هر از گاهی هم از دامنه کوه پایین آمده و سری به روستاها هم می‌زنند بخصوص روستای جابان !
در اطراف دامنه قلعه پشتاب درختان دارای میوه هم وجود دارند از این میوه‌ها میتوان به بیوک تیکان ( تمشک ) و فندق و ... اشاره کرد. جنگلهای اطراف قلعه محافظت شده می‌باشد.
از اهر تا شهر هوراند 55 کیلومتر راه است که از گردنه سامبران ( 20 کیلومتری اهر ) به سمت راست متمایل می‌شود. دو نقطه تا شهر هوراند، ایستگاهی مهم به حساب می‌آید.
یکی روستای بزرگ« مجیدآباد» است و دیگری کافه اینجار که ورودی جاده روستای اینجار و روستای کوجان و پشتو همان جاست و تمایل دره « علی آباد » به سمت شرق تا به رود « قره سو» بپیوندد.
اندکی بعد از مجیدآباد راه روستای « چیناب» به چشم می‌آید و بعد، راه خاکی بسیار پیر پیچ و خم و طولانی روستاهای « نیق»، « محمدآباد»، و « تازه کند» و البته راه قله « هشته سر».
این اسامی معرف بخش اعظم قابلیت‌های گردشگری در جنوب « هوراند» است. روستای چیناب، راهش آسفالت است و در ارتفاعات ضلع شرقی جاده اهر ـ هوراند واقع است. این روستا را که به سمت شمال و شمال شرق ترک می‌کنیم، به دره‌ی گسترده ای می‌رسیم که آثار تاریخی مهمی را آنجا نشانه است.
گورستان تاریخی قوبول دره سی و میدان هوشنگ شاه و تپه باستانی اژدهاداشی. در دامنه‌های شمالی همین دره، غارهای چیناب واقع است. اگرچه عمق کمی دارند اما زیبا هستند و در مقابل شان قارچ سنگی که هر مهمانی هوس عکس گرفتن با آن را می‌کند.
اگر پشت سر غار، به سمت شمال برویم، جنگل چیناب پیش روی ماست و به ستیغ رشته کوه که وارد شویم، چشم انداز عالی در شرق مان با زیبایی تمام جلوه گری می‌کند.
قلعه‌ی قهقهه از قلاع قره داغ که اکنون در محدوده سیاسی شهرستان مشگین شهر واقع است، به چشم می‌خورد و رود عظیم قره سو که به سوی ارس جاری است.
ادامه راه در خط الرأس کوه‌ها ما را به صخره‌ی بلند « فرهاد داشی» می‌رساند که صعب العبور است اما زیبا و فرود از آن ما را به قلعه‌ی پشتو می‌رساند. اما پشتو راه آسفالت ( تا نیمه ) از جاده اهر ـ هوراند دارد.
در نزدیکی قلعه چشمه ای وجود دارد که کنارش بنایی با عنوان کمپ گردشگری هم ایجاد شده است. از همین مسیر تا پای قلعه با خودرو می‌توان رفت و پای دره ای که به قله فرهاد داشی می‌رود.
در این دره روستای کوجان واقع است که درختان گردو و زغال دارد. این دره و پای قلعه، مکان مهمی برای ایجاد تأسیسات گردشگری است. در آن سوی قلعه‌ی پشتو و دامنه شرقی، روستای پشتو واقع است.
قلعه پشتو جزو آثار ملی است و متعلق به هزاره اول قبل از میلاد می‌باشد. آثاری از تمدنهای اشکانی و ساسانی و قرون میانه اسلامی نیز در آن محل پیدا شده است.
از سمت شمال قلعه پله هایی برای صعود وجود دارد. در واقع پای قلعه پشتو هم اکنون مهم‌ترین و شناخته شده‌ترین مکان گردشگری هوراند به حساب می‌آید.

منبع:
iranianmag.ir/content/1639677/article/5
http://horat.blogfa.com/
http://kh1353.blogfa.com/
www.mihannama.ir/item