قلعه ارشق در شمال غرب مشکین شهر در دهستان « دشت » بخش
مرکزی واقع شده است. که از شمال به کوه آلاچیق تپه‌سی، از جنوب به روستای توبنق، از شرق به کوه کُوهیللی ( به فاصله تقریبا پنج کیلومتر ) و از غرب نیز به روستای دوست بیگلو محدود است.
این قلعه در زمان اشکانیان به دلایل نظامی و تدافعی و جهت حمله به سرزمین امپراطوری روم از جمله
ارمنستان بر روی صخره‌های کوهستان با استفاده از امکانات موجود طبیعی که در اطراف قلعه در داخل دره‌ها و تپه ماهورها به وفور یافت میشود احداث گردیده است.سفالینه‌های کشف شده از این قلعه که به رنگهای مختلف میباشند نشانگر ظرافت کار هنرمندان گذشته این دیار است.
از این قلعه سفالینه‌های نقش‌دار
دوره اسلامی نیز کشف شده است که نشان دهنده تداوم زندگی در این منطقه در طول قرنهای متوالی است در قسمت سراشیبی شمال شرقی
قلعه ارشق آجرهای قرمز رنگی به ابعاد 25 * 25 سانتیمتر وجود دارد که حکایت از رونق و شکوفائی قلعه در زمان ساسانیان است.
زیرا بکارگیری آجر در ساختمان قلعه از زمان ساسانیان متداول شده است. درقسمت شرق قلعه در وسط دیوارها ، جای دری به عرض 120 سانتی متر وجود دارد که احتمالا جای در ورودی به
...مشاهده کامل متن داخل قلعه میباشد و باز در قسمت ورودی شرق قلعه یک برجک نیمه استوانه‌ای از سنگهای لاشه‌ای بر روی صخره سنگی که 15 ردیف از سنگهای آن در حال حاضر باقی است با ملات ساروج درست شده است.
در محوطه شرق قلعه جای یک کوره آتشدان وجود دارد که از تپه‌های اطراف قلعه ، سنگ گچ آبدار( ژیپس ) را که به وفور یافت میشود به این مکان می‌آوردند و به گچ تبدیل می‌کردند.
زیرا بوسیله حرارت در این کوره، ژیپسها شکل متبلور خود را از دست میدادند و به گچ تبدیل میشدند. البته غیر از این در اطراف قلعه سیمانهای طبیعی از جمله لیمونیت و هماتیت و غیره که در رنگ‌آمیزی مصنوعات بشری کاربرد دارند به وفور یافت میشوند.
برای رسیدن به بالای قلعه ارشق باید از راه بزرو از روی صخره‌های خطرناک عبور کرد و خود را به بالای قلعه رساند. در بالای قلعه در سمت شرق آن پی بنایی از آجر دیده میشود که به احتمال زیاد جایگاه و اطاقک دیده بانی یا ساخلوی قلعه بوده است.
در قسمت غربی بالای صخره حدود هفت متر به طرف پائین نزدیک پرتگاه آب انبار بسیار جالبی به ابعاد 5* 3 متر از سنگهای لاشه‌ای مکعبی شکل احداث کرده‌اند که بر روی این سنگها دو لایه موازی آجرهای قرمز رنگی را به صورت دیواره‌های دو جداره با ملات ساروج چسبانده‌اند که مانع نفوذ آب به داخل دیواره‌ها و صخره‌ها بشود.
معماری قلعه
معماری قلعه ارشق بر روی صخره طبیعی و دامنه‌های اطراف آن میباشد.دیواره قلعه ، صخره خطرناک عمودی شکل طبیعی بوده، گویا بدست بشر صخره‌ها پیرایش یافته اند علت پیدایش این صخره‌های عمیق در منطقه فوران کوه آتشفشانی سبلان و فرسایش طبیعی بوده است.
صعود به قلعه فقط از ضلع جنوب شرقی آن امکان پذیر میباشد و این قلعه از نظر پلان معماری شباهت زیادی به معماری قلعه قهقه و قلعه بابک دارد.
دارای چندین برج مدور در دور قلعه با مصالحی از سنگ تراش خورده و سارج بوده، تنها قسمتی از این معماری باقی مانده، و در قسمت فوقانی قلعه خرابه هایی از بناهای سنگ و آب انبارهای سنگی که توسط انسانهای دوره تاریخی کنده و ساخته شده، شکوه و عظمت زیبایی قلعه میباشد به چشم می‌خورد.
معماری قلعه ارشق با گذشت زمان در اثر عوامل طبیعی و انسانی تخریب شده و میراث فرهنگی در صدد بررسی مطالعات باستان شناسی و حفظ و احیاء آن میباشد.
با توجه به نوع معماری مواد فرهنگی موجود در قلعه ، می‌توان استناد نمود که بنیان اولیه این قلعه به اوایل دوره اشکانیان بر می‌گردد، و در دورانهای مختلف اسلامی و تاریخی از جمله دوره ساسانی ، سلجوقی و ایلخانی، با توجه به آثار باقی مانده از آنها به عنوان قلعه نظامی و دفاعی در مقابله با هجوم بیگانگان چندین قرن استفاده شده است.
قلعه ارشق مربوط به دوره سلجوقیان - دوره ایلخانی است و در شهرستان مشکین شهر، بخش مرکزی، روستای توبنق واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۰ خرداد ۱۳۸۲ با شمارهٔ ثبت ۸۸۹۳ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
منبع :
https://fa.wikipedia.org
