قله سبلان

قله زیبای سبلان سومین قله بلند ایران پس از دماوند و علم کوه و یک کوه آتشفشانی غیرفعال است.
ارتفاع قله این کوه ۴۸۱۱ متر است و در بالای قله آن دریاچه کوچکی قرار دارد. سبلان به خاطر آبگرم‌های طبیعی دامنه کوه، طبیعت زیبا و پیست اسکی آلوارس مورد توجه گردشگران است.
کوه سبلان در 35 کیلومتری غرب شهر اردبیل و 25 کیلومتری جنوب شرقی شهرستان مشگین شهر واقع است از لحاظ تقسیمات اداری استان اردبیل، این کوه در مرز بین بخش مرکزی شهرستان اردبیل و بخش لاهرود شهرستان مشکین شهر واقع می‌باشد.
سبلان در میان ترک زبانان محلی ایران "ساوالان" خوانده می‌شود، که در طول تاریخ با توجه به تغییر مذاهب حاکمه، معانی مختلف و گاه متضادی به آن نسبت داده شده است که ردیابی این تغییرات با توجه به مقاصد سیاسی پشت پرده‌ی حکومت‌های پیشین و معدوم نمودن مدارک و مستندات توسط اعراب، کار پیچیده ای است.
به عنوان مثال با توجه به اینکه واژه‌ی ساو چگونه معنا شود ساوالان می‌تواند میدان وحی، وحی گیرنده یا باج گیرنده معنی شود، که با توجه به دیگر ترکیبات واژه‌ی ساو در ترکی مثل ساوجی به معنای پیامبر و عقاید عشایر و بومیان منطقه، معنای "میدان وحی" برای ساوالان منطقی به نظر می‌رسد.
همچنین اصطلاح ((سولطان ساوالان)) که در بین بومیان منطقه در هنگام قسم به این کوه به کار می‌رود موید بار مذهبی آن است.
برخی نیز بر این عقیده اند که میان ساو و سو (ابتدای واژه‌ی سوشیانس) رابطه‌ی معناداری وجود دارد.
برخی از پژوهشگران نیز بر این باوراند که نام سبلان از کلمه کردی سههۆڵان به معنای یخبندان گرفته شده که با توجه به وجود همیشگی برف و یخ در قله کوه این مورد منطقی به نظر میرسد.
کوهستان سبلان به طور کلی سه قله معروف دارد، قله بزرگ آن به سلطان مشهور است و دو قله دیگر آن به هرم و کسری مشهورند.
کوه سبلان از مجموعه‌ای از ارتفاعات متعدد تشکیل شده که به موازات ارسباران ولی اندکی در شرق آن کشیده شده‌است. امتداد آن شرقی–غربی است و از شرق و شمال و جنوب کوهی به نام قوشه داغ آنرا به رشته کوه ارسباران متصل می‌کند.
در جنوب آن کوه بزقوش، که از سمت جنوب غربی به کوهستان سهند مربوط است، کشیده شده‌است.
قسمت شرقی کوه سبلان به قله آتشفشان سبلان که در بلندای ۴۸۱۱ متری قرار دارد، منتهی می‌شود. تمام قله‌های سبلان در همهٔ ایام سال پوشیده از یخ و برف‌های دائمی هستند.
در جبهه غربی قله سلطان و در کنار جانپناه، سنگی به شکل عقاب قراردارد که در طول زمان به نماد سبلان تبدیل شده‌است.این قطعه سنگ به شکل عقابی است که نشسته و سر را به سوی شرق چرخانده‌است.
قله سبلان به شماره ۱۹۴۹۶/۱۲ در فهرست آثار طبیعی ملی کشور به ثبت رسیده و سند مالیکت آن از ارتفاع بالای سه هزار و ۶۰۰ متری قله سبلان به وسعت شش هزار و ۲۰۰ هکتار به نام سازمان حفاظت محیط زیست صادر شده‌است.
بر قله کوه آتشفشان سبلان، در داخل دهانه آتشفشانی آن یک دریاچه که محیط آن بیضی شکل است وجود دارد که در ردیف دریاچه‌های آتشفشانی محسوب می‌شود. کف این دریاچه از بازالت، آندزیت و تراکیت تشکیل شده و آب آن تنها از طریق ریزش برف تامین میگردد.
از نظر شیمیائی، آب این دریاچه در ردیف آبهای سولفاته کلسیک سدیک بسیار سبک و غنی از سیلیس می‌باشد و موجود آبزی در آن مشاهده نمی‌شود.
دریاچه سبلان که در ارتفاع 4811 متری از سطح دریا و درون دهانة آتشفشانی کوه سبلان قرار دارد از نظر علم دریاچه شناسی « limnology » اختصاصاتی خاص دارد که در سایر دریاچه‌ها مشاهده نمی‌شود.
قله‌ی آتشفشانی سبلان، حدود 5 کیلومتر مربع مساحت دارد و مخروط آتشفشانی در جنوب شرقی قله قرار گرفته است در داخل این مخروط، دریاچه‌ای با محیط بیضی شکل به اقطار 140 متر و 80 متر وجود دارد.
سطح آب دریاچه تقریبا 25 متر پائین‌تر از لبه‌های مخروط آتشفشانی است. ناحیة شمالی دریاچه پوشیده از یخچالهای دائمی است و ارتفاع این یخچالها در گرمترین ماههای سال کمتر از 25 متر نمی‌شود.
درصورتی که ناحیة جنوبی دریاچه با گرم‌شدن هوا ، عاری از برف و یخ میگردد. دامنه‌های مخروط در ناحیه شمالی بسیار تند است و در قسمت شرقی مخروط ، بریدگی چندی وجود دارد که دررو آب نامیده می‌شود.
این بریدگی، وسعت و ظرفیت آبگیر دریاچه را کم می‌کند.
آب دریاچه تنها از طریق ریزش برف تامین میگردد و به استثنای فصل تابستان ( از اواسط تیر تا اوایل شهریور ) در تمام فصول سال یخ بسته و منجمد است. درجه حرارت آب از درجه حرارت محیط تبعیت می‌کند و این امر نشان میدهد که آتشفشانی سبلان، فعالیت حرارتی ندارد.
عمق دریاچه در کناره‌های آن بسیار کم و در اواسط آن زیاد است و چنین به نظر میرسد که آبگیر دریاچه به شکل قیف می‌باشد.
مخروط آتشفشانی سبلان که دریاچه را در بر‌میگیرد در حال تخریب بوده و این عمل در نتیجة انجماد و ذوب مجدد یخ و برف صورت می‌گیرد. ساحل دریاچه را سنگهای آذرین از نوع رسوبات یخچالی در ابعاد مختلف پوشانیده‌اند.
در ناحیه شمالی و غربی دریاچه، رسوبات بسیار زیادند و کف دریاچه از سنگ یکپارچه تشکیل شده است در نتیجه ریزش رسوبات یخچالی، صافی و یکنواختی خود را از دست داده است از نظر سنگ شناسی، جنس این رسوبات یخچالی از آندزیت و به مقدار کم از تراکیت است.
مسیرهای صعود به قله سبلان
مسیر 1
معمولی‌ترین و متداولترین راه صعود به قلة سبلان راه آبگرم قوتورسوئی و آبگرم شابیل است.
برای رسیدن به مبدا صعود میتوان از دو مسیر استفاده نمود:
مسیر اول از سه راهی لاهرود (بین مشکین‌شهر و اردبیل) شروع شده وبه آبگرم قوتورسوئی ختم میشود، این مسیر برای کوهنوردان تبریز و غرب آذربایجان از لحاظ وقت و امکانات نسبت به مسیردوم که اشاره خواهد شد با صرفه‌تراست.
تمام مسیر ازلحاظ زمانی به 6 ساعت وقت احتیاج دارد.
مسیر دوم از سه‌راهی لاهرود شروع میشود که کوهنوردان و علاقمندان از مسیر تبریز اردبیل به این آبادی رسیده از آنجا عازم منطقه (قوتورسوئی) میشوند. مسیر دوم از لحاظ زمانی به 7 ساعت وقت نیاز دارد.
برای آگاهی علاقمندان و کوهنوردان خلاصه‌ای از آبگرم شابیل نوشته میشود.
آبگرم شابیل در سمت جنوب غربی آبگرم قوتورسوئی قرار گرفته است و یک خط‌الراس نه چندان مرتفع این دو آبگرم را از هم متمایز میسازد. این آبگرم نسبت به آبگرم قوتورسوئی بی‌بو ، فاقد املاح گوگردی و معدنی است.
فاصله این دو آبگرم حداقل40 دقیقه تا یک ساعت راهپیمائی دربر خواهد داشت.
کوهنوردان به علت رسیدن آسان به مبدا صعود، منطقه آبگرم قوتورسوئی را جهت صعود به سبلان انتخاب میکنند. برای اینکه کوهنوردان با تاریکی شب مواجه نشوند باید حداکثر تا ساعت 3 بعد از ظهر، قوتورسوئی و شابیل را به مقصد پناهگاه ترک نمایند.
این برنامه تنظیمی مخصوص فصل تابستان است.
پناهگاه در ارتفاع 3100 متری بنا شده است و لازم است کوهنوردان در برنامه تنظیمی خود استراحت شبانه را در پناهگاه منظور نمایند و صبح روز بعد به قله سبلان و دریاچة آتشفشانی حرکت نمایند فاصله زمانی طی مسافت تا قلة سبلان 4 تا 5 ساعت میباشد که با فتح قله در ورای آن یکی از زیباترین مناظر در پیشروی انسان خواهد بود که شاید نظیری بر آن نباشد و با تماشای آن تحسین هر بیننده و کوهنوردی را برخواهد انگیخت .
در طول سال ماههای تیر و مرداد تا اواسط شهریور، بهترین زمان برای اجرای کوهنوردی میباشد. با سپری شدن سه ماه تابستان، سرمای بسیار شدیدی بر منطقه حاکم میشود و همه جا زیر پوشش برف و یخ میشود.
مسیر 2
این مسیر جان پناه - گردنة غربی ازآبگرم شابیل میباشد. مسیر فوق یال سمت غربی آبگرم شابیل شروع شده و پس از عبور ازمنطقة وسیع و صافی به نام میدان هوشنگ و از کنار آبگیر کوچکی که همچون نگینی در انتها و ادامه مسیر میدرخشد ادامه داشته و به نام قره گول معروف میباشد، از آب آن برای سیراب نمودن گوسفندان استفاده می‌نمایند و پس از سوار شدن بر روی یالی که در اصطلاح کوهنوردان به یال (Z) معروف گشته و در نهایت به جان پناه گردنة غربی به ارتفاع 4100 متر خاتمه خواهد یافت و بعد از سپری ساختن شب و استراحت شبانه در مکان جان پناه ، صبح روز بعد پس از 3 ساعت کوه‌پیمائی به قلة سبلان خاتمه خواهد یافت.
فاصله زمانی از آبگرم شابیل تا جان پناه غربی 5 تا 6 ساعت میباشد.
مسیر 3
این مسیر، مسیر صعود به قلة سبلان به مبدا صعود از روستای موئیل است. این روستا حدودا یک ساعت از مشکین‌شهر فاصله دارد و جاده شوسه آنرا به مشکین‌شهر وصل می‌نماید.
این مسیر بیشتر از مسیرهای ذکر شده در فصل زمستان مورد استفاده قرار میگیرد. چند راهنمای محلی در این روستا جهت راهنمایی و کمک برای کوهنوردان وجود دارد.
مسیر راهپیمائی از روستای موئیل تا جان‌پناه گردنة غربی، بصورت غربی شرقی بوده و بعد از آبگیر قره گول به جان‌پناه سبلان خاتمه می‌پذیرد.
این مسیر به طور متوسط نه تا ده ساعت عملیات راهپیمائی خواهد داشت.
مسیر 4
مبدا صعود این مسیر روستای ورگهه‌سران ( ورگه‌سران ) از توابع شهر سرعین میباشد. این روستا در جانب شرقی قلة سبلان قرار گرفته و راهی مالرو دارد که پس از 9 ساعت راهپیمائی، کوهنوردان را به محل کمپ قله هدایت میکند.
این محل بین قلل هرم و سبلان قرار گرفته و فاصله‌اش تا هرم اول 2 ساعت و تا نوک قله سبلان 4 تا 5 ساعت راهپیمائی خواهد بود. این مسیر، کمتر مورد استفاده کوهنوردان جهت صعود به قله قرار میگیرد اما یکی از بهترین مبادی صعود به قلل هرم سه‌گانه مخصوصا در فصل زمستان است.
مسیر 5
طی این مسیر برای رسیدن به قلة سبلان ، از طریق گردنه شمالی قلة سبلان میسر خواهد بود. مسیر 5 به علت صعب‌العبور بودن وداشتن دیواره‌های مهم ، کمترمورد استفاده و شناسائی و صعود کوهنوردان قرار میگیرد.
مبداء مسیر به طور دلخواه آبگرم شابیل یا قوتورسوئی خواهد بود. مسیر راهپیمائی از آبگرم شابیل در جهت جنوب بوده و بعد از صعود به قله‌ای به ارتفاع 4000 متری وگذر از گردنه‌ای که آبگیری نیز در روی آن وجود دارد کوهنوردان را به قلة سبلان خواهد رساند.
از روی گردنه، جان‌پناه سبلان در غرب و پناهگاه و یخچال معروف سبلان در سمت شرق بوضوح قابل رویت خواهد بود. کل مسیر از آبگرم شابیل تا نوک قله بطور متوسط 7 تا 8 ساعت راهپیمائی خواهد داشت.
مسیر 6
این مسیر، مسیر صعود قله از طریق یخچال شمالی و معروف قلة سبلان میباشد. مبداء صعود آبگرم شابیل یا قوتورسوئی بوده، از آنجا تا پناهگاه شمال شرقی و بعد از حداکثر یک ساعت راهپیمائی تا پای یخچال خواهد بود.
صعود از ابتدای یخچال تا نوک قله بستگی به مهارت و آمادگی اعضای گروه کوهنوردان خواهد بود، و یک گروه ورزیده و آماده میتواند آنرا در 7 ساعت صعود نماید. بهترین زمان برای صعود از این مسیر اواخر شهریور ماه میباشد.

منبع :http://waravi.parsiblog.com/
http://www.yjc.ir/
http://www.farsnews.com/
http://daneshnameh.roshd.ir/