قنات قصبه گناباد

آدرس : خراسان رضوی-گناباد
قنات گناباد از عمیق‌ترین و شگفت انگیزترین سازه‌های آبی جهان است و در استان خراسان، در ارتفاعات سیاه کوه در جنوب‌غربی شهر گناباد قرار دارد.
قنات قصبه به عنوان یکی از پدیده‌های شگفت‌انگیز دست ساخت انسان است که توجه بسیاری از مورخان و پژوهشگران را به خود جلب کرده است.
این قنات سابقه تاریخی 2500 ساله آثار دوره هخامنشیان استان خراسان به شمار می‌آید.
این قنات از میانه اراضی کوی شرقی گناباد از محلی مشهور به «برج علی ضامن» در داخل رسوب‌های ریزدانه آغاز شده و از 7 کانال متصل به هم شکل گرفته است.
بر اساس آخرین مطالعات طول این قنات ۳۳۱۱۳ متر و تعداد چاه‌های آن متجاوز از ۴۷۰ حلقه و عمق مادر چاه آن نیز حدوداً ۲۸۰ تا ۳۰۰ متر است.
این قنات، از یک رشته اصلی و 6 رشته فرعی تشکیل شده است که مجموعا 427 میله چاه دارد و عمیق‌ترین آن‌ها به حدود 300 متر می‌رسد.
شغل و حرفه چاه کنی، میرابی و لایروبی در گناباد از رونق ویژه‌ای برخوردار بوده است. برای حفر این قنات، در زمان هخامنشیان از چرخ چوبی چاه استفاده شده است.
ناصر خسرو قبادیانی نخستین کسی است که در سفر نامه اش به ...مشاهده کامل متن توصیف این قنات پرداخته و عمق چاه آن را هفتصد گز و طول آن چهار فرسنگ ذکر نموده و آن را نیز به کیخسرو نسبت داده‌است.
همچنین قدیمی‌ترین ساعت آبی جهان بصورت کاربردعملی در قنات گناباد و زیبد بکار گرفته شده.
معماران ایران قدیم، به شکل زیبایی این قنات را آراسته‌اند. این قنات نه تنها بزرگترین قنات دنیا است، بلکه تنها قنات منبع آب زنده گناباد به حساب می‌آید و هیچ چشمه یا رودخانه‌ای در منطقه بیابانی این شهر به جز این قنات وجود ندارد.
قطعه سفال‌های پراکنده در اطراف دهانه چاه‌های این رشته حاکی از این است که رشته قصبه واقع در کانال اولیه اصلی قنات بوده که در زمان هخامنشیان حفر شده و به دنبال آن رشته‌های دیگر قنات در مواقع خشکسالی حفر شده است.
اما ریزش پی در پی قنات، پیشینیان را به یافتن راه چاره‌ای ترغیب کرد که طی آن در فاصله 683 متری، قنات را به دو شاخه تقسیم کنند تا در صورت ریزش و بسته شدن یکی از کانال‌ها، آب از دیگری خارج شده و در داخل انباشته نشود.
فضای داخلی قنات دارای کانالها و تونلها اعجاب انگیزی است که با بررسی‌های انجام یافته بر روی آن حفره هایی مشخص شده است . ظاهرا این قسمتها برای قرار دادن چراغ و پیه سوز و وسایل روشنایی به کار می‌رفته است در حال حاضر میزان آبدهی این قنات ۱۵۰ لیتر در ثانیه است.
قنات قصبه سه ورودی دارد. جایی که اکنون مظهر قنات است و با بتون مسیری حدود ۷۰۰ متر ساخته شده است تا به جریان اصلی قنات برسد. دوم مظهر قبلی آن که اکنون خشک است و مسیری به اندازه همان تونل سیمانی ایجاد شده است که خشک اما کاملا دست نخورده و طبیعی است.
ورودی سوم ،تقاطع تونل سیمانی و تونل خشک است جایی که آب قنات بعد از عبور از اعماق ۳۰۰ متری زمین و طی راهی طولانی تغییر مسیر داده است و وارد تونل مصنوعی می‌شود.
راهی هم به سمت تونل خشک ادامه دارد.
قنات قصبه شهر گناباد به لحاظ موقعیت و قدمت آن یکی از بهترین مکان‌های گردشگری این شهر محسوب می‌شود و هر ساله گردشگران بسیاری را به خود جذب می‌کند.
قنات قصبه گناباد در سال 1379 توسط سازمان میراث فرهنگی با شماره 2963 در
فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
این قنات به شماره ۵۲۰۷ در سازمان یونسکو ثبت شده‌است.

منبع:
http://www.aftabir.com
http://fa.wikipedia.org
http://hamshahrionline.ir/details/163660