روستای بیمرغ مرکز دهستان پسکلوت
گناباد است و در 28 کیلومتری مرکز شهرستان واقع شده است.
روستا قدمتی بیش از ۲۰۰۰ سال و دارای سابقه بس کهن و سرگذشتی طولانی است ،
روستای بیمرغ از اطراف با روستاهای روشناوند ، نوده پشنگ ،اروک ، شوراب همجوار است .
در نزدیک این روستا آثار باستانی معروف به تپه”اروک” و “نوده پشنگ” مربوط به دوران پیش از اسلام وجود دارد. آب و هوای این منطقه گرم و خشک است و آب قنات‌ها که از کیلومترها دورتر(حدود 30 کیلومتری) از سمت جنوب
گناباد به این منطقه آورده شده، برای اهالی نعمت بزرگی است.
سیزده سهم از چهارده سهم روستا در سال 957 قمری(حدود 500 سال پیش در زمان شاه طهماست صفوی) توسط یکی از سادات بزرگوار به نام “ابوالفتح علی الحسینی جنابذی” به همراه تعداد دیگری از املاک روستاهای
گناباد وقف آستان
قدس رضوی شده است.
در اسناد و وقفنامه نام “بوُیمرغ” هم آمده که معمّرین اظهار داشته اند چون این روستا به وسیله پرندگان (مرغان) ظاهر شده، به این نام معروف شده است.
چون خود بیمرغ ملک ندارد غالبا در مزارع و دهات اطراف مختصر ملکی برای خود تهیه کرده اند و خودشان زراعت
...مشاهده کامل متن میکنند یا زارع دارند.از مهر قنات تا خود آبادی تقریبا یک فرسخ و نیم فاصله است از این رو مقدار زیادی از آب تا موقع رسیدن به زراعت مخصوصا در تابستان جذب زمین میشود .
وجه تمسیه :
بسیاری از نویسندگان واژه بیمرغ را در آثار خود به صورت‌های گوناگون ثبت کرده اند از جمله در کتاب تاریخ تالیف نورالدین لطف الله مشهور به حافظ ابرو به قریه بوی مرغ اشاره شده و در بسیاری از کتب قدیمی به همین نام اشاره شده است و در بعضی از کتب به واژه‌های از قبیل بیمورق (فرهنگ ابادیهای کشور،جلد پنجم ،بهمن 1347 ص 30)ی بی مرغ و بیمُرغ نیز اشاره شده است که هرکدام دارای معانی خاصی است و یا تغییر نام این منطقه را بتوان به حوادث طبیعی و تحولات تاریخی و شاید خیلی از موارد دیگر ارتباط داد.
مثلا:
1) واژه بی مرغ از ( بی) و( مرغ) تشکیل شده که هرکدام دارای معنایست :
(بی) در ترکی به معنای بزرگ و وسیع و (مَرغ) به معنای دشت و در کل به معنای دشتهای وسیع و شاید علت این نام گذاری به دلیل وجود برخی از ترکمن‌ها در این منطقه باشد و یا وجود دشتهای وسیع اطراف بیمرغ که مردم در زمانهای قدیم برای تفریح به این مَرغزارها می‌آمدند .
2) واژه بوی مُرغ که فقط دارای معنای خود است :
این واژه نسبت به دیگر واژه‌ها در کتب بیشتر اشاره شده است و شاید قدمی‌ترین نام این منطقه باشد.
بسیاری از مردم بیمرغ بر این عقیده اند که قرنها پیش در این منطقه زلزله ای عظیم منجر به ویرانی کامل روستا شده و عده ای از مردم در حال عبور از این منطقه با مشاهدی مرغی بر روی جسد انسان در زیر خاک که در حال کنکاش بوده متوجه شدند که در این مکان روستایی بوده یا به مشام رسیدن بوی مرغ این منطقه را با این نام نامگذاری کرده اند .
به این داستان تا حدودی میتون صحه گذاشت زیرا گناباد با توجه به ساختار نوع زمین، سرزمینی زلزله خیز است و تا کنون زلزله‌های عظیمی این شهرستان و نواحی اطراف آن را ویران ساخته (بعد از اسلام 22 زلزله در این منطقه گزارش شده است ) حتی یکبار این منطقه طوری ویران شده که فقط یک طفل زنده ماند .
دو مورد از مهمترین و شدیدترین آنها به شرح زیر است :
الف)در قرن هفتم هجری در حدود سال 635
ب)در سال 809 هجری در زمان صفویه ( در شبی زمستانی) در حالی که همه مردم در خانه‌های خود آرمیده بودند ، بیشتر آبادیهای گناباد در اثر این زلزله به کلی ویران شد .
3) وآژه‌ی بِِِِِِیْمرغ به معنای : برای مرغ
واژه ای که اکنون برای نام این منطقه به کار برده میشود . بعضی از مردم علت این نامگذاری را وقف این منطقه توسط خان آن جا برای مرغ‌های امام رضا (منظور کبوتر‌های امام رضا ) میدانند .
4)واژه بیمرغ :
تلفظ این واژه با واژه قبلی یکی است و امروزه هم به کار میرود ، بعضی گویند به لفظ فرس قدیم بَی یعنی خوب و بَیْمرغ یعنی : مرغ (دشت )خوب/یا/ مرغ خوب.
با توجه به توضیحات محققین مختلف این تعبیر صحیح به نظر نمیرسد البته گروهی بر این اعتقاد بودند که بَی به معنای بغ= خدای زرتشتیان و بیمرغ در اصل بَیْ بُغ بوده است.
5)بیمورق : شاید به همان معنای بی مرغ
اینکه بیمرغ روستای 2000 ساله هست شک نکنید ، در زیر مطالبی از کتابهای تاریخی جمع آوری شده که با تجزیه و تحلیل آن میتوان به قدمت 2000 ساله یا بیشتر بیمرغ پی برد .
1) عین مطلب : {نام شهر و آبادیهای بیمرغ از زمان قدیم باقی مانده و سلطه مانی گرایی نتوانسته در آن تغیراتی ایجاد کند . نامهایی چون بیمرغ و... (منبع :جغرافیای تاریخی گناباد تالیف سید حسین مجتبوی ص97)}.
2) در کتاب جغرافیای تاریخی خراسان نوشته حافظ ابرو یا همان نورالدین لطف الله ص 28 به قریه بوی مرغ نیز اشاره شده.البته این کتاب به قدمت این روستا اشاره نکرده فقط نویسنده این کتاب که حدود 700 سال پیش این کتاب را نوشته از بیمرغ به عنوان یکی از روستاهای بزرگ گناباد اشاره کرده است .
4)از کتاب رجبعلی لباف خانیکی (گناباد خواستگاه حماسه‌های پنهان )
1) محوطه‌های نسبتا وسیع و بزرگ باستانی گورکی ،پشن ،نقارخانه،اروک،در اطراف روستاهای روشناوند ،نوده پشنگ و بیمرغ وجود دارند که اقامتی طولانی از حدود سه هزار سال پیش تا حدود هفتصد سال پیش در آن منطقه را نشان میدهد.
2) برخی از اسامی مکانها در گناباد یادمان دوران پارتیان و ساسانیان میباشند مثل :خانیک .بیدخت ،بجستان ،بیمرغ ،روشناوند ،که حاکی از حضور جوامعی از آن دوران در نقاط مختلف گناباد و قهستان میباشد.) پارتیان 2250 سال پیش بر ایران حکومت میکردند و این مطلب یعنی قدمتی 2250 ساله .
بیمرغ قدیم مسجد کوچکی داشت و حمام آن را مرحوم میرزا ابوتراب خان مقبل السلطنه زمانی که مستاجر آنجا بود ساخت. مرحوم ملا محمد امام جماعت بیمرغ و از مردم مومن و با ذوق بود که پس از او شیخ حسن فرزندش امامت جماعت آنجا را بر عهده داشت و بعد از او فرزندش شیخ علی به مسجد می‌رفتند و روضه می‌خواندند و به کارهای زراعتی اشتغال داشتند.
بسیاری از مردم بیمرغ در گذشته یا گوسفند دار یا شتر دار بودند ، هم اکنون دامداری در بین مردم رواج دارد و و از صنایع دستی بیمرغ در ده‌های گذشته میتوان به نمد مالی، گلیم بافی وکفش بیمرغی و قالیچه و از صنایع دستی امروزه آن میتوان فقط به نمد مالی اشاره نمود.
در این روستا مزار یکی از اولاد پیامبر(ص) معروف به “امامزاده سلطان احمدبن موسی الکاظم(ع)” یکی از نوادگان امام علی(ع) و حضرت فاطمه زهرا(س) نورافشانی می‌نماید و از صدها سال پیش زیارتگاه و پناهگاه اهالی و زائران بوده است.
منبع:
http://www.beymorgh.ir
http://beymorgh.blogfa.com/
http://farzanebeimorghy.blogfa.com/
http://www.iranvillage.ir/
