باغ نگارستان از بناهای قدیمی
تهران است که در سال ۱۲۲۲ هجری قمری (۱۱۸۷ ه.خ.) به دستور فتحعلی شاه قاجار به عنوان اقامتگاه تابستانی ساخته شد.
این بنا دارای دو عمارت عالی به نام‌های دلگشا و تالار قلمدان داشت.
اتاق‌هایی با درهای چوبی و دو تالار بزرگ در طرفین ساختمان
مرکزی این باغ وجود دارد. این باغ دارای ۶۴ اتاق، چهار تالار، کتابخانه با چهار سالن و ۶۰۰ متر زیربنا است.
تالارها با آینه‌کاری، نقوش طلایی و چلچراغ‌های باارزش مزین شده و تابلوهای آن به‌دست هنرمندانی چون میرزا جانی نقاش، میرزا بابا نقاش و عبدالله خان نقاش‌باشی کشیده شده‌است.
تاریخچه
این بنا در زمان ساخت خارج از
تهران قرار داشت، اما در سال ۱۲۸۴ ه.ق. که ناصرالدین شاه بر وسعت شهر
تهران افزود، این بنا در داخل حصار جدید قرار گرفت و پس از بنای کاخهای صاحبقرانیه و سلطنت‌آباد، این باغ در اختیار نهادهای حکومتی قرار گرفت.
این باغ محدود است از مغرب به خیابان صفی‌علیشاه، از مشرق به خیابان دروازه شمیران، از جنوب به میدان
بهارستان و از شمال به خیابان آتشکده (علائی) و محل سابق دانشکدهٔ ادبیات است.
در قسمت جنوب غربی آن
...مشاهده کامل متن ساختمان سازمان برنامه قرار دارد.
در ۱۳۰۴ ه.ق. این باغ به مدت یک سال به وزارت عدلیه اختصاص داده شد. در زمان مظفرالدین شاه، پس از سفر به فرنگ و بازدید از مدرسه فلاحت امپراتوری در مسکو، اولین مدرسهٔ فلاحت ایران با استخدام یک بلژیکی در این باغ دایر شد.
کمی بعد در بناهای جنوبی باغ، مدرسهٔ مستظرفه به ریاست کمال‌الملک تأسیس شد.
با گذشت زمان از آن جا که این باغ دیگر جزو بناهای سلطنتی نبود، رو به ویرانی رفت تا این که در سال ۱۳۰۷ هجری خورشیدی، وزارت معارف در این محل سه بنای بزرگ ساخت و به دارالمعلمین عالی اختصاص داد.
برای این کار از معمار و مهندس مهاجر روس؛ الکسی مارکف کمک گرفته شد. سپس با رعایت اصول معماری ایرانی، نقشهٔ تبدیل عمارت به دارالمعلمین تهیه گردید. باغ نگارستان نیز به دست سید علی‌اکبر باغبان طراحی شد.
دبیرستان علمیه نیز تا سال ۱۳۱۱ ه.خ. در یکی از این سه بنا دایر بود. با تأسیس دانشسرای عالی در خرداد ۱۳۱۱ ه.خ. تمام بناها به این دانشسرا اختصاص یافت.
در ۱۳۱۵ ه.خ.، کتاب‌خانهٔ باغ ساخته شد که معاونت آن را پروین اعتصامی به‌عهده داشت. در ۱۳۳۵، مؤسسه لغت نامه دهخدا، کلاس‌های زبان‌های خارجی، جغرافیا و کلاس‌های عمومی دانشکده ادبیات دایر شد.
در ۱۳۳۷ نیز مؤسسه تحقیقات اجتماعی در این مکان آغاز به کار کرد.
از ۱۳۴۱ تا ۱۳۷۰ ه.خ.، دانشکده علوم اجتماعی در این محل دایر بود و پس از انتقال آن، زمانی که در ۱۳۷۱ قصد واگذاری و تخریب آن را داشتند، دکتر روح‌الامینی مقاله‌ای با عنوان حسب حال در روزنامه اطلاعات نوشت و به واگذاری و تخریب آن اعتراض کرد.
این محل نزدیک به دو سال متروکه بود تا این که در آبان ۱۳۷۴ دکتر حسن حبیبی، معاون اول رئیس جمهور وقت، از این مکان دیدن و یکی از کارشناسان میراث فرهنگی به نام مهندس دانشور را برای تهیه نقشه و بازسازی باغ معرفی کرد.
او نیز با هماهنگی دانشگاه، نقشه اولیه را به دست آورد و تغییرات انجام شده را اصلاح کرد.
وقایع مهم
اتفاقهای تاریخی متعددی در این باغ اتفاق افتاده‌اند که برخی از آنها عبارتند از:
محمد شاه در باغ نگارستان بر روی تخت طاووس تاج گذاری کرد.
میرزا ابوالقاسم قائم مقام، وزیر محمد شاه، در ماه صفر ۱۲۵۱ هجری قمری در زیر زمین عمارت دلگشا کشته شد.
نخستین مدرسه فلاحت در زمان مظفرالدین شاه در سال ۱۳۱۸ هجری قمری (۱۲۷۹ هجری خورشیدی) توسط داشر اتریشی در این مکان تأسیس شد.
مدرسهٔ صنایع مستظرفه در زمان وزارت ابراهیم حکیم‌الملک تحت ریاست کمال‌الملک در سال ۱۳۲۹ هجری قمری (۱۲۹۵ هجری خورشیدی) در عمارت حوضخانه گشایش می‌یابد.
در سال ۱۳۰۴ هجری خورشیدی به عنوان وزارت عدلیه نامیده شد.
در سال ۱۳۰۷ هجری خورشیدی به عنوان محل دایمی دارالمعلمین و دانشسرای عالی در نظر گرفته می‌شد. بدین ترتیب دو دانشکدهٔ مهم ادبیات و علوم اجتماعی در آن جا تشکیل شد.
اولین فرهنگستان ایران در سال ۱۳۱۴ هجری خورشیدی در اتاق شورای دانشسرا شکل گرفت.
از سال ۱۳۳۵ هجری خورشیدی به ترتیب مؤسسهٔ لغت‌نامهٔ دهخدا، مؤسسهٔ جغرافیا و مؤسسهٔ زبان‌های خارجی در این جا به فعالیت علمی خود ادامه دادند.
در سال ۱۳۳۷ هجری خورشیدی باغ نگارستان به مؤسسهٔ تحقیقات اجتماعی واگذار شد.
پژوهشکدهٔ فرهنگ و هنر در سال ۱۳۷۷ هجری خورشیدی در باغ نگارستان مستقر شد. در سال ۱۳۸۱ هجری خورشیدی این پژوهشکده به مؤسسهٔ پژوهشی فرهنگ و هنر تغییر نام یافت.
منابع :
http://fa.wikipedia.org/
نیرومنش، مهدی، دارالمعلمین عالی: اولین دانشگاه ایران، رشد معلم، شمارهٔ ۱۰۷، بهمن ۱۳۷۳، صص ۷۵-۷۷.
پرش به بالا ↑ پورمند، حسن علی، باغ نگارستان، ماهنامه معماری و فرهنگ، شماره ۲۱.
