آدرس : تهران: خیابان فردوسی، شماره 213. بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران خزانه جواهرات ملی
تا قبل از
دوره صفوی پادشاهان ایرانی نسبت به جمع آوری، حفظ و نگهداری جواهرات و سنگهای زینتی اقدام نکرده بودند.
در دوران صفوی پادشاهان با ارسال سفرایی به کشورهای مجاور اقدام به خریداری و جمع آوری و حفظ جواهرات موجود و خریداری شده کردند. پس از حمله افغان‌ها به
ایران مقداری از این جواهرات به افغانستان فرستاده شد که با همت نادر بخش زیادی از آنها به
ایران بازگردانده شد.
نادر شاه افشار جهت بازپس گیری بخشی از این جواهرات که به هندوستان فرستاده شده بود، نامه‌های متعددی را برای پادشاه
هند فرستاد، اما چون جوابی نیافت با سپاه خویش راهی هندوستان شد.
لشکرکشی نادر موجب آن شد که پادشاه
هند هدایا و جواهرات زیادی را به نادر اهدا کند.
بخش زیادی از هدایا و غنایمی که نادر از هندوستان جمع آوری نموده بود هرگز به
ایران نرسید. نادر پس از بازگشت به
ایران به رسم آن روزگار بخشی از غنایم و هدایا را به حکام، امیران و پادشاهان کشورها و دیارهای اطراف
ایران بخشید،
...مشاهده کامل متن مقداری از غنایم به استان امام رضا(ع) و بخشی دیگر را به سپاهیان اعطا نمود.
پس از قتل نادر یکی از سردارانش به نام احمد بیگ افغان ابدالی دست به غارت جواهرات خزانه زد و بخشی از این جواهرات منجمله الماس کوه نور که بعدها (احتمالا بالاجبار) به ملکه بریتانیا اهدا شد هرگز به ایران باز گردانده نشد.
در دوران قاجار جواهرات گردآوری و بخشی از آنها بر تاج کیانی و کره جواهر نشان و تخت نادری سوار و مرصع گردید. در سال ۱۳۱۶ قسمت عمده این جواهرات به بانک ملّی منتقل و پشتوانه اسکناس گردید.
بعدها این جواهرات به عنوان وثیقه دولت بابت بدهی به بانک قرار گرفت.
خزانه جواهرات ملی ایران با نام خزانه جواهرات سلطنتی، در سال ۱۳۳۴ در تهران و به منظور نگهداری جواهرات ملی ایران برپا شده‌است. در دوره قاجار جواهرات سلطنتی در کاخ گلستان نگهداری می‌شد.
با روی کار آمدن رضا شاه پهلوی، جواهرات سلطنتی به زیرزمین کاخ مرمر منتقل شده و پس از تکمیل ساختمان بانک ملی ایران، جواهرات به این موزه منتقل شد.
خزانه جدید بانک مرکزی در تپه‌های عباس آباد تهران در حال ساخت است.
این خزانه در ساختمان بانک مرکزی ایران قرار دارد و بصورت موزه نیز استفاده می‌شود. بسیاری از جواهرات سلطنتی ایران از دوره صفوی، دورهٔ افشار، قاجار و پهلوی در این موزه به نمایش گذارده شده‌است.
از جمله می‌توان به الماس دریای نور، جقه نادری، تاج فرح پهلوی، تاج کیانی، کره جواهر نشان، تخت طاووس (قاجاری) (تخت خورشید) و تخت نادری اشاره کرد.
دریای نور
دریای نور، درشت‌ترین و زیباترین الماس برلیان در میان گوهرهای سلطنتی ایران و یکی از گوهرهای معروف جهان است. گفته می‌شود این الماس هزار سال پیش کشف و استخراج شده است.
وزن آن 7 مثقال و 20 نخود، یعنی در حدود 182 قیراط، و صورتی است، ولی پیش از تراش، زیادتر از این بوده است.
این الماس توسط نادرشاه افشار، جزو هدایای محمد شاه گورکانی و غنایم جنگی از هند به ایران آورده شده و بعد از طی دوران‌های مختلف به دست شاهان قاجاریه رسیده است.
کره جغرافیایی
کره جغرافیایی که وزن آن با پایه‌های طلایی آن حدود 37/5 کیلوگرم و روی آن 51366 قطعه جواهر گوناگون به وزن 3656/4 گرم نشانده شده است.
اقیانوس‌ها و دریاهای زمردنشان و آسیا مرصع به یاقوت و لعل، ایران مرصع به الماس، اروپا مرصع به یاقوت، آفریقا مرصع به یاقوت سرخ و کبود و آمریکای شمالی و جنوبی و استرالیا مرصع به یاقوت و لعل است و خط استوا به وسیله الماس نشان داده شده و دو حلقه زرین ساده که در روی آنها گل‌های الماس نشان نصب شده، به طور متقاطع کره را در میان گرفته است.
روی کره القاب ناصرالدین شاه منبت و الماس نشان شده است. در این کره، کوه دماوند با یاقوت درشتی مشخص و شهر تهران با یاقوت معروفی به نام اورنگ زیب نمایان است.
تاج‌ماه
تاج‌ماه که بعد از دریای نور، در میان جواهرات سلطنتی خودنمایی می‌کند. این سنگ سفید و خوش آب و رنگ بادامی شکل 112 قیراط وزن دارد و در وسط بازوبند سلطنتی بازوی چپ قرار داشت.
اما بعدها به صورت دگمه یا بر روی سینه یا پیش کلاه نصب می‌کردند و اینک به صورت پیاده در خزانه جواهرات سلطنتی ایران نگهداری می‌شود.
تاج‌کیانی
تاج‌کیانی، تاجی است که پادشاهان در مراسم تاج‌گذاری از آن استفاده می‌کردند.
منبع :
http://www.allmuseums.com/
http://fa.wikipedia.org/
http://www.cbi.ir/page/1397.aspx
