عمارت کوتی

کنسولگری انگلیس معروف به «عمارت کوتی» یکی از بازمانده‌های خارجی در جنوب ایران است. بنایی که در ضلع جنوب غربی بافت قدیم بوشهر و در محله کوتی قرار دارد و محله هم به دلیل وجود همین بنا، به این نام خوانده می‌شود.
محله کوتی از محله‌های بزرگ و قدیمی بوشهر به حساب می‌آید و قسمت زیادی از آن در امتداد ساحل دریا قرار دارد.
معماری این محله دفاعی است تا دزدان دریایی نتوانند به منطقه نفوذ کنند. بنابراین، گشت و گذار در محله کوتی شما را یاد سرزمین قلعه‌ها خواهد انداخت. اهمیت کوتی در بوشهر قدیم به حدی بود که بیشتر مراکز تجاری، فرهنگی و نمادهای زندگی مدرن آن دوران، در این محله ساخته شده بود.
عمارت کوتی از سه حیاط غربی، شرقی و شمال شرقی تشکیل شده و در هر کدام از حیاط‌ها اتاق هایی در یک و دو طبقه با کاربری‌های مشخص، ساخته شده است.
پلان معماری اتاق‌های حیاط غربی که در دو طبقه (همکف و اول) ساخته شد، «U» شکل است و در سه جهت شمال، جنوب و شرق اتاق ها، طارمه قرار داشته و بین ستون‌های طارمه ها، آفتابگردان چوبی تخت به کار رفته بود.
از اتاق‌های حیاط غربی به عنوان ...مشاهده کامل متن دفترکار پرسنل کنسولگری انگلیس استفاده می‌شد.
در حیاط غربی، کف اتاق‌های طبقه همکف با اندود ساروچ و کف اتاق‌های طبقه اول با اندود گچ فرش شده و سقف آنها با تیرهای چندل پوشانده شده است.
در برخی اتاق‌ها به علت بلندی طول اتاق از تیرهای چوبی قطور که به تیرهای باربر (حمال) معروف هستند، برای اتصال تیرهای چوبی بین دو سقف به یکدیگر استفاده شده است.
از تزئینات هنری به کار رفته در اتاق‌های حیاط غربی به این موارد می‌توان اشاره کرد: استفاده از شیشه‌های رنگی در بازشوها ( درها، پنجره ها، گنجه ها)، هنر گچبری در حاشیه اتاق‌های ضلع شمالی به شکل نقوش گل و بوته و ساقه‌های گردان، به کاربردن کاشی‌های نقش دار رنگی در ابعاد 10*10 سانتیمتر در اطراف بخاری‌های اتاق‌های طبقه اول، و همچنین از تزئینات گچبری به سبک اروپایی به دور ستون‌ها طارمه ضلع جنوبی همراه با پخ در جهات مختلف آنها.
در حیاط شرقی که پشت (سمت شرق) حیاط غربی قرار دارد و از نظر وسعت و مساحت بزرگ‌تر از حیاط غربی است، اتاق‌ها در یک طبقه (همکف) طراحی شده و از حیاط برای پارکینگ وسایل نقلیه (کالسکه و ماشین) استفاده می‌شده است.
در ضلع جنوب حیاط شرقی، کلیسای مستطیل شکل کوچکی با سقف بلند قرار داشته که به کلیسای (عیسی، ظهور مسیح) شهرت داشته و توسط رالف نارمن شارب در سال 1911 میلادی ساخته شده است.
در این کلیسای کوچک یک طبقه که به کارمندان و افسران انگلیسی اختصاص داشته و از معماری زیبایی برخوردار بوده، از بازشوهای ( پنجره ها) ظریف، با شیشه‌های رنگی، قوس تزئینی شاخ بزی بین دیوارها و بالای پنجره‌ها و چراغ‌های چوبی زیبایی در گوشه‌های دیوارها به عنوان تزئینات داخلی استفاده شده است.
بر سر در ورودی ضلع جنوبی کتیبه ای نصب بوده که نام کلیسا به زبان فارسی و انگلیسی بر روی آن نوشته شده بود.
حیاط شمال شرقی نسبت به دو حیاط دیگر کوچکتر است. اتاق‌ها در سه جهت حیاط و یک طبقه ساخته شده و از آنها به عنوان انباری، اتاق نگهبانان و رانندگان استفاده می‌شده است.
در ضلع شمال غربی بنا سرویس‌های بهداشتی قرار داشته و دو اتاق یک طبقه، برای کار پزشکان در نظر گرفته شده بود.
کف هر سه حیاط با اندود سیمان پوشانده شده و ارتباط طبقات به یکدیگر توسط سه نوع راه پله، یک دوم در گردش، یک طرفه و دو طرفه انجام می‌گرفت. زمین بازی تنیسی در خارج محوطه عمارت و در سمت غرب قرار داشته و آب انبار بزرگی در خارج حیاط کنسولگری بریتانیا و در سمت شرق برای استفاده ساکنین ساخته شده بود.
ورود و خروج افراد از طریق چهار در که در چهار جهت شمال، غرب، شرق و جنوب قرار داشته، انجام می‌گرفت. از در شمالی، که نسبتا بزرگ است و امروز نیز وجود دارد، برای رفت و آمد وسایل نقلیه، و از در غربی که دو ستون دایره شکل سنگی در دو سمت آن قرار دارد برای آمد و شد مقامات عالی رتبه انگلیسی استفاده می‌شده و در دو طرف در غربی از داخل، دو اتاق یک طبقه برای کنترل ورود و خروج افراد ساخته شده بود.
در جنوبی که کلیسا را به خارج متصل می‌ساخت، این امکان را به وجود می‌آورد که افراد بدون عبور از سایر قسمت‌های ساختمان، به کلیسا رفت و آمد کنند و در شرق حیاط نیز یک در تخته ای کوچک قرار داشت.
با ملی شدن صنعت نفت ایران و رفتن انگلیسی‌ها از بوشهر، ساختمان این عمارت برای مدتی به عنوان اداره امور دارایی و اقتصاد و سپس اداره کشاورزی از آن استفاده شد.در هنگام جنگ تحمیلی، مهاجران جنگی در این ساختمان اسکان داده شدند.
با تمام این ها، عمارت کوتی در 5 تیرماه 1380 ه ش به شماره 3995 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید.

منبع:
http://www.chn.ir/
http://www.beytoote.com/
http://tnews.ir/