آدرس : یزد، خیابان قیام، موزه آب
موزه آب یزد، اردیبهشت ماه سال 1379 توسط شرکت سهامی آب منطقه‌ای
یزد، در شهرستان
یزد افتتاح گردید.
این موزه در یکی از ارزشمندترین آثار معماری سنتی
یزد به نام خانه کلاهدوزها واقع شده است.
موزه آب محل مناسبی برای شناخت آثار و ابنیه‌های تاریخی در زمینه‌های مختلف مربوط به آب است که می‌تواند مورد استفاده پژوهشگران و علاقه‌مندان قرارگیرد.
در این موزه لوازم مختلف حفر قنوات، ابزار و ادوات اندازه‌گیری حجم آب، وسایل تأمین روشنایی در قنات، اسناد و مدارک خرید و فروش آب و وقف‌نامه‌های قدیمی، کتابچه میرابها و اسناد توزیع آب، ظروف نگهداری و حمل آب و بسیاری لوازم و اشیاء ارزشمند دیگر در معرض دید همگان قرار گرفته است.
در حال حاضر این موزه بیش از 200 شیء تاریخی از وسایل مرتبط با کندن کاریز گرفته تا اسناد و مدارک برخی از قناتهای اصلی
یزد در معرض دید علاقه‌مندان قرار داده شده است.افزاری که در این موزه است شامل کلنگهای ویژه کندن کاریز، چرخچاه، لباس مقنی، انواع شیرهای برداشت آب از آب انبارها، ظرفهای سفالی وشیشهای ویژه ترابری و نگهداری آب، یک رشته مشک سقایی و ماکت چگونگی گردش آب قناتها و اسناد و مدارک
...مشاهده کامل متن و وقفنامهها می‌باشد.
اما تعدادی از این اشیا به دلیل قدمت بالا، منحصر به فردند. برای نمونه، چند مشربه از هزار سال پیش در این موزه در معرض دید همگان قرار گرفته و از آنها در کتابهای تاریخی کهن به عناوین مختلف یاد کرده‌اند.
هم‌چنین ظرفی شیشهای با لولههای جانبی در این موزه وجود دارد که صدها سال پیش، آب را داخل آن میریختند و در محوطه بالایی آن برف قرار میدادند. این ظرف چون دوجداره است، برف به مرور آب شده و باعث میشده که این آب و همواره خنک، تازه و عاری از هر گونه آلودگی به دلیل عدم ورود حشرات به آن باشد.
ویژگیهای این موزه و بنای تاریخی، پنج طبقه بودن آن و گذشتن یک رشته کاریز صدها ساله از میان آن می‌باشد.
در پشت با م این خانه، چاه خانهای قرار دارد که وسیله چرخچاه از آن آب میکشیدند و آب انبار خانه را که در طبقه همکف قرار داشت، پر می‌کردند.
ساختمان این بنا که دارای 720مترمربع مساحت می‌باشد در سال 1266 هجری شمسی (1888میلادی) به دستور حاج سید علی اکبر کلاهدوز، که تاجری بلند آوازه بوده، بنا گردید و روزگاری دوقنات به اسامی رحیم آباد و زارج از زیر این بنا عبور می‌کرده که هنوز هم قنات دو هزار ساله زارچ با 75کیلومتر طول کانال در زیر حیاط این عمارت در جریان است.
علاوه بر آقای کلاهدوز و همسرشان، دختر، دوپسر و عروسهایشان و نیز دو خانواده از خدمتکاران سیاه پوست در این عمارت و منزل مجاور آن سکونت داشته‌اند.
ساختمان این بنا یک هنر معماری شگفتآور است که از پنج اشکوب یا پنج سطح تشکل شده است. به گونهای که از سطح اول یا پایینترین طبقه آن، انشعاب کاریز دو رحیمآباد و زارچ میگذرد که یکی از این دو قنات، هنوز هم فعال می‌باشد.
گچ بری این بنا که دارای اشکال و نقوش متفاوت و جالبی می‌باشد در سالهای اخیر مرمت شده است.
سطح دوم را اگر پایاب در نظر بگیریم، در ژرفای 10 متری از زمین قرارداد و فضای آن هم حالت هشت ضلعی دارد که به خاطر برخورداری از دمای ثابت و فضای مطلوب، جای خوبی برای نگاهداری خوراکیهاست.
در میان این اشکوب نیز، حوضی قراردارد که با گذرآب کاریز از آن همیشه دارای هوای خنک و مطبوع است. سطح سوم این بنا شامل طبقه زیرزمین است که دارای اتاق و دالانهای متعدد و مرتبط می‌باشد و بیشتر روزهای گرم تابستان اهالی خانه در آن سکونت داشته‌اند.
سطح چهارم هم اشکوب همکف بود که آن هم دارای اتاقهای پنج دری، تالار، اتاق ارسی، آشپزخانه و محل زندگی خدمتکاران خانه بوده است. طبقه پنجم، پشت بام خانه می‌باشد.
در آن، چاه خانهای بوده که از طریق آن و با استفاده از چرخ چاه، آب چاههای معروف به چهل گز برداشت و برای آشامیدن و موارد بهداشت اهل خانه استفاده می گردید.
نقوش گچ کاری ساختمان خانه کلاهدوزها که در نوع خود کم نظیر می‌باشد به نقشهای گیاهی مشهور است و نمایشگر گل ها، گیاهان و حیواناتی است که حیات بخش کاشیکاری و گچ‌بری در طبیعت خشک کویرند.
زمینه این گچ‌کاریها سیمگل کمرنگ (کاهگل بسیار ظریف) می‌باشد.
منابع :
www.yazdfarda.com
http://www.fareiran.com/
http://www.yazdfarda.com
www.aftabir.com
