مسجد جامع کبیر یزد

آدرس : یزد - خ امام خمینی(ره) - مقابل برج ساعت - مسجدجامع - انتهای خیابان مسجد جامع
مسجد جامع یزد از دیدنی‌های بی بدیل و تاریخی استان یزد می‌باشد که به شیوه یک ایوان در دل کویر می‌باشد و در طی حدود ۱۰۰ سال و سه دوره بنا شده‌است.
می‌گویند بنای اصلی آن به ساسانیان برمی‌گردد. اگر این قول درست باشد لابد آتشکده‌ای زرتشتی بوده است که با ورود اسلام به مسجد تغییر کاربری داده است.
مسجد درقرن 6.ق به دستورگردشاسب ازنوادگان علاءالدوله کالنجار، ساخته شده وبنای اصلی مسجدکنونی از آثار «سیدرکن الدین محمدقاضی» است. پایه‌های اصلی مسجد را ساسانیان و بنای فعلی مسجد، از لحاظ شیوه معماری متعلق به دو دوره موسوم به آذری دانسته‌اند.
بنای گنبد خانه متعلق به دوره ایلخانی و سر در رفیع مسجد را متعلق به زمان شاهرخ و دوره تیموری دانسته‌اند. این بنا از لحاظ خوابیدگی گنبد، سردر رفیع وبلند و همچنین کاشیکاری زیبا و منحصربفرد، شهرت دارد.
در واقع مسجد فعلی بر جای سه مسجدی بنا شده که در قرون متمادی در جوار یکدیگر ساخته شده بودند. این سه، نهایتاً در دوره ...مشاهده کامل متن «قاجاریان» به مسجدی واحد با صحنی وسیع تبدیل شده است.
اولین مسجد یا «مسجد جامع عتیق» در نیمه دوم قرن سوم هجری قمری و در زمان حکومت عمرو لیث صفاری با طرح شبستانی ساخته شد.
دومین مسجد یا «مسجد جامع قدیم»، در نیمه دوم قرن پنجم هجری قمری در زمان حکومت علاء الدوله گرشاسب بن علی بن فرامرز -از امرای کاکویی یزد- ساخته شد و سومین مسجد یا «مسجد جامع نو» در نیمه اول قرن هشتم هجری قمری به همت «سید رکن الدین محمد قاضی» در پشت قبله مسجد جامع قدیم بنیان نهاده شد.
این مسجد صحنی کوچک و گنبد خانه و ایوانی عظیم داشت.
هنر معماری بی نظیر ایرانی درگچ کاری ، شبستان، صحن ، قدرت و استواری کاشیکاری‌های نفیس و زیبای لاجوردی و مناره‌های برافراشته آن جلوه گر است.
گنبد خانه مسجد جامع یزد، چه از نظر سازه و معماری و چه از نظر تزئینات و کاشی‌کاری، دارای عناصر با ارزشی است و هرکدام از این عناصر قابلیت بررسی به صورت مجزا و مستقل را دارند، اما باید توجه داشت هماهنگی بین همه این عناصر باعث به وجود آمدن گنبد خانه ای زیبا و متناسب شده است.
کتیبه‌‌های مسجد یکی به خطّ کوفی آجری و دیگری به خطّ ثلث سفید روی کاشی لاجوردی است. در متن کتیبه سردر، نام شاهرخ تیموری و سلطان جهانشاه و تاریخ ۸۶۱ هجری قمری خوانده می‌شود.
اگر به دیدن مسجد جامع یزد رفتید به این نکته هم دقت کنید که نور مسجد از طریق روشنایی غیرمستقیم به وسیله انعکاس نور از گچ سفید گنبد و دیوار‌ها تأمین می‌شود.
گنبد زیبای مسجد از نوع دو پوستهِ پیوسته بوده و بر آن نقش گل صابونکی معقلی با ظرافت اجرا شده است و بر ساقه آن کلمه "الملک لله" به خط کوفی تکرار شده است.
مناره‌های مسجد هر کدام 48 متر ارتفاع دارند و قطر آنها هم حدود هشت متر است. گفته می‌شود این مناره‌ها در سال 1313 هجری شمسی فروریخته و دوباره ساخته شده است.
مناره‌ها هرچه به سمت بالاتر می‌روند لاغرتر می‌شوند. می‌توان گفت این مسجد به چند دلیل حایز اهمیّت است: نخست آن که قدیم‌ترین نمونهٔ معماری است که طی قرن نهم هجری قمری، در معماری مذهبی ناحیّهٔ یزد از آن تقلید شده‌است؛ این طرح مرکّب از یک مقصورهٔ گنبددار و یک شبستان مستطیل بلند و کشیده‌است.
دیگر ویژگی مهمّ بنا کاربرد وسیع تاق‌های سراسری (تاق و تویزه) در شبستان‌هاست که با کاشی معرّق همراه‌است. نکتهٔ قابل توجّه دیگر در ساختمان مسجد جامع یزد، مسألهٔ ایجاد روشنایی غیر مستقیم به وسیلهٔ انعکاس نور از گچ سفید گنبد و دیوارهاست.
همچنین تزیینات داخل و خارج گنبد، نمای خارجی- داخلی ایوان اصلی و محراب زیبای آن که از قسمت‌های مهمّ مسجد به شمار می‌رود، بی‌نهایت ارزنده و جالب است

منابع : yazd.ir - ostanyazd.ir - yjc.ir - ghoolabad - wikipedia.org