قلعه گبری در یک فرسنگی شرق شهر
قم، پشت مسجد جمکران و درست در وسط
بافت مسکونی روستای جمکران قرار دارد.
این بنا یک چهاردیواری از خشت و گل است و اهالی محل آن را به نام قلعه‌ی «گِلی» می‌شناسند و ساخت آن را به زمان «جمشیدشاه» از شاه‌های پیشدادی نسبت می‌دهند.
تنها چیزی که از این قلعه باقی مانده، چهاردیواری آن است که در وسط آن زندگی جریان دارد. چیدمان دیوارهای این قلعه در نوع خود، خاص است، به‌گونه‌ای که نیم متر چینه، چند رج خشت از بالا تا پایین دیوار را به ترتیب پر کرده است.
چهار دیوار قلعه به یکدیگر متصل هستند و ارتفاع آن حدود شش تا هفت متر با قطر حدود دو متر است و مصالح آن از خشت و چینه است.
به نظر می‌رسد این دیوارها حالت دفاعی داشته‌اند و با توجه به این‌که یک سازه‌ی دفاعی از استحکام بیشتری برخوردار است، این قلعه نیز آن استحکام را دارد.
همچنین در داخل قلعه، خانه‌هایی کوچک برای استفاده‌ی مردم و اتاقک‌های نگهبانی بوده است.
بعد از ثبت این مکان در 17 آذرماه 1379 در فهرست آثار ملی، برای این بنا در ورودی گذاشته شد و تابلویی با هدف معرفی، کنار آن نصب شد.
قم در متون قدیمی به‌دلیل داشتن قلعه‌ها و حصارهایی معروف به نام «چهل حصار» معروف بوده است، خان روستای
...مشاهده کامل متن جمکران نیز به‌عنوان یکی از روستاهای اصلی قم برای مردم روستایش برج و بارویی دفاعی ساخته بود تا در مواقع لزوم از آن استفاده کند.
این قلعه‌ی ساسانی، بعد از دوران اسلامی و حتی در دوران متأخر اسلامی نیز استفاده می‌شد.
به مرور به‌دلیل گسترش روستا، افزایش جمعیت و در نهایت، توسعه‌ی ساخت‌وسازها، این قلعه مانند دیگر قلعه‌ها اهمیت خود را به‌عنوان یک مکان دفاعی از دست داد و کمتر کسی به آن توجه کرد؛ ولی خوشبختانه دیوارهای قلعه گبری تقریبا سالم هستند و از بیرون، نمای قلعه کاملا مشخص است که گویای وجود تأسیسات دفاعی کامل و سابقه‌ی سکونت در منطقه است.
منبع:
http://www.isna.ir
http://www.ghatreh.com/
http://khabarkhoon.com/
www.mehrnews.com
