آدرس : قزوین، ابتدای خیابان سپه
مجموعه باغ صفوی اثری است مربوط به
دوره صفوی -
دوره قاجار که در زمان پایتخت بودن
قزوین در عهد صفویه ساخته شده است. شاه طهماسب اول صفوی پس از خریدن اراضی زنگیاباد (محوطه
سبزه میدان و باغ موزه و فضاهای میان خیابان‌های شرقی، غربی و جنوبی تا ابتدای خیابان سپه) دولتخانه صفوی جدیدرا ساخت و امرا و اشراف را دستور داد تا منازلی در دوسوی خیابان بسازند و این منطقه را جعفر آباد با لقب "باب جنت" نامید.
در ابتدای خیابان سپه – نخستین خیابان ساخته شده در
ایران – قرار دارد. سر در
عالی قاپو در زمان سلطنت شاه عباس اول( 1028- 985ه. ق ) به صورت کنونی تغییر شکل یافت.
تعمیرات و اضافاتی نیز در دوران ناصر الدین شاه صورت گرفت و در دوران پهلوی اول به علت اقامت پلیس در آنجا ابتدا نام "نظمیه" و سپس "شهربانی" در ترنج بالای سردر به خط مرحوم عبدالعلی پزشکیان گچبری گردید و در زمان پهلوی دوم قسمت اضافی بالای سردر را برچیدند.
این سردر، ورودی اصلی به دولتخانه دوران صفویه به شمار می‌آمد. این مجموعه هفت درب داشته است که یکی از آنها
...مشاهده کامل متن را عالی قاپو می‌نامیدند و در اصلی جنوبی است که به خیابان و میدان شاه باز می‌شده است و از مجموع درب‌های آن جز درب عالی قاپو، اثری باقی نمانده است.
بنای سردر شامل ایوان رفیع ورودی با 17 متر ارتفاع و قوس تیزه دار و سه ردیف طاق نما در طرفین آن است که به خیابان شهدای قزوین مشرف است. در زمان قدیم، در مقابل این سردر خیابان سپه -اولین خیابان ایران-قرار داشته است.
گوشواره هایی با ستون نماهای آجری در دو طبقه نمای سردر را تکمیل می‌کنند. جنس کف سردر، سنگفرش و پایین‌تر از سطح خیابان کنونی و دارای شیبی کم به سمت داخل باغ می‌باشد.
متاسفانه تزیینات سردر مخصوصا نقاشی‌ها و دیگر تزیینات هشتی آن بطور کل تخریب شده‌اند و در حال حاضر تنها کاشیکاریهای معرق را در ورودی سر در:بالای قوس؛ به عنوان ازاره در پایین بنا؛ و در ردیفی در بدنه بنا که خطی روی آن نوشته شده است می‌بینیم.
هشتی متصل به ایوان ورودی به شکل هشت ضلعی است که در این هشتی پلکان هایی دیده میشود که به طبقه بالا، جایگاه نقاره زنان راه می‌یابند. و در طرفین محور ورودی آن اتاق‌های نگهبانی قرار دارد.
یکی از این اتاق‌ها در دوره قاجار به قرایت خانه و دیگری به چای خانه تبدیل شد. اکنون تمام اتاق‌ها متعلق به چای خانه است. درطرف خاوری بنا، بعدها، مدرسه‌ای ساخته شد.
این قسمت نیز در گذشته، مانند طرف باختری، جایگاه قراولان و نگهبانان بوده است. جلو درب عالی قاپو جلوخانی است که در دو طرف آن، دو سکوی پهن با سنگ ساخته شده است.
کتیبه و شباک کاشی تنها تزیینات باقی مانده در ایوان ورودی است که مضمون آن، تقدس و تکریم شاهان و آرزوی نابودی دشمنان آنهاست. این کتیبه به خط ثلث و به قلم علیرضا عباسی، نقاش و خطاط معروف صفویه است.
بر فراز این کتیبه، پنجره مشبک بزرگی از کاشی قرار گرفته است. بیش از دو گوشوار بلند در طرفین سردر که بر بالای طاق‌نمایی واقع شده که بنا را به ساختمانهای هم جوار پیوند می‌داده است.
در دو سمت شرقی و غربی بنا نیز ساختمانهای دیگری قرار دارد. قسمت غربی را به عنوان چاپخانه تا سالهای اخیر استفاده می‌کرده‌اند که در ابتدا محل نگهداری ستوران بوده است.
در طرف شرقی این سردر که پیش از مشروطیت رختشویخانه بود، مدرسه ای به نام امید در سال ۱۳۲۰ قمری احداث شد که از اولین مدارس نوین ایران و به سبک اروپایی به نام امید شاه شد.
این بنا خشتی و بر روی پی سنگی قرار دارد.
شاردن سیاح فرانسوی به کتیبه دیگری در این سردر که مضمون آن بیت معروف زیر است و در حال حاضر وجود ندارد اشاره می‌کند: گشاده باد به دولت همیشه این درگاه به حق اشهد ان لا اله الا الله.
سردر عالی قاپو قبل از انقلاب، جایگاه شهربانی و سپس در اختیار نیروی انتظامی بود، اکنون در اختیار میراث فرهنگی قرار گرفته و به منظور احیای دولتخانه صفوی مرمت می‌باشد که خرداد 91 شروع گردید و مرمت بخشهای آسیب‌دیده کف‌فرش هشتی، رنگ‌برداری و رنگ‌آمیزی درب‌های ورودی، مرمت آجرهای فرسوده و شکسته، بندکشی توخالی هشتی و تهیه و نصب درب‌های چوبی بخش داخلی بخشی از عملیات مرمتی بوده است.
منابع:
کتاب "سر در عالی قاپوی قزوین یا آیینه عبرت"، محمد دبیر سیاقی
http://fa.wikipedia.org/wiki
http://www.qazvin.ir/web/guest/45
http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13910516000076
http://www.noormags.com/view/fa/articlepage/107335
http://www.velaiatnews.com/?type=dynamic&lang=1&id=8792
