عالی قاپو

آدرس : اصفهان - غرب میدان نقش جهان و روبروی مسجد شیخ لطف اله
کاخ عالی قاپو عمارتی است که در غرب میدان نقش جهان و روبروی مسجد شیخ لطف اله سر بر افراشته و به عنوان یکی ازمهمترین شاهکارها ی معماری اوائل قرن یازدهم هجری مطرح است.
تاریخ ساخت بنا به 1054 هـ.ق باز می‌گردد . این قصر دروازه مرکزی و مدخل کلیه قصرهایی بود که در دوران صفویه در محدوده میدان نقش جهان بنا شده بودند،در ابتدا شکلی ساده داشته و به مرور زمان و در طول سلطنت شاه عباس طبقاتی به آن افزوده شدند و در زمان شاه عباس دوم ایوان ستوندار به آن افزوده شد.
شاه صفوى سفیرها و شخصیت هاى عالى‏قدر را در این کاخ به حضور مى‏پذیرفته است. در زمان شاه‏ عباس دوم به بناى اصلى افزوده شده و شاه و میهمانانش از تالار همین عمارت، مناظر و چوگان و چراغانى و آتش‏بازى و نمایش هاى میدانى را تماشا مى ‏کردند .
در طبقه همکف دو تالار وجود دارد که در آن روزگار به امور اداری و دیوانی اختصاص داشت ، در طبقه سوم ایوان بزرگی است که بر هجده ستون بلند و رفیع استوار است و در وسط این ایوان حوض زیبایی ازمرمر وجود دارد .
عالی قاپو مرکب از دوکلمه عالی ...مشاهده کامل متن و قاپو است که با هم به معنای « سر در بلند » یا « درگاه بلند» هستند. اسامی دیگر آن علی قاپو ، دولتخانه مبارکه نقش جهان و قصر دولتخانه می‌باشند.
ارتفاع آن ۳۶ متر است و این کاخ داراى 5 طبقه است که هر طبقه تزئینات مخصوص دارد. مینیاتورهای هنرمندانه رضاعباسی ،نقاش معروف عهد شاه‌عباس‌، نقاشی‌های گل و بوته‌، شاخ و برگ‌، اشکال وحوش و طیور و گچ بری‌های زیبای آن به شکل انواع جام و صراحی در تاق‌ها و دیوارها تعبیه شده است.
در طبقه سوم ایوان بزرگی است که بر ۱۸ ستون بلند و رفیع استوار است در وسط این ایوان حوض زیبائی از مرمر و مس وجود دارد که قرینه آن در تزئینات زیر سقف انعکاس یافته است.
گچبری‌های آخرین طبقه، که تالار آن به اتاق موسیقی یا اتاق صوت معروف است باعث می‌شود انعکاس حاصله از نغمه‌های نوازندگان گرفته شده و صداها طبیعی و بدون انعکاس صوت به گوش برسد.
آنچه عالی قاپو را در زمره آثار باشکوه و بسیار نفیس قرار داده است علاوه بر مینیاتورهای کار هنرمند معروف عصر صفوی رضا عباسی، گچبری‌های آخرین طبقه است که تالار آن به «اتاق موسیقی» یا «اتاق صوت» نیز معروف است.
در این قسمت از کاخ شکل انواع جام و صراحی در دیوار تعبیه شده است ساختن و پرداختن این اشکال به غیر از نمایش زیبائی و خلاقیت و ابتکار هنرمندان گچکار برای این بوده است که انعکاسات حاصله از نغمه‌های نوازندگان و اساتید موسیقی به وسیله این اشکال مجوف گرفته شود و صداها طبیعی و بدون انعکاس به گوش برسند.
«فرد ریچاردز» که خود نقاش معروفی بوده و در اواخر عصر قاجاریه به ایران آمده درباره تزئینات گچبری این اتاق می‌نویسد: « ... این تورفتگی‌ها مانند قطعات مختلف بازی معما با تناسب خاصی پهلوی یکدیگر قرار گرفته اند... » گذشته از گذشت زمان که متأسفانه به عالیقاپو لطمات فراوان زده است عوامل مخرب دیگر مانند حمله و استیلای افغانها و جنگ‌های مختلف و انتقال پایتخت از اصفهان و بی توجهی حکام بعد از صفویه خسارات جبران ناپذیری به بنا وارد آورده است.
در دوران قاجاریه عالی قاپو چند سال محل سکونت و کار ظل السلطان بود و او تغییراتی در کتیبه‌های آن داد. کتیبه‌های جبهه شرقی بنا و الواح خط نگاشته سردر ورودی که طی اشعاری به تعمیرات سال ۱۲۷۴ اشاره می‌کند مبین همین مطلب است.
در چهل ساله اخیر به دلیل آن که خطر ویرانی کاخ عالی قاپو را تهدید می‌کرد و همچنین به علت توجه مردم و ارگانهای دولتی به میراث‌های فرهنگی، مرمت هائی توسط هیأت‌های متخصص داخلی و خارجی در آن انجام گرفته است.
بطور کلی بنای عالی قاپو به عنوان یک بنای تشریفاتی خوش ساخت و زیبا دستاورد دیگری است از هنر معماری دوران صفویه که از فراز آن منظره شهر باستانی اصفهان و تغییر و تحول ۱۰۰۰ ساله آن به خوبی نمایان است.
منابع: ویکی پدیا، سایت اصفهان، سایت اصفهان من،