موزه گنجینه رشت

ساختمان موزه رشت بنایی است با قدمتی 70 ساله که در زیرزمینی به وسعت 700 متر مربع و با زیربنای 560 متر مربع در خیابان طالقانی ( بیستون ) این شهر واقع شده است.
این بنا در گذشته به میرزا حسین خان کسمائی آزادیخواه، شاعر و روزنامه نگار معروف و از رجال دوره مشروطیت و نهضت جنگل تعلق داشت و در سال 1349 هجری شمسی ، وزارت فرهنگ و هنر وقت آن را خریداری نمود.
پس از تعمیرات لازم ، برای نخستین بار توسط کارشناسان مرکز مردم شناسی ایران به موزه تبدیل شد و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی تا سال 1367 با نام موزه‌ی شهر زیر نظر اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی گیلان اداره می‌شد.
با تشکیل سازمان میراث فرهنگی کشور، این ساختمان در اختیار مدیریت برنامه ریزی موزه‌ها و نمایشگاه‌ها قرار گرفت و پس از مرمت اساسی در تاریخ دهم مهرماه 1367 بازگشایی شد.
این موزه از دو بخش مردم شناسی و باستان شناسی تشکیل شده است.
بخش مردم شناسی
بخش مردم شناسی به صحنه‌های بازسازی شده از زندگی مردم و تندیس بومی گیلان مزین شده است. غرفه‌های مربوط به این بخش در طبقه‌ی اول موزه قرار دارد.
پس از ورود به موزه ، در سمت راست غرفه ای وجود دارد که زندگی سنتی مردم گیلان ...مشاهده کامل متن را به نمایش گذاشته ،در آن مجسمه‌های مومی یک مرد چوپانِ تالش ، ایستاده با پیراهن و جلیقه و شلوار و گیوه ، با چماقی در دست دیده می‌شود.
پیرمردی چانچو به دست ( چانچو چوبی است که بر روی دوش نهاده می‌شود) که برای فروش مرغ و تخم مرغ به شهر آمده نیز در کنار او دیده می‌شود.
در غرفه دوم سالن شرقی ، سه زن روستایی با لباس‌های محلی گیلانی قرار دارند.
در غرفه ای دیگر به انواع وسایل تدخین ( دخانیات ) برمی خوریم که در آن وسایلی نظیر انواع قلیان‌های برنجی سفالی ، مسی، ورشویی و شیشه ای و انواع کیسه توتون و تنباکو ، چوب سیگار ، وافور، چپق ، جعبه توتون و جاسیگاری در معرض تماشای بینندگان گذاشته شده است.
در کنار ویترین قبلی ، ویترینی دیواری مربوط به وسایل پیرایش و پزشکی تعبیه شده است. در این ویترین وسایلی مانند سرمه ، سرخاب ، آینه ، شانه‌های مختلف چوبی ، سرمه دان، سوزن دان، تیغه فلزی ، سنگ و ماشین اصلاح سلمانی و همچنین بادکش مخصوص حجامت از شاخ گاو، انبر دندان کشی ، نی و چاقو ختنه کردن ، پیمانه قاشقی و قمقمه برنجی دردار وجود دارد.
در غرفه دیگر این سالن با نوع و چگونگی ابریشم کشی و چله کشی آن آشنا می‌شویم. روبه روی این غرفه ویترین هایی وجود دارد که در آن وسایل مورد نیاز حمام مانند لگنچه ، تاس ، سنگ پا، پارچ و لیوان مسی ، قاب آیینه ، جای سرخاب و سفیداب در معرض نمایش قرار دارند.
ویترینی دیگر به نمایش انواع قاشق‌های چوبی محلی و قاشق‌های فلزی اختصاص یافته است.
یکی دیگر از غرفه‌ها مربوط به کارگاه سراجی (زین سازی ) است که یکی از مشاغل پررونق مردم تالش و سیاهکل در گذشته بوده است. در این غرفه ابزار مختص این شغل و ساخته هایی مانند تزیینات مربوط به اسب و قاطر چون مگس پران ، دهن بند و ران بند که از چرم ساخته می‌شد، به نمایش گذارده اند.
پنج ویترین بعدی به نمایش ابزار و وسایل روشنایی و ظروف گوناگون مانند پی سوزها ، چراغ‌های لامپا ، روغن دان فلزی ، چراغ موشی فتیله دار ، جای شمع ، چراغ بادی ، چای دان ورشو، قوری برنجی اختصاص یافته است.
در انتهای این سالن ، غرفه سفال گری و کارگاه مربوط به آن وجود دارد.
در راهروی باریک جنب سالن شرقی انواع گلیم‌های محلی به صورت خورجین و کیف و چند گلیم دیگر با انواع نقوش هندسی ، در ابعاد مختلف به چشم می‌خورد. در همین راهرو غرفه ای دیگر معروف به غرفه زندگی ایوان وجود دارد.
وسایل تکمیل کننده این غرفه‌ها وسایل مورد نیاز یک زندگی ساده و روستایی مانند گمج ، قندشکن، استکان، خاک انداز ، ظرف شیرخوری ، آویزی از اسپند و ... است.
در قسمت دیگری از این طبقه به فرش هایی تاریخی بر می‌خوریم که با طرح‌های زیبا و تاریخی ، گل و بوته و اسلیمی با حاشیه و لَچَک و ترنج نقش گشته اند. پنج تخته فرش اهدایی شهرداری رشت ، مربوط به سال‌های 1306 و 1305 ش که در چهارچوب‌های بزرگ جای گرفته اند، از این جمله اند.
قراردادها و وقف نامه‌های مربوط به دوره قاجاریه نیز در این سالن به دیوارها نصب شده و یا درون ویترین‌های دیواری جاسازی شده اند. ماکت ماسوله در مقیاس 300/ 1 در قسمتی از این فضا به نمایش گذارده شده است.
این ماکت وضعیت طبیعی ، نوع معماری و دیگر خصوصیات ماسوله را به صورت جالب نشان داده است.
از دیگر آثار ویژه این موزه مجسمه ای چوبی است که در مراسمی در سال 1368 از طرف « ساموراماشل» رئیس جمهور وقت کشور موزامبیک به رسم یادبود به حضرت آیت الله خامنه ای ریاست جمهور وقت ایران که به آن کشور عزیمت نموده بودند، اهدا شده بود.
این مجسمه از جنس فوفل ( نوعی چوب کمیاب و مطبوع ) و نشانگر اندام گره خورده مردان و زنان است که برای رسیدن به آزادی به یکدیگر پیوند خورده اند. این مجسمه از کـُنده یک پارچه ساخته شده و دارای رنگ قهوه ای است.
ارتفاع مجسمه 143 سانتیمتر و نقوش کنده شده بر روی آن برجسته است.
بخش باستان شناسی
این قسمت موزه به اشیاء و آثار باستان شناسی کشف شده در نقاط مختلف گیلان به ویژه تپه‌های مارلیک رودبار اختصاص داد.بخش باستان شناسی موزه در زیرزمین یا سرداب ساختمان قرارداد و مُعّرف عظمت و شکوه باستانی این خطّه و فرهنگ مردمان آن است.
بخش باستان شناسی شامل 28 ویترین شیشه ای دو طبقه ، و 11 ویترین دیواری می‌باشد.
از جمله قدیمی‌ترین اشیای این بخش‌ها پیکان‌های سنگی متعلق به منطقه پیرکوه است که از حفاری‌های غیر مجاز کشف شده و تاریخ آن 3 هزار سال پیش از میلاد مسیح تخمین زده شده است.
اشیای سفالی این بخش بیشتر به صورت ظروف و گاه به صورت حیواناتی نظیر گاو و قوچ ( ریتون) و پرنده است. اشیای زینتی مانند سنجاق ها، دستبندها ، انگشتر، گوشواره و گردن بند و اشیای رزمی مفرغی مانند خنجر ، کارد، شمشیر، پیکان است.
ظروف مفرغی چون پیاله ، ملاقه و جام نیز در این بخش به تماشا ببینندگان گذاشته شده است.
سنگ قبرهای مربوط به دوران اسلامی به دست آمده از « بیورزن» عمارلو ، باغچه سرای آستارا ، بقعه باباولی دیلمان با خطوط نسخ و از جنس مرمر سفید از اشیای مهم این بخش است.
سکه‌های دوران تاریخی و اسلامی ، خمره‌های نگه داری مایعات و اغذیه ، کلاهخود جنگی و .... دیگر ویترین‌های این بخش را زینت داده اند.
علاوه بر این آثار، مخزن این گنجینه ، محل نگهداری برخی آثار نفیس نظیر سکه و زیورآلات است که گاه به معرض نمایش عموم گذارده می‌شود.
در طبقه بالا و در قسمت زیر شیروانی ، انباری قرار دارد که محل نگهداری اشیای مطالعاتی است و آثاری که از کاوش‌های علمی به دست می‌آید و یا از حفاران و قاچاقچیان به صورت غیر مجاز کشف شده ، ابتدا جهت مطالعه و مرمت در این بخش حفظ می‌گردد.
کارگاه مرمت اشیای موزه نیز در اتاقی دیگر در این طبقه فعال است.
تلفن موزه رشت : 2246362-0131
منبع :http://guilan.irib.ir/index.php?option=com_content&view=article&id=1271:1&catid=302:amaken
http://fa.wikipedia.org/
http://www.tebyan.net/newindex.aspx?pid=145276