بقعه امامزاده شاه زید (علیه السلام) در شهرستان اصفهان ، محله قدیمی تلواسکان ، خیابان هشت بهشت شرقی واقع شده است.نسب این امام زاده شریف (زید بن علی ابن الحسین علیه السلام) به امام سجاد علیه السلام می‌رسد.
طبق گفته نویسنده متتبّع، مرحوم آقاى سیّد مصلح الدّین مهدوى:
ظاهراً امام زاده زید، همان است که مرحوم حاج آقا بزرگ طهرانى در طبقات خود النّابس فى القرن الخامس، از او به شرح زیر یاد نموده اند:
گرچه در زبان عوام، امام زاده‌ی یاد شده، زید بن علىّ بن الحسین خوانده مى شود ولى حتماً او، زید، فرزند إمام زین العابدین نیست، بلکه با واسطه، به إمام سجّاد نسبت مى برد.
این بنا از نظر معماری و تزئینات کاشیکاری مخصوصاً گنبد آن در اعداد بناهای نفیس و جالب اصفهان به شمار می‌رود.این ساختمان جزء آثار باستانی شهر اصفهان بوده که داخل حرم بوسیله نقاشیهای بسیار زیبای قدیمی و میراثی از زمان‌های خیلی دور تزیین گردیده است و دارای ضریح فلزی میباشد.
ساختمان این بقعه در اواخر قرن دهم هجری و دوران صفویه و به سال ۹۹۴ هجری قمری ساخته شده اما در زمان سلطنت شاه سلیمان صفوی در سال ۱۰۹۷ هجری قمری مرمت هایی در آن انجام گرفت.
با توجه به این دو تاریخ برخی محققین و پژوهشگران می‌گویند این بنا در زمان سلطنت سلطان محمد خدابنده (پدر شاه عباس) ساخته شده اما تزئینات کاشیکاری گنبد در دوران حکومت شاه سلیمان انجام شده است.
ژان شاردن جهانگرد معروف فرانسوی پس از توصیف قسمت‌های شرقی اصفهان می‌نویسد: از آنجا به شازید (شاه زید) می‌رسیم که وجه تسمیه آن وجود خانقاهی است که به افتخار یکی از پسران امام حسن در این محله برپا شده است.
آنچه ارزش این بنا را مضاعف می‌کند وجود نقاشیهای دیواری جالبی است که دیوارهای شبستان گنبددار آن را پوشانیده است. موضوع این نقاشی‌ها وقایع مذهبی است که در قرن 14 هجری نقاشی شده اند.
در نمای خارجی این گنبد به خط بنائی سه رنگی مشکی و فیروزه ای در زمینه آجری آیات قرآن نوشته شده و تاریخ 1314 و 1315 شمسی را برخود دارد. بر لنگه چپ در مقبره با خط ثلث برجسته نام صحیفه جوهری و تاریخ 994 هجری قمری به چشم می‌خورد.
در قسمت بالای سکوی سمت راست بر روی بقعه بر لوح مثلث شکل به تعمیرات زمان شاه سلیمان در سال 97، اشاره می‌کند، خطاط این کتیبه محسن امامی است.
در ایوان سمت راست بقعه شاه زید اشعاری به خط نستعلیق برجسته بر لوح سنگی سیاه رنگی نوشته شده است. این اشعار به اقدامات و خدمات شخصی به نام محمدرضا اشاره می‌کند که خادم آستانه شاه زید بوده است.
در مصرع آخر این اشعار ماده تاریخی به دست می‌آید که 1083 میباشد. تاریخ ساخت اولیه بنا به تاریخ 1097/2/13 هجری قمری باز میگردد.
داخل مقبره دیوارنگاره‌های بسیار زیبایی قرار دارد که البته تعمیر شده اند. این دیوارنگاره‌ها بیانگر کل واقعه کربلاست یعنی حتی وقایع، شام غریبان و دربار یزید را نیز به تصویر کشیده است.این چنین جامعیت در نقاشی واقعه کربلا را به ندرت می‌توان در جای دیگر یافت.
این نشانگر هنر سازندگان آن وسوز دل بی نظیر حامیان آن میباشد. مقبره شاه زید در وسط بقعه قرار گرفته وتمام دیوارهای اطراف دارای نقاشی است.دیوار نگاره‌ها در اندازه ای متناسب دورتا دور بقعه را فراگرفته و به آن جانی تازه داده و از سبک نقاشی روایی بهره می‌برد.
موضوع دیواره نگاره‌ها صحنه روز حادثه را نشان می‌دهد. قسمتی صحنه جنگ حضرت علی اکبر، حضرت قاسم وحضرت ابوالفضل با دشمنان را نشان می‌دهد چهره هایی زیبا با چشمانی نافذ و با هاله ای نورانی دور سر.
کلاه خودهای فلزی با پر طاووس یا بدون آن، بیشتر لباسها به رنگ سبز است که رنگ خاص امامان معصوم است. آنها سوار بر اسب با شمشیری در دست بر خیل دشمنان می‌تازند.
این اثر در تاریخ ۲۹ آذر ۱۳۱۶ با شمارهٔ ثبت ۲۹۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
منبع:
http://harameyar.org/
http://isfahan.ir/
http://www.emamzadegan.ir/
