آدرس : خیابان ولیعصر – کوی نظام الملک – ابتدای پاچنار
خواجه نظام‌الملک طوسی (۳۹۶ شمسی - ۲۸
مهر ۴۷۱ شمسی؛ ۴۰۸ قمری - ۱۰ رمضان ۴۸۵ قمری؛ ۱۰۱۸ میلادی - ۱۴ اکتبر ۱۰۹۲ میلادی) وزیر نیرومند دو تن از شاهان
دوره سلجوقیان در
ایران بود.
وی نیرومندترین وزیر در دودمان سلجوقی بود و سلجوقیان نیز در زمان وی به اوج نیرومندی رسیدند. او بیست و نه سال به سیاست درونی و بیرونی سلجوقی سو می‌داد.
مرگ:
در واپسین سالهای پادشاهی ملکشاه میان او و خواجه اختلافاتی پیشامد که سرانجام به کنار گذاشتن او از وزیری وسپس ترور مشکوک خواجه‌نظام‌الملک انجامید.
وی در 12 رمضان ۴۸۵ ه ق هنگامی که با اردوی شاهی از
اصفهان به بغداد می‌رفت در نزدیکی
صحنه در
کرمانشاه به دست کسی که رخت صوفیان را پوشیده بود با ضرب کارد بر سینه و رگش زخمی شد و یک روز پس از آن درگذشت.
کشتن او را در آن زمان به اسماعیلیان پیوند دادند. سی و پنج روز بعد در 15 شوال پس از مرگ او ملکشاه نیز درگذشت و برپایه برخی حدسهای تاریخنویسان به دست هواخواهان خواجه بدو زهر خورانده شده بود.
برخی تاریخنویسان نیز برکناری و مرگ او را میوه توطئه ترکان خاتون زن ملکشاه
...مشاهده کامل متن می‌دانند چرا که نظام‌الملک با ولیعهدی پسر وی محمود مخالف بود.
ملکشاه پس از برکناری او تاج‌الملک قمی را جایگزین وی ساخت. برخی این فرد را نیز انگیزاننده کشتن خواجه می‌دانند.
نام کشنده وی را بوطاهر ارانی نوشته‌اند که نامبرده بی‌درنگ پس از انجام عملیان به دست پاسداران خواجه کشته شد.
آرامگاه نظام‌الملک
مقبره خواجه نظام الملک که قبلا جزو قبرستان قدیمی « دال بیتی » بوده ، در کوچه معروف پاچنار قرار دارد .( در اینجا درخت چنار بزرگ و قدیمی وجود داشت ) در کتاب « معجم البلدان » آنرا جزو محله کراّن و در « المختارات من الرسائل » جزو محله خوشینان ذکر کرده اند .
احتمالا مرز مشترک این دو محله بوده است . چون در این محل در دوره ای بازار میوه و سبزی فروشان بوده آنرا دارالبطیخ می‌گفته اند .
این مکان را بخاطر دفن خواجه نظام الملک « تربت نظام » و و بخاطر دفن فرزندش بهاء الملک « تربت بهایی » نیز گفته اند .
پس از قتل خواجه نظام الملک و سوء ظن مردم از ملکشاه درباره این واقعه و نیز اختلافی که بین او و خلیفه بود مرگ او چندان اهمیتی نداشت . (برخی منابع از شیعه شدن وی ذکر کرده اند که در آن روزگار و مردم متعصب اصفهان گناهی بس بزرگ بود ) چنانکه نه بر جنازه اش نماز گذاردند و نه در ماتمش سوگواری کردند .
جسد او را به اصفهان منتقل کردند و در مدرسه بزرگی که خود او ساخته بود و به مدرسه ملکشاهی معروف بود دفن کردند . بر حسب آنچه در کتب آمده ملکشاه را در کنار خواجه نظام الملک به خاک سپردند .
مدرسه ملکشاهی در دوره ملکشاه و زیر نظر نظام الملک ساخته شد . به گفته شاردن جهانگرد فرانسوی ، این مدرسه تا زمان صفویه دایر و به مدرسه دارالبطیخ مشهور بوده است .
پس از دفن ملکشاه و خواجه نظام الملک این محل بصورت مقبره خانوادگی شاه و وزیر درآمد و عده ای از منسوبین به آنها و بزرگان حکومتی در این مکان دفن شدند . ترکان خاتون همسر ملکشاه سلجوقی و فرزندان او مانند برکیارق و سلطان محمد و سلطان محمود نیز در این محل مدفون هستند.
بر سنگ‌های موجود در این محل علاوه بر تاریخ‌های مربوط به زمان سلجوقی، برخی تواریخ از جمله ۸۵۹ هجری قمری و ۹۳۷ و ۹۵۳ هجری قمری نوشته شده است.
آرامگاه خواجه نظام الملک طوسی، مرد بزرگ علم و ادب و سیاست ایران در سالهای ۴۶۵ و ۴۸۵ هجری قمری واقع شده است.
.
در این محل ۸ قبر به چشم می‌خورد که اغلب دارای سنگ مرمر نفیس هستند. بر مدفن خواجه سنگ مرمرین بسیار زیبائی نصب است که در اطراف آن کتیبه ای شامل آیه الکرسی و کلمات دیگر نوشته شده است.
مسیر دسترسی :
1- خیابان احمد آباد – روبروی گلزار – کوی خواجه نظام الملک – بعد از دبیرستان – انتهای کوی خواجه نظام الملک غربی – اول کوچه پاچنار
2-خیابان ولیعصر – کوی نظام الملک – ابتدای پاچنار
منابع :
http://n-jahan.blogfa.com
http://fa.wikipedia.org/
http://www.isfahan.ir/ShowPage.aspx?r
