خانه زینت‌الملک یا زینت‌الملوک خانه قاجاری و از آثار به جای مانده از
دوره قاجار است
و تنها خانه ای در
شیراز است که کل سطحش زیرزمین دارد.
ساخت
خانه زینت الملوک در سال ۱۲۹۰ هجری قمری به وسیله علی محمد خان قوام الملک دوم، نوه‌ی حاج ابراهیم خان کلانتر شیرازی، آغاز گردیده و در سال ۱۳۰۲ هجری قمری به وسیله محمد رضا خان قوام الملک سوم به پایان رسیده است.
این بنا کاخ زیبایی است که در محله‌ی قدیمی بالا کفت
شیراز که امروزه خیابان لطفعلی خان زند از کنار آن می‌گذرد و درضلع غربی نارنجستان قوام,به فاصلهٔ یک کوچه با خانه قوام قرار دارد و به وسیلهٔ یک راه زیرزمینی با آن در ارتباط است.
گفته شده خانهٔ قوام محل رفت‌وآمد محارم بود.
بانو زینت الملک قوامی دختر قوام الملک چهارم یعنی حبیب الله خان در این خانه سکونت داشته و به خاطر رفتاری‌های نیکش به خانه زینت الملک معروف شده است.
خانم زینت الملک زنی مؤمن و خیر بوده و در دهه‌های محرم مراسم عزاداری و سفره‌های خیریه در منزلش برپا بوده. نقل شده که که وی
بن و کوپن هایی جهت مستمندین آماده نموده که برای تهیه اقلامی نظیر برنج، گوشت، قند، شکر و ... بوده است
این عمارت متعلق به
...مشاهده کامل متن خاندان قوام المک بوده, خاندان قوام الملک از نسل حاج ابراهیم خان کلانتر، اعتمادالدوله شیرازی هستند که در دوره‌های مختلف به عنوان والی و کلانتر در شیراز و فارس حکومت میکرده اند.
در ورودی خانه زینت‌الملک معرق‌کاری شده است و با عبور از هشتی، یک راهرو با زاویه شمال شرقی به حیاط راه پیدا میکند .
در اطراف حیاط، ازاره دیوارها که از سنگ گندمک و مثل پنجره‌های مشبک ساخته شده است که برای تهویه هوا و روشنایی زیرزمین استفاد می‌شده اند.
دو باغچه زیبا و حوض بزرگ در حیاط مشاهده میشود .
در پیشانی ساختمان کاشی‌کاری هفت رنگ هلالی وجود دراد که زیبایی خاصی دارد و تصاویر خورشید، دو فرشته، دو شیر شمشیر به دست همراه با آیه نصرمن‌الله و فتح‌قریب هم به چشم می‌خورد.
جز ایوان بدون سقف در شرق حیاط، در اطراف حیاط ۲۰ اتاق وجود دارد این اتاق‌ها دارای گچ بری، نقاشی و آینه کاری‌های زیبایی هستند و در طبقه اول به یک دیگر راه دارند، طوری که میتوان بدون وارد شدن به حیات، از جنوبی‌ترین اتاق به شمالی‌ترین آن‌ها راه پیدا کرد.
سقف چوبی اتاق‌ها با نقاشی نگاره‌های گوناگونی از جانوران، پرندگان و گل و بوته تزیین شده است
ساختمان غربی بنا دارای تالار شاه‌نشین با آینه‌کاری و گچ‌بری زیبایی است در بعضی از اتاق‌های این بنا، نگاره هایی از زنان و کودکانی دیده میشود که نشان دهنده‌ی تلفیق هنرایران و اروپا و تاثیرپذیری معماری قاجاری معماری و هنراروپایی ست هر چند که سبک ایرانی آن حفظ شده است.
این ساختمان در سه ضلع دارای زیرزمین گسترده‌ای است که امروزه از آن به عنوان نگارخانه استفاده میشود. در این موزه تمامی شخصیتهای برجستهٔ شیراز به صورت
مجسمه برای بازدید مردم در آمده‌اند.
این خانه در سال ۵۹ و درهنگام جنگ تحمیلی برای مدتی جایگاه نگه داری جنگ زده‌های خوزستانی بوده است که در همین مدت بخشی از یکی اتاق‌ها دچار سوختگی میشود که اکنون بهسازی شده است.
زیرزمین این خانه سرتا سر بنا را پوشانده است و به شکل زیبایی آجرکاری شده است.
این خانه از سال ۱۳۷۳ دراختیار بنیاد فارس شناسی قرارگرفت که با همکاری سازمان میراث فرهنگی و اعتبارات استانی و کمک‌های مردمی بهسازی آن آغاز شد.
زیرزمین زیبای این خانه در سال ۷۴ به نگارخانه‌ی پارس تبدیل شد که به طورمرتب آثار هنرمندان شیراز و پارس و ایران در آن به نمایش گذاشته می‌شد. سرانجام این زیرزمین با همکاری سازمان ایران گردی و جهان گردی پارس و بنیادفارس شناسی طی ۲ سال به موزه گنجینه تاریخ پارس تبدیل شد و از اسفند ماه ۸۲ در آن به روی هنرمندان وعلاقه مندان گشوده شده است.
این اثر در تاریخ ۱۰ آذر ۱۳۵۴ با شمارهٔ ثبت ۹۳۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.
منبع:
http://fa.wikipedia.org
http://dokhtarshirazi.persianblog.ir
http://sazesafar.com
http://www.yjc.ir
http://www.ganjei.com/1389/03/04/zinat-ol-molouk-shiraz
